۲۲/۸۴

۶۲/۷۸

۴۷/۷۱

۵۶/۶۳

۳۷/۵۱

۴۲/۳۶

۲۷/۱۹

درصد تجمعی

۴-۱-۲- بررسی صفات کیفی

۴-۱-۲-۱- تجزیه خوشه ای

بررسی صفات مهم کیفی: جدول (۴-۵) نشان می دهد که از نظر صفت شکل برگ در جمعیت های زنجان (۳)، آذربایجان غربی(۴)، قزوین(۲)، زنجان (۱)، کردستان (۱) و آذربایجان غربی)۲) به صورت تخم مرغی بیضوی و جمعیت های زنجان(۲)، لرستان و آذربایجان غربی)۳) به فرم تخم مرغی پهن و جمعیت های کردستان) ۳)، کردستان)۲)، قزوین)۱)، تهران، آذربایجان غربی)۱) و کرمان به فرم تخم مرغی کشیده هستند. از لحاظ صفت غده های رنگی برگ جمعیت های زنجان (۳)، زنجان (۲)، کردستان) ۳)، قزوین )۲)، قزوین )۱)، لرستان، زنجان )۱)، تهران، کردستان)۱)، آذربایجان غربی )۲) و آذربایجان غربی )۳) دارای غده های رنگی زیاد بودند و جمعیت های آذربایجان غربی )۴)، کردستان )۲)، آذربایجان غربی) ۱) و کرمان به صورت متوسط مشاهده شد(جدول ۴-۵). از نظر صفت وضعیت کرک برگ جمعیت های زنجان (۳)، آذربایجان غربی )۴)، زنجان (۲)، کردستان )۳)، زنجان )۱)، تهران، کردستان )۱)، آذربایجان غربی )۲) و آذربایجان غربی) ۳) به صورت پرکرک، جمعیت های قزوین )۲)، کردستان )۲)، قزوین )۱)، لرستان و آذربایجان غربی )۱) به صورت متوسط کرک و در جمعیت کرمان به صورت کم کرک مشاهده شد.
جمعیت ها بر اساس صفات کیفی و با بهره گرفتن از ضریب جاکارد و الگوریتم UPGMA، به پنج گروه اصلی( خط برش بر اساس مکان جمع آوری) طبقه بندی شدند (شکل ۴-۳).
گروه اول به دو زیر گروه تقسیم بندی شد که در زیر گروه اول جمعیت های زنجان (۳)، زنجان (۱)، کردستان (۳)، آذربایجان غربی(۳)، زنجان (۲) و بیشترین تشابه بین جمعیت کردستان (۱) و آذربایجان غربی (۲) در این زیر گروه قرار گرفتند و در زیر گروه دوم فقط جمعیت تهران قرار گرفت.
گروه اصلی دوم فقط شامل جمعیت آذربایجان غربی (۴) بود.
گروه اصلی سوم فقط شامل جمعیت لرستان بود.
گروه اصلی چهارم به دو زیر گروه تقسیم بندی شد که در زیر گروه اول جمعیت های قزوین (۲) و قزوین (۱) و در زیر گروه دوم جمعیت های کردستان (۲) و آذربایجان غربی (۱) قرار گرفتند.
گروه اصلی پنجم فقط شامل جمعیت کرمان بود این جمعیت با موقعیت جغرافیایی ارتفاع ۲۴۰۰ متر از سطح دریا، کمترین عرض جغرافیایی و بیشترین طول جغرافیایی در گروه جداگانه ای قرار گرفت.
صفات کیفی ارزیابی شده جمعیت ها در جدول (۴-۵) نشان داده شده است که بیشترین تشابه در گروهبندی صفات کیفی در جمعیت کردستان (۱) و آذربایجان غربی (۲) مشاهده شد که علت آن وجود تشابه ۱۰۰% در صفات ارزیابی شده است. نتایج گروهبندی صفات کیفی نشان داد که جمعیت های زنجان (۱، ۲ و ۳) و قزوین (۱ و ۲) به خوبی از سایر جمعیت ها تفکیک شدند که این جمعیت ها از نظر موقعیت جغرافیایی در عرض جغرافیایی یکسان قرار دارند. نتایج حاکی از آن بود که جمعیت های آذربایجانغربی هر چند که در یک محدوده جغرافیایی هستند ولی از نظر شکل برگ و برخی صفات دیگر تنوع قابل توجهی دارند.
قابل ذکر است که تنوع مورفولوژیکی در یک گونه ممکن است به علت تنوع ژنتیکی یا انعطاف پذیری فنوتیپی در شرایط محیطی مختلف باشد (نمت^[۱۷۷]،۲۰۰۰). پراکنش، فاصله جغرافیایی و تفاوت های اقلیمی عوامل دخیل در الگوی توزیع تنوع بین جمعیت ها هستند، که در گونه های نادر با پراکنش محدود، تنوع درون جمعیتی بیشتر از تنوع بین جمعیت ها می باشد (جیت زندانر و سولتیس^[۱۷۸]،۲۰۰۰). بررسی صفات مورفولوژیکی T. migricus و T. fedtschenkoi در شرق ترکیه نشان داد که در اکثر صفات گونه اولی نسبت به گونه دومی بزرگتر است. همچنین از نظر کرک های سطح بیرونی کاسه گل و شکل فندقه چه این گونه ها با هم تفاوت داشتند (استایل^[۱۷۹] و همکاران، ۲۰۰۵). از دیدگاهی دیگر، عواملی از جمله هیبریداسیون و تنوع مورفولوژیکی، شناسایی و تعیین موقعیت تاکسونومیکی گونه‌های جنس آویشن را دشوار می کند (جم زاد، ۱۳۷۳). آویشن از نظر ترکیبات شیمیائی و صفات مورفولوژیکی دارای تنوع بسیار بالائی است (امبریا^[۱۸۰] وهمکاران، ۲۰۱۰). در مطالعه‌ای که روی تنوع ژنتیکی جمعیت‌های مختلف گونه T. loscosii صورت گرفت، تنوع ژنتیکی بسیار بالائی بین این جمعیت‌ها مشاهده شد و این تنوع به پلی‌پلوئید بودن این گونه ارتباط داده شد که سبب افزایش قدرت باروری و سازگاری آن شده است، به طور کلی پلی‌پلوئیدی به دلیل افزایش هتروزیگوسیتی، تنوع ژنتیکی و تنوع بیوشیمیائی، سبب موفقیت گیاه آویشن در رویشگاه‌های طبیعی خود شده است (لواپز-پوجول^[۱۸۱]، ۲۰۰۴).

جدول۴-۵- اطلاعات مربوط به صفات کیفی ارزیابی شده در ۱۵ جمعیت آویشن کوهی

جمعیت ها

ردیف

صفات

۷

۱۰

۱۱

۲۱

۲۲

۲۳

۲۷

۴۷

۵۰

۵۱

۵۴