منتظـــر، بنهــاده دیـــده در هـــــــوا از زمین بیگــــانه، عاشــــق بــــر سَما
(همان، ۱۳۸)
دیــــو اگـــــر عاشق شود هم گوی بُرد جبـــــرئیلــی گشت، آن دیــــوی بمرد
(همان، ۱۶۶)
عقـــل ابدالان چــــو پرّ جبـــرئیـــــل میپــــــــرد تــــا ظل سدره میل میل
(مثنوی، ج۶، ۱۹۰)
بـــــاز سلطانم، گَشَـــم، نیکــــــوییام فارغ از مــــردارم، کــــرکَس نــــــیام
(همان، ۱۸۷)
نیـــمشبی کــــــــان ملک نیمـــــروز کـــرد روان مشعــــل گیتی فـــــــروز
نُه فلک از دیده عمـــــــاریش کـــــرد زهــره و مــــه مشعلـــه داریـــش کرد
کــــرد رهـــا در حـــــرم کاینــــــات هفت خط و چارحــــــدو شش جهـــان
روز شــــده با قـــدمــــــــش در وداع زآمــــــدنش آمـــده شب در سمــــاع
دیــــده اغیــــارگـــــران خواب گشت کو سبک از خـــواب عنـــان تاب گشت
بـــا قفس قـــالب از ابــــن دامگـــــاه مـــرغ دلش رفتــــه بــــه آرامگـــــاه
گـــــــام به گــــام او چـو تحرّک نمود میــــل به میــلش بـــــــه تبرّک ربود
چــــون دو جهــــــان دیده برو داشتند ســـــرزپی سجــــــده فــــرو داشتنـد
چـــون گــــل از این پایه فیروزه فـرش دست به دست آمـــد تــــا ســاق عرش
همسفـــرانش سپـــــــر انـــــداختنـد بـــــال شکستنــــد و پـــــر انداختند
او به تحیّــــر چــــو غریبــــــــان راه حلقــــه زنــــان بـــــــر در آن بارگاه
پــــرده نشینـــان کــــه درش داشتند هــــودج او یکتنـــــه بگـــــــذاشتند
هــــر کــــه جـــز او بر در آن راز ماند او هـــم از آمیــــزش خــــــود بازماند
بر ســــرهستی قــــدمش تــــــاج بود عــــرش بــــد آن مـــائده محتاج بود
چون بنـــــه عــــرش بـــه پایان رسید کار دل و جـــــان بـــه دل و جان رسید
(مخزن الاسرار، ۱۴)
مولانا در ابیات زیر همدمی و هم تناسبی جبرئیل را بیان میکند.
هـــر کسی را جفت کـــــرده عدل حق پیـــل را بــــا پیـل و بـــق را جنس بَق
مـــــونس احمد به مجلس چـــار یـــار مونس بـــوجهــــل، عتبــــه و ذوالخمار
کعبـــه جبــــرئیل و جانهــــا سِدرهیی قبله عقـــــلِ مُفَلِسف شـــد خیـــــــال
(مثنوی، ج۶، ۹۶)
بـــــاز نفسش حملــــه مـــیآورد زود زیــــــن تعـــرف در دلش چون کاه بود
کــــه چـــه نسبت دیـــو را با جبرئیل؟ که بــــــود او بـــه صحبت هـــم مَقیل
چه تــوانــــد ســـاخت با آزر خلیـــل؟ چــــه تواند ســـــاخت با ره زن دلیــل؟
(همان، ۱۰۲)
۴-۳-۵- فرشتگان در پیشگاه حق
چـــــون ملائـــک گو که: لا علم لنــــا یــــا الهی غیــــــر مـــــــا علمتَّنـــا
(همان، ج۲، ۱۴۴)
چــــون ملائک گــــو که: لا علــــم لنا تــــــا بگیـــــــرد دست تــــو علمتَّنا
(همان، ج۳، ۵۷)
- روزی بی رنج با جانان بدست میآید نه با تلاشهای دنیایی
روزی بـــیرنــــج جــــو و بیحســاب کــــز بهشت آورد جبــــرئیــــل سبب
بلکـــــه رزقی کـــــز خداونـــد بهشت بیصـــداع بـــاغبـــان بیرنـــج کشت
(همان، ۱۲۰)
۴-۴- جبرئیل در دیوان عطار
۴-۴-۱- نامه رسانی جبرئیل
به نظر میرسد که منظور عطار از نامهرسانی جبرئیل، همان نامه وحی میباشد که آن را بدون کمترین کم و کاستی به دست صاحب اصلی آن (پیامبر اسلام) میرساند.
رسیــــدی جبرئیـــل آنگــه زجبار که نفرستی بــدون یـک نامــه زنهار
که گر نامه فــرستی ســـوی آن پیر شود خط چو قیـــر نــامه چون شیر
کنون عذر مــــن مشتـــاق این بود که نامــه نافرستـــادن چنیـــن بود
اگرچه خواستم من حق نمیخواست از آن کاری بــدست من نشـد راست
(الهی نامه، ۵۲)
دل شکسته خودآموز و سخنگوی خدا است نـــه عجب گر بــه سخــن سحر بیانی دارد
سینه ای هست بدل نسخهی لـــوح محفوظ که جبرئیــــل امیـــن نــامــهرسانی دارد
(دیوان شهریار، ج ۱/۱۶۳)