چکیده
بزرگترین شهرستان استان سیستان و بلوچستان ، از نظرمساحت ٰشهرستان ایرانشهر است که دارای گنجینه ی فرهنگی و گویش بلوچی نواحی جنوب است.در فرهنگ عامه ی مردم این منطقه، نمونه هایی از میراث معنوی ما یعنی ضرب المثل های فارسی و بلوچی ـ مشاهده می گردد.از آنجا که مثل در عین عمومی بودن و پوشش دادن گسترده نفوذ زبان های فارسی و بلوچی، جنبه ی بومی و محلی نیز دارند، تحت تأثیر عوامل گوناگون در معرض تغییر هم هستند.هرگونه پژوهش در مثل های نواحی مختلف بلوچی زبان می توانند خدمتی مؤثر به ادبیات شفاهی ایران باشد.در این پژوهش که به بررسی مثل های بلوچی و نمونه های آن در فارسی می پردازد، نگارنده ضمن معرفی بلوچستان و شهرستان ایرانشهر، به بررسی زبان و ضرب المثل های بلوچی پرداخته است.بی تردید، ضرب المثل های بلوچی، دربرگیرنده ی بخشی از مسائل مهم اجتماعی، اخلاقی ،فرهنگی و دینی قوم بلوچ هستند، که کسی نمی تواند ارزش های والای ادبی ضرب المثل ها را نادیده بگیرد.از آنجا که یکی از آفت بزرگ فرهنگی و ادبی هر قومی، از بین رفتن گویش های محلی آنهاست، این پژوهش می تواند تا حدی به این مهم دست یابد و این میراث فرهنگی را در اختیار آیندگان بگذارد تا از فرهنگ و سنن آباواجدادی خود جدا نشوند و آن را به آیندگان بسپارند.
کلید و واژه ها
بلوچستان ـ شهر ایرانشهر ،زبان و فرهنگ فارسی ، زبان و فرهنگ بلوچی،ضرب المثل های بلوچی،
مقدمه
“یکی از آثار و مظاهر دانش یا فرهنگ عوام، امثال و اصطلاحات است و اگر کمی تعمق کنیم ، می بینیم که حکیمانه ترین اندرزها شیرین ترین بذله ها و پرمغزترین کنایه ها، که اغلب هر یک از آنها به تنهایی می تواند موضوع کتاب بزرگی در ادبیات اخلاق ،اقتصاد، علم الاجتماع و غیره قرار گیرد، در یک جمله ی کوتاه و در عین حال بسیار خوش آهنگ خلاصه شده و به این طریق ، گنجینه ای پر بها و سرمایه ای بزرگ برای ما به وجود آورده است که حقاً با گرانبهاترین گوهرهای جهان قابل برابری نیست؛ چراکه در پشت هریک از این امثال و اصطلاحات و استعاره ها، چهره ی تابناک ملیت قدیم ما تمدن درخشان گذشته ی ما و وسعت نظر و بلندپروازی پدران ما پنهان است۱". ۱((۱ امیر قلی امینی ، فرهنگ عوام با تفسیر امثال اصطلاحات زبان پارسی ( تهران انتشارات موسسه ی مطبوعاتی علی اکبر علمی ، ۱۳۶۹)

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

زبان بلوچی، یکی از وابستگان گروه زبان های ایرانی نواست که از طریق شاخه ی هند و ایرانی(آریایی) به خانواده ی فرضی زبان های هند و اروپایی متصل می گردد.یکی از عوامل بازدارنده برای مطالعه بر روی زبان بلوچی عدم برخورداری این زبان از منابع مکتوب تاریخی و ادبی از دوران قدیم است. در حقیقت ،پس از استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷میلادی بود که بلوچ های پاکستان ،شروع به گردآوری و کتابت حجم قابل توجهی از میراث تاریخی و ادبی خود نمودند. به طور کلی، در دو قرن گذشته و قرن آغازین جدید تحقیقات علمی معتبر توسط افراد بلوچ و غیربلوچ برروی زبان و ادبیات بلوچی و تاریخ بلوچستان انجام شده است.(( ۱ مقدمه ی کتاب زیر چاپ رسول بخش کشاورز، به نام «بلوچی زبان ءبتل و گالوار» «ضرب المثل ها و اصطلاحات زبان بلوچی» است.{خرداد۹۱}))
اندیشه نگارش این پایان نامه برمبنای همین نیاز صورت گرفته تا گامی هرچند کوچک اما تخصصی در زمینه فرهنگ و ادب بلوچی برداشته شود، زیرا ادبیات شفاهی، ما در ادبیات مکتوب است.به طور کلی ،ضرب المثل ها از نوع کلام مجازی است که اجزا ترکیب کلام در معنی حقیقی خود به کار می روند.در این نوع کلام ،نویسنده و یا گوینده از خواننده و یا شنونده انتظار دارند که با بهره گرفتن از دانش پیشین فرهنگی و زبان خود و دقت و تفکر درباره ضرب المثل مورد نظر، به رمز گشایی آن بپردازند؛ زیرا کلامی که با بهره گرفتن از گفتار مجازی بیان می شود،دارای رمز است که با دقت و تفکر گشوده می شود به همین دلیل تأثیر بیشتری در خواننده یا شنونده می گذارد و به مدت بیشتری در ذهن او می ماند.
نتیجه آن که بخشی از گنجینه ی ادبی زبان بلوچی، ضرب المثل های این زبان است که با سرنوشت تاریخی و فرهنگی این قوم گره خورده است.کاربرد این ضرب المثل ها در محاورات روزمره یا در کلام مکتوب، حلاوت خاصی به شنونده یا خواننده می بخشد و تأثیرمستقیم و غیرمستقیم در اندیشه، احساسات وجهان بینی او می گذارد، زیرا پشتوانه ی تاریخی و گاه باستانی در لفظ و مفهوم هستند.این امثال، در طی هزاران سال، در میان اقوام مختلف شکفته و نشر یافته و در هر کشور ، برحسب اختصاصات قومی و فرهنگی و آداب و سنن و مذهب و حتی وضع جغرافیایی و سیاسی آن کشور، ویژگی های خاص پیدا کرده است.
فصول مختلف پایان نامه عبارتند از :
۱٫فصل اول که به عنوان کلیات و مبادی پژوهش به بیان مسئله پژوهش -اهداف – فرضیه پیشینه پرداخته شده در فصل دوم آشنایی با سرزمین بلوچستان معرفی شده در فصل سوم ایرانشهر در موقعیت سیاسی اجتماعی فرهنگی بررسی شده درفصل چهارم درباره به زبان بلوچی پرداخته شده است.درفصل پنجم. که مهمترین فصل پایان نامه است درباره ضرب المثلها بلوچی است که بعضی ضرب المثلهاباگویش سرحدی وبعضی مکرانی هستند. درمرحله اول.ضرب المثل بلوچی بااعراب نوشته شده. ودرمرحله دوم.آوانگاری ضرب المثل ها،طبق جدولی که محقق ارائه داده، نوشته شده است:درمرحله سوم. ترجمه ی تحت اللفظی باعلامت اختصاری(ت.ت):درمرحله چهارم. ترجمه ی روان باعلامت اختصاری(ت.ر)نشان داده شده است. ودرمرحله پنجم.کاربردضرب المثل بیان شده است. ,ودرآخرمفهوم ضرب المثل نوشته شده است و در نهایت جنبه های فرهنگی ، اجتماعی ، ضرب المثل ها بیان شده .
علائم اختصاری:
ت.ت= ترجمه تحت اللفظی
ت.ر=ترجمه روان
(( )) توضیحات محقق برای درک بهتر مفهوم جمله
ا.ح:امثال وحکم.علی اکبردهخدا.
ج:جلد.
ص.صفحه.
دوا:دوازده هزارمثل فارسی وسی هزار معادل آن,ابراهیم شکورزاده ی بلوری.
د:دکتر.
م.ض.م.:مجموعه ضرب المثلهای مشهوربندرخمیر,سیدعبدالجلیل قتالی.
دا:داستان نامه بهمنیاری,دکتراحمدبهمنیار.
ف.ب.ض.ف.د:فرهنگ بزرگ ضرب المثلهای فارسی,دکترحسن ذوالفقاری.
فصل اول
کلیات و مبادی تحقیق
کلیات و مبادی پژوهش
در این فصل به مطالب چون بیان مسئله و سوابق پیشینه تحقیق و اهداف و ضرورت تحقیق و فرضیه تحقیق و اهمیت و جنبه های نو آوری مسئله و روش تحقیق پرداخته می شود.
۱-۱-بیان مسئله
بزرگترین شهرستان استان سیستان وبلوچستان شهرستان ایرانشهراست که دارای گنجینه فرهنگی است.درفرهنگ عامه مردم این منطقه نمونه هایی ازمیراث معنوی ما یعنی ضرب المثلهافارسی وبلوچی مشاهده می گردد.بی تردیدضرب المثلهای بلوچی دربرگیرنده بخشی ازمسایل مهم اجتماعی اخلاقی فرهنگی دینی و….قوم بلوچ هستند.کسی نمی تواندارزشهای والای ادبی ضرب المثلهارانادیده بگیرد.یکی ازاهداف مهم این پایان نامه انتقال گنجینه هافرهنگی گذشتگان به آینده ازطریق جمع آوری وثبت وضبط ضرب المثلهاست ازسوی دیگراین پژوهش برآن است تا نمونه هایی ازاین ضرب المثل ها رابررسی وتحلیل نماید وشواهدی ازآنها رادرادبیات فارسی پیدانموده ودلایل تشابه آنها رابیان نماید.
۱-۲-سوابق پیشینه ی تحقیق
درباره ی ضرب المثل های بلوچی، به طور کلی در ایران، پاکستان ،افغانستان، کارهایی تحت عنوان «بتل گنج» انجام شده و با توجه به نزدیکی تاریخ و فرهنگ بلوچ ها با تاریخ و فرهنگ دیگر اقوام ایرانی،تشابهات قابل توجهی در ضرب المثل های بلوچی و فارسی دیده می شود.آقای رسول بخش کشاورز ـ ساکن ایرانشهر ـ مجموعه ای از این ضرب المثل ها را که در حدود۶۰۰۰ مدخل هستند، گردآوری نموده و با فارسی سنجیده است.حاصل کار آقای کشاورز ،تحت نام «بلوچی زبان ء بتل و گالوار» (ضرب المثل ها و اصطلاحات زبان بلوچی) زیر چاپ است .و همچنین آقای عبدالعزیز دولتی بخشان ـ ساکن سراوان ـ مجموعه از ضرب المثل ها را گردآوری کرده بنام «پیران زمانگ» با فارسی سنجیده است و همچنین پایان نامه ای با عنوان ضرب المثل های بلوچی جاسکی و نمونه های آن در فارسی در زبان بلوچی خانم مریم داوری ـ ساکن بندرعباس ـ نوشته شده
و دیگر آقای خدابخش زومکن جاسکی ـ ساکن جاسکـ مجموعه از ضرب المثل های جاسک را گردآوری کرده است.حاصل کار آقای جاسکی (فرهنگ جامع و اصطلاحات و ضرب المثل های بلوچی) است.
اما تحقیق جداگانه و مستقل و جامعی درباره ضرب المثل های و فرهنگ عامه مردم ایرانشهر صورت نگرفته و این پژوهش اولین تحقیق جامع و مستقل در این زمینه است و این پایان نامه ،کاری کاملاً جدید است.
۱-۳-اهداف و ضرورت تحقیق
با انجام این پژوهش به صورت علمی(به خصوص با تاکید بر علوم فرهنگ و زبان شناسی) گنجینه ای مختصر در یک بخش ازعلوم انسانی فراهم می آید و با شناختی که مردم منطقه ی ایرانشهر از اهمیت این بخش از فرهنگ و زبان خود به دست می آورند، در کاربرد روزمره ی ضرب المثل ها بیشتر ترغیب می شوند.
ضرورت های خاص انجام این تحقیق ،بر دو پایه استوار است:آشنایی مردم ایرانشهر با بخشی از فرهنگ و زبان خود و تشویق آنها به انجام پژوهش های مشابه برای روشن کردن زوایای تاریک این بخش از مطالعات.
افزودن جزئی کوچک به گستره ی مطالعات فرهنگ و زبان ایرانی که به نظر می آید مورد توجه زبان شناسان، جامعه شناسان ،مردم شناسان و فرهنگ دوستان قرارگیرد.
یکی از آفات بزرگ فرهنگی و ادبی هر قومی، از بین رفتن گویش های محلی آنهاست و ازآن جاکه یکی از رسالت های مطالعات زبان و ادبیات فارسی، حفظ گویش های مختلف است، این پژوهش می تواند تا حدی به این مهم دست یابد و این میراث فرهنگی را در اختیار آیندگان بگذارد تا از فرهنگ و سنن آباو اجدادی خود جدا نشوند؛چنانچه این کار صورت نگیرد ،بدون تردید بخشی از فرهنگ قومی فراموش خواهد شد.
۱-۴-فرضیه تحقیق
گویش بلوچی یکی از گویش های زبان بلوچی است که با زبان فارسی خویشاوند است و در اثر برخوردهای زبانی از زبان های انگلیسی نیز متأثر شده است.
ضرب المثل های بلوچی، همانند ضرب المثل های سایر اقوام، بازتاب جهان بینی و باورهای آنهاست.
تشابهات مصداقی بین ضرب المثل های بلوچی و فارسی وجود دارد که حکایت از ارتباط دیرینه ی دو قوم ایرانی فارس و بلوچ است.
۱-۵-اهمیت و جنبه های نوآوری مسأله:
از آنجا که امثال در عین عمومی بودن و پوشش دادن گستره ی نفوذ زبان های فارسی و بلوچی ،جنبه ی بومی و محلی نیز دارند، تحت تأثیر عوامل گوناگون در معرض تغییر هم هستند.
هرگونه پژوهش در مثل های نواحی مختلف بلوچ زبان می تواند خدمتی مؤثر به ادبیات شفاهی ایران باشد،به ویژه که در این پژوهش ،ارجاعاتی به متون ادبی فارسی نیز صورت گرفته است.با توجه به این که حوزه ی زبانی یکی از حوزه های پایانی محل تلاقی زبان های فارسی و بلوچی در ایران است، به همین دلیل هرگونه مطالعه ی مرتبط به بحث زبان و فرهنگ در این حوزه ی جالب توجه خواهد بود، زیرا این حوزه به نحوی ،یک مجموعه ی زبانی و فرهنگی جالب توجه محسوب می شوند که هم از ویژگی های فارسی برخوردار است وهم از ویژگی های بلوچی .از آن جا که تاکنون کار علمی مستقلی که نشان دهنده ی این امتیازات شاخص باشد، انجام نشده است، این تحقیق می تواند در نوع خود تازه بوده و راهگشایی برای انجام تحقیقات مشابه در آینده باشد.
۱-۶-روش تحقیق:
الف] این تحقیق از نوع توسعه ای و نظری است که اطلاعات آن از طریق کتابخانه ای و هم چنین میدانی به صورت مصاحبه با آگاهان زبانی و فرهنگی منطقه صورت گرفته است. پس از گردآوری اطلاعات ،براساس یافته ها نظری صاحب نظران – که یک فصل از پایان نامه را به خود اختصاص می دهد. مطالب یافته شده را براساس موضوع، از کلی به جزئی ،در بلوچی و فارسی معیار مورد بررسی قرار داده ایم.