درحال حاضر اگرچه اقتصاد کشور در مقایسه با سال­های دهه­های پیشین در برابر شوک­های اقتصاد خارجی، مقاوم تر شده و اشتغال­زایی، توسعه فناوری و پایبندی به ارزش­های ملی در بهره ­برداری از منابع طبیعی کشور، باعث رونق و بهبود عملکرد اقتصادی جمهوری اسلامی ایران شده است. همچنین وجود شرایط رقابتی در زمینه کیفیت و بهای کالا در اقتصاد بین ­المللی، باعث شده است تا تصمیم­ گیران اقتصادی در کشور نیز درک قابل قبولی از لزوم بهره­ گیری از صادرات محصولات غیر نفتی داشته باشند. به این ترتیب بسیاری از کالاهای صنعتی که پیش از این از بازارهای خارجی تهیه و وارد کشور می­شد در داخل تولید می­ شود. بنابراین ضمن پیشگیری از واردات کالاهای خارجی، سیاست حمایت از بازارهای داخلی نیز دنبال می­ شود. تغییر جهت­گیری اقتصادی و گرایش به سوی ورود به بازارهای صادراتی، مستلزم آن است که بخش صنعت خود را با شرایط و معیارهای رقابتی منطبق کند. برخی از این معیارها عبارتند از:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• • رعایت استانداردهای بین ­المللی

• • التزام به کنترل دقیق کیفیت کالاهای تولیدی و بهبود روش­های بسته بندی کالا

• • بکارگیری فناوری پیشرفته. (آل اسحاق، ۱۳۹۰: ۲۰۷)

البته دستیابی به بازارهای بین ­المللی باید در سایه رعایت موارد فوق و بازنگری در سیاست­ها و راهبردهای صنعتی کشور انجام شود تا بازار کشورهای صنعتی و کمتر توسعه یافته به روی محصولات ساخت جمهوری اسلامی ایران گشوده شود. (آل اسحاق، ۱۳۹۰: ۲۰۷)
در عین حال باید اذعان داشت که کشوری مانند ایران از توان قوی صادرات غیر نفتی برخوردار است، اما لازم است سیاست­های مربوط به صادرات و صنعت کشور نهادینه شود و در این رابطه همکاری واحدهای تولیدی داخلی باشرکت­هاو واحدهای تولیدی همگن به­منظور بهره ­برداری مناسب ازبرندهای صاحب نام بین ­المللی درجهت استفاده ازبازار، فناوری پیشرفته و ارتقای کیفی و کمی محصولات وافزایش قدرت رقابت در فضای منطقه­ای وبین­المللی بسیارعقلایی­وعملی به­نظر می­رسد.
البته در این بازنگری باید ملاک­های مرتبط با اقتصاد کلان در نظر گرفته شود.بازسازی بخش صنعت و نیل به اهداف توسعه­ای، نیازمند افزایش توان رقابتی صنایع به رغم اهمیتی که هر دو بخش دولتی و خصوصی به ضرورت افزایش صادرات غیر نفتی قائلند، ارتقای سطح واقعی تولید بصورت کمی و کیفی است. صادرات غیرنفتی در دو دهه گذشته، انتظارات موجود را تامین نکرده است. در سال­های اجرای اولین برنامه پنج ساله توسعه اجتماعی- اقتصادی جمهوری اسلامی ایران که از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۳ به طول انجامید، تنها حدود ۶۰% از اهداف تعیین شده محقق گردید و گرچه این رقم در برنامه دوم به ۶۵% ارتقا یافت، اما کماکان موانع متعددی موجب کند بودن این روند و در نتیجه عدم تحقق اهداف تعیین شده گردیده است. (آل اسحاق، ۱۳۹۰: ۲۰۸-۲۰۷)
در یک تحلیل کلی می­توان گفت که در ساختار اقتصادی ایران، بیش از ۲۱ نهاد، بانک، موسسه، ارگان دولتی و شورا درزمینه افزایش­صادرات غیر نفتی فعالیت می­ کنند، امانتیجه فعالیت این دستگاه­ها بدلایل مختلف ازجمله سلب مسئولیت ­ها واختلاف سلایق جریانات سیاسی وگروهی مطلوب نبوده و به عبارتی همواره بسیار ناکارا جلوه می­نماید. مع­الوصف در پاسخ صریح به این سوال که چرا حجم صادرات غیر نفتی کشور محدود است؟ هنوز بدرستی هیچ پاسخ روشنی ارائه نشده است. به علاوه لازم است به این موضوع نیز اشاره شود که در اقتصاد ایران بطور سنتی بیشترین میل و علاقه به واردات کالا ازبازارهای خارجی بوده وصادرات جایگاه مناسبی­نداشته است.(آل اسحاق، ۱۳۹۰: ۲۰۸)
حال باید برای روشن­تر شدن موضوع به عمده­ترین دلایل ناکامی دولت در افزایش صادرات غیر نفتی
و موانع اجرای این سیاست به اختصار به شرح زیر اشاره می­گردد:

1. 1. قوانین ومقررات مرتبط با بازرگانی خارجی از جمله: تعرفه­ها، سهمیه­ها، عوارض و مالیات­های گوناگون؛

مجوزهای تجاری و نظام ارزیابی کالا بیش از آنکه به صادرات توجه شده باشد حول محور واردات متمرکز شده است؛

1. 1. زیر ساخت­های حمل و نقل کالا شامل: بنادر، راه­های مواصلاتی و خطوط راه آهن، در مقایسه با الزامات صادراتی، تناسب بیشتری با واردات کالا دارد؛

1. 1. اطلاعات بازرگانی جمهوری اسلامی ایران برای واردات کالا از خارج به مراتب بیشتر از دانش لازم برای صادرات است؛

1. 1. اقدامات عملی توسعه صادرات، کمتر از اقدامات اجرا شده برای واردات است؛

1. 1. بیشترین نوع کالاهای صادراتی ایران دربازارهای­خارجی به­فرش وخشکبارمحدودشده است؛

1. 1. در نظام اقتصادی ایران و فعالیت در زمینه واردات کالا بطور سنتی بسیار سودآورتر از فعالیت در بخش صادرات بوده است؛

1. 1. وجود تحریم­های اقتصادی و سیاسی اعمال شده از سوی ایالات متحده آمریکا و نیز محدودیت­های بانکی بر فرایند صادرات کالا از جمهوری اسلامی ایران به دیگر ممالک جهان، تاثیری مخرب داشته است؛

1. 1. تولیدکنندگان و صادرکنندگان محدوده فعالیت صادراتی خود را به بازارهای خاص از جمله بازارهای بی­ثبات آسیای مرکزی محدود کرده ­اند و تلاش شایانی برای بسط دامنه فعالیت در دیگر بازارهای بین ­المللی به عمل نیامده است؛

1. 1. حجم انبوهی از صادرات غیر نفتی ایران به مواد غذایی و محصولات کشاورزی اختصاص یافته چرا که توان رقابتی و پایین بودن هزینه تولید این کالاها در ایران مزیتی نسبی به حساب می ­آید. البته در سال­های اخیر تلاش­هایی در زمینه بازاریابی و صادرات خودرو و لوازم یدکی آن به عمل آمده است؛

1. 1. روش­های بازاریابی شرکت­های ایرانی شبیه و یکسان نیست؛

1. 1. وجود الزام به تحویل ارز حاصل از صادرات کالا به نظام بانکی کشور با نرخی که بانک مرکزی تعیین می­ کند، یکی از موانع رشد صادرات است؛

1. 1. وجودتشریفات­دست وپاگیر وبوروکراسی­شدید­ اداری­درامورمربوط­به­صادرات­کالاهای ایرانی. (آل اسحاق، ۱۳۹۰: ۲۰۹-۲۰۸)

ایران در کوشش­هایی که پس از جنگ جهانی دوم در توسعه اقتصادی اکثر کشورهای جهان سوم انجام گرفته است، یک استثنا نیست. دولت­های ایران از سال ۱۳۰۹ شمسی (۱۹۳۰ میلادی) در گذراندن مسیرتوسعه کوشش داشته اند. انجام یک تحقیق تجزیه و تحلیلگرانه که شکست­ها و موفقیت­های کوشش مربوط به توسعه اقتصادی ایران را مورد بحث قرار دهد، هم از لحاظ نظری و هم به لحاظ عملی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. (آل اسحاق، ۱۳۹۰: ۲۱۰-۲۰۹)
درواقع یک مدل توسعه که به بهترین وجهی با کدهای ژئوپولیتیکی جمهوری اسلامی ایران با توجه به آرمان­ها و ارزش­های حاکم انطباق داشته باشد، باید از طریق بررسی دقیق تاریخ توسعه اقتصادی کشور در راستای الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی بدست می ­آید. لذا از آنجا که توسعه اقتصادی ایران ترکیبی از نظریه، تاریخ اقتصاد و حقایق نهادی مختص مورد ایران، با استناد به برخی از شاخص ­ها و داده ­های آماری در دسترس، پردازش می­گردد:
از نظر وسعت جغرافیایی، ایران کشوری نسبتا پهناور بامساحتی معادل ۱۸۷۳۹۵۹ کیلومتر مربع است و درطول تاریخ به دلائل ژئوپولیتیکی از جمله موقعیت جغرافیایی، وضعیت سیاسی و اقتصادی و… موجب­آن­بوده ­است که ایران­درمرکز توجه قدرت­های درگیر درجنگ­های اول و دوم جهانی و… باشد.
ایران با جمعیتی بیش از ۷۵ میلیون نفر، تاریخی به قدمت شش هزار سال و با بیش از شصت سال تلاش برای توسعه در تاریخ اخیر خود، هنوز بعنوان یک کشور توسعه نیافته تلقی می­ شود. چراکه از یک طرف نرخ رشد تولید ناخالص ملی پایین است، نرخ رشد جمعیت نیز تا اواخر دهه دوم انقلاب اسلامی، بیش از نرخ رشد جمعیت جهانی بوده است. از طرف دیگر توزیع درآمد ناعادلانه و سطح بهره­وری پایین و میزان بیکاری بالاست، وابستگی زیادی به بخش کشاورزی وجود دارد و نیروی کار در کشاورزی ۲۴% کل نیروی کار موجود را تشکیل می­دهد، در حالیکه ۴۶% از نیروی کار در بخش خدمات و بقیه (۳۰%) در بخش صنعت مشغول هستند. (آل اسحاق، ۱۳۹۰: ۲۱۰)
مجموعه این اطلاعات در اقتصاد ایران همان وضعیتی را ترسیم می­ کند که تحت عنوان توسعه نیافتگی می­شناسیم. شایان ذکر است که در دوران سازندگی همزمان با پایان جنگ سرد، اقتصاد ایران در نتیجه تغییر پارادایم (دیدمان) حاکم بر اقتصاد جهانی، علاوه بر مسائل پیشین با چالش­های جدیدی نیز پیش رو شد. بطوریکه این تغییر دیدمان، از محوریت نفت ارزان و تولید معیشت انرژی بر به محوریت انتقال- پردازش- بازاریابی و تحلیل داده ­ها و هزینه­ های روبه کاهش ارتباطات، فرآیندی را بصورتی انقلابی تسریع کرد که جهانی شدن یا جهانی سازی نام گرفت که در هر حال، اقتصاد ایران برای همسویی با دیدمان جدید نیاز به ایجاد تغییراتی جدی در سامانه اقتصادی- اجتماعی داشت که این تغییرات درعمل بامقاومت­های ساختاری روبرو شد.مع­الوصف دراین زمان پاره­ای از تحولات بنیادی در اقتصاد کشور اتفاق افتاد و نیز بسیاری از معضلات اقتصادی کشور لاینحل مانده بود که این عوامل پیش درآمدی بر تدوین برنامه چهارم توسعه کشور گردید که اهم آنها به شرح ذیل مطرح می­گردند: (آل اسحاق، ۱۳۹۰: ۲۱۱)

• • اقتصاد ایران، به تدریج از یک نظام مبتنی بر رابطه (پلیس راهنمایی)، بسوی نظامی متکی به قانون (چراغ راهنمایی) گرایش پیدا کرد.

• • پاره­ای از باورهای جا افتاده مبنی بر دولت مداری در بخش بانکداری و استمرار مالکیت و مدیریت دولت به سستی گرایید وبخش­های مهمی ازاقتصاد کشور از جمله بانکداری بر روی بخش غیر دولتی گشوده شد.

• • نوسان­های زیان بار متغیرهای کلیدی اقتصاد مانند نرخ بیکاری، نرخ سود، نرخ ارز و نرخ تورم متوقف شد.

• • تشکیل ذخایر ارزی حاصل ازصدور نفت خام برای مقابله بانوسان­های درآمد ارزی دولت و همچنین کمک به توسعه سرمایه ­گذاری غیر دولتی، برای اولین بار در قالب حساب ذخیره ارزی واقعیت پیدا کرد.

• • صف از زندگی اقتصادی روزمره مردم کشور ناپدید شد.

• • کمبود نیروی الکتریسیته و قطع برق و بسیاری از زیر ساخت­ها بازسازی گردید. (آل اسحاق، ۱۳۹۰: ۲۱۱)

۲-۲-۶-۱۶ موانع و معضلات پیش رو
کشور علیرغم برخورداری از مزیت­ها و موقعیت­های خاص، در زمان تدوین برنامه چهارم توسعه با مجموعه ­ای ازمشکلات اقتصادی واجتماعی مواجه بود که در صورت عدم چاره­اندیشی برای این مشکلات، می­توانست کشور را دچار آسیب­ها و مشکلات بسیار بیشتر و جدی­تر نماید. کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه­ ریزی پیش ­بینی کرده بودند که در صورت عدم توجه به این مشکلات می­توانست، ضمن افزایش تورم به ۲۲% و تغییر تراز تجاری از مثبت ۴/۴ میلیارد دلار به منفی ۱۹/۸ میلیارد دلار منجر گردد. بخشی از این مشکلات عبارت بودند از:

• • نرخ بیکاری ۱۵% که نرخ بیکاری زنان نسبت به مردان ۵/۱ برابر بود

• • پایین بودن نرخ مشارکت ۴۳%

• • رشد سرمایه ­گذاری ۳%

• • بیست برابر بودن سهم دهک­های بالا در درآمدها نسبت به دهک پایین

• • میزان شاخص سرمایه اجتماعی یعنی گذشت، امانت داری، انصاف و پایبندی به قول و قرار از نظر بیش از ۷۵% جامعه در وضعیت متوسط به پایین

• • استان تهران باامتیاز۹/۴ توسعه یافته­ترین واستان کهکیلویه وبویراحمد با ۹/۵- محروم­ترین استان تلقی شد

• • تمرکز نظام تصمیم ­گیری در مرکز بدیل نفتی بودن اقتصاد

• دارا بودن رتبه ۵۴ از نظر ریسک سرمایه ­گذاری در بین ۶۰ کشور

(۴٫۲۶)
که:
برای بررسی پایداری تابع لیاپانوف زیر را در نظر می‌گیریم [۴۳]:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تا هنگامی که ماتریس وزنی W ثابت باشد  پس با جایگزاری به جای  و باتوجه به خاصیت تقارن مورب می‌توان گفت:

حال  را از رابطه‌ی (۴٫۲۶) جایگزین می‌کنیم:

قانون تطبیقی به صورت زیر را اعمال می‌کنیم [۴۹].

که نتیجه به صورت زیر خواهد بود:

که
و  فرض می‌شود که  و  مقداری مثبت و مشخص است. پس:

بنابراین می‌توان با اختیار کردن مقدار مناسب برای  به  رسید. مگر اینکه احتمالا در همسایگی  . پس سیستم به بیان لیاپانوف پایدار است. و در همسایگی  ناحیه‌ای است که به‌وسیله  که  تعریف می‌شود.

شبیه­سازی و نتایج

در ادامه برای مقایسۀ مناسب بین کنترل کنندۀ پیشنهادی فازی نوع ۲ و نوع ۱، در مواجهۀ با عدم قطعیت­های پارامتری و مدل­سازی، دو مرحله شبیه­سازی انجام گرفته است و در هر مرحله دینامیک سیستم از قبل ناشناخته فرض شده است. مواردی که در این آزمایشات مورد بررسی قرار گرفته­اند عبارتند از، خطای مکان و سرعت بازو، پایداری داخلی مفصل و گشتاور خروجی کنترل کننده. ورودی سیستم کنترل یا همان سیگنال مرجع، که مکان وسرعت بار می­باشد، به صورت پاسخ پلۀ یک سیستم مرتبۀ ۲ میرای بحرانی، با فرکانس طبیعی ۳rad/s در نظر گرفته شده است، شکل (۴٫۲۱).
در اولین شبیه­سازی تحمل سیستم در مقابل مقادیر مختلف عدم قطعیت بار سنجیده می­ شود. برای این منظور در ثانیۀ پنجم اینرسی بار و جرم بازوها دو برابر شده و در ثانیۀ ۱۵ به مقادیر اولیه برگردانده شده است. نتایج در شکل (۴٫۲۲) آمده است. بر اثر این تغییر افزایش کمی در خطای مکان و سرعت دیده می­ شود. به هر حال سیگنال­های خطا و خروجی کنترل کننده فازی نوع ۱ دارای نوسانات بیشتری نسبت به نوع ۲ است که به مراتب خروجی صاف­تری دارد. همانطور که در قسمت (e) از شکل (۴٫۲۲) قابل مشاهده است، با کاهش در سرعت بار در کنترل کنندۀ نوع ۱ پایداری داخلی محرک نیز دچار افت شده است. در مقایسه می­توان گفت که عملکرد فازی نوع ۲ در مواجهه با این نوع عدم قطعیت بهتر و سریعتر بوده و نتایج نیز مؤید این مطلب هستند.
در دومین شبیه­سازی ضریب الاستیسیتۀ (سختی) بازو (k) در لحظۀ t=5s به طور ناگهانی به مقدار ۵N.m/rad کاهش یافته و در t=15s به مقدار اولیه یعنی k=7N.m/rad بازمی­گردد. نتایج این شبیه­سازی در شکل (۴٫۲۳) آمده است. همانند قبل کنترل کنندۀ فازی نوع ۱ در کنترل سیگنال­های خطای محدود اعمال شده موفق است، اما در اینکه پاسخ­ها را با شیب یکنواخت و نرم به مقادیر مناسب برگرداند چندان توفیق نداشته است. این موضوع با بررسی نمودارهای خطای موقعیت بار و سرعت و پایداری داخلی موتور که در قسمت­ های مختلف شکل (۴٫۲۳) آمده است. به عبارت دیگر، این موضوع واضح است که کنترل کنندۀ تطبیقی فازی نوع ۲، در کل رفتار کنترلی مناسب­تری نسبت به نوع ۱ دارد و این موضوع با مقایسۀ نمودارها مشهود است.
شکل ‏۴٫۲۱- سیگنال­های مرجع مکان و سرعت بازوها

شکل ‏۴٫۲۲- پاسخ­های سیستم کنترل تطبیقی فازی نوع ۱ و نوع ۲ با وجود تغییر در جرم بازو و اینرسی بار: (a, b) خطای مکان؛ (c, d) خطای سرعت؛ (e, f) سرعت موتور و بازو؛ (g, h) گشتاور کنترل کننده.

شکل ‏۴٫۲۳- پاسخ­های سیستم کنترل تطبیقی فازی نوع ۱ و نوع ۲ با وجود تغییر در ضریب سختی: (a, b) خطای مکان؛ (c, d) خطای سرعت؛ (e, f) سرعت موتور و بازو؛ (g, h) گشتاور کنترل کننده.

نتیجه ­گیری

کنترل تطبیقی برای بازوی رباتیک صلب، قدم اول در طراحی کنترل کنندۀ تطبیقی مقاوم برای بازوی منعطف است. این موضوع بر اساس تئوری اغتشاش منفرد و با فرض سختی بالای بازو بنا نهاده شد. همچنین تاثیر اصطکاک و تداخل بر عملکرد و پایداری سیستم مورد بررسی قرار گرفت. فرض سخت بودن بالای بازو این امکان را فراهم کرد تا مدل کنترلی پیش­خور برای سیستم صلب، تقریب خوبی برای مدل معکوس سیستم منعطف باشد. به عبارت دیگر، از جبران­سازهای تطبیقی اصطکاک و تداخل برای کاهش خطاهای باقی­مانده از مراحل پیشین استفاده شد. به طوری که از این روش در بسیاری سیستم­های کنترلی برای بازوی صلب می­توان به راحتی استفاده کرد. همچنین از یک تعامل خوب بین فاکتورها و خروجی سیستم برای بهبود پایداری داخلی استفاده شد. نتایج شبیه­سازی، موفقیت کار را در از بین بردن اثرات اصطکاک غیرخطی، تداخل و انعطاف نشان می­ دهند. یکی از مشکلات مهم این سیستم­ها، ردگیری مقادیر مرجع و حرکات بار و پایداری داخلی بود که در اینجا بر این مسائل راه حل مناسبی ارائه شد. همانطور که در شبیه­سازی پایداری سیستم کنترلی مشهود بود، به روش لیاپانوف این موضوع به اثبات رسید.
در این پایان نامه به منظور غلبه بر مشکلات مدل­سازی و همچنین عدم قطعیت­های پارامتری با اندازه و دامنه­های متغیر، کنترل کننده­ های فازی نوع ۲ و تطبیقی فازی نوع ۲ پیشهناد شد، که در آزمایشات نیز با مشابه نوع ۱ مورد قیاس قرار گرفت. البته کنترل کننده­ های فازی نوع ۲ به طور معمول دارای پیجیدگی­هایی هستند، اما در اینجا چون یکی از اهداف طراحی مناسب در عین سادگی است، این موضوع با به کار گیری توابع عضویت فاصله­ای^[۴۵] مرتفع شد. با مقایسه­ ای که بین این کنترل کننده­ها و مشابه فازی نوع ۱ در شرایط عملیاتی یکسان صورت گرفت، برتری و مزیت نوع ۲ در کاهش نواسانات حرکتی بازوها و در خنثی کردن اثرات عدم قطعیت­های با دامنۀ بالا، به خوبی مشاهده شد. این کار علاوه بر اینکه نتایج خوبی را توانست که در طراحی کنترل کننده برای بازوی رباتیک داشت و نیز رجحان فازی نوع ۲ را بر نوع ۱ نشان داد، یکی از معدود کارهایی است که از کنترل کنندۀ فازی نوع ۲ برای بازوهای رباتیک منعطف استفاده کرد و نتایج خوبی نیز داشته است.
بازوهای رباتیک تنها توسط موتورهای DC راه­هندازی نمی­شوند، بلکه ماشین­های AC نیز چنین کاربردی می­توانند داشته باشند. البته کارایی آنها نیز با توجه به اصطکاک غیرخطی و عدم قطعیت­های بار و … دچار افت می­ شود. بنابراین روش­های کنترلی متعددی برای بهبود کارایی این سیستم­ها تا کنون پیشنهاد و بعضاً اجرا شده، که انگیزه­ای برای تحقیق و بررسی روش­های جدید نیز می­باشد. در این پایان نامه و در فصل بعدی تحقیقی در مورد روش­های محاسبات نرم و تا حدودی مشابه همین فصل، در رابطه با ماشین­های سنکرون با آهنربای دائم (PSMSs) انجام گرفته است.
در جدول زیر مقایسه‌ای بین نتایج طرح‌های پیشنهادی در این پایان‌نامه و چند مرجع معتبر آمده است، که می‌توان به کمک آن در مورد موفقیت کار قضاوت کرد.
جدول ‏۴٫۳- جدول مقایسۀ نتایج

بنابراین پوشش تولید شده یک فلز خالص نیست و یک محلول جامد تشکیل شده از فلز پایه می‌باشد. مقدار منبع فلزی پودر معمولاً خیلی بیشتر از مقداری است که در طول حفاظت قسمت‌ها مصرف می‌شود. بنابراین ترکیب مخلوط پودر در طول عملیات تغییر چندانی نمی‌کند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در فرایند سمنتاسیون پودری، فلز پوششی و بعضی عناصر تشکیل دهنده مخلوط پودر می‌توانند توسط راه‌های مختلفی به سمت پوشش دادنی انتقال یابند:
- عمدتاً بوسیله فاز بخار هالید (مربوط به اضافه کردن یک هالید در مخلوط پودر)
- از طریق فاز بخار فلزی
- از نفوذ حالت جامد (به علت تماس مخلوط پودر با قسمت پوشش دادنی)
- در شرایط خاص بوسیله آخال ذرات فلزی و پودرهای رقیق کننده خنثی که ممکن است در پوشش محبوس شوند [۱۲].
ضخامت و ترکیب پوشش بدست آمده وابسته به دما و زمان عملیات، اکتویته منبع پودر و ترکیب قسمت پوشش دادنی می‌باشد. امروزه از فرایند سمنتاسیون پودری به میزان زیادی برای آلومینایزینگ و کرومایزینگ سوپر آلیاژهای به کار رفته در صنایع استفاده می‌شود. تخمین زده شده که بیش از ۸۰ درصد ایرفویل توربین های گازی توسط این روش پوشش داده می‌شود [۱۳].
در ادامه به عنوان نمونه فعل و انفعال انجام شده در طی یک فرایند آلومینایزینگ و در اتمسفر احیایی نوشته می‌شود. (X بیانگر هالوژن و M بیانگر فلز پایه می‌باشد):
نوعی از این روش تحت عنوان فرایند با پودر دانه‌ای وجود دارد که در این روش از دانه‌های فلزی نفوذی استفاده می‌شود. قطعه کار در تماس مستقیم با دانه‌های فلز قرار دارد. این سیستم هدایت حرارتی خوبی از خود نشان می‌دهد [۱۰].
مزایای فرایند سمنتاسیون پودری
فرایند ساده‌ای است. به گونه‌ای که در مقایسه با روش‌هایی مثل PVD یا LPPS به به تجهیزات به مراتب کمتری نیازمند است. دمای عملیات حرارتی در آن اغلب از ۱۱۰۰ بالاتر نمی‌رود. هزینه نسبتاً ارزانی دارد. این فرایند به آسانی قابل تکرار است. در یک فلز پایه با بهره گرفتن از همان پارامترهای کنترل کننده (دما، زمان، ترکیب Pack و … ) همان پوشش را می‌توان به دست آورد. تمام سطوح خارجی یک شکل پیچیده را می‌توان بطور یکنواخت پوشش داد. با بهره گرفتن از این فرایند می‌توان چند صد قطعه را با هم پوشش داد [۹].
محدودیت‌های فرایند سمنتاسیون پودری
با یک فلز یا آلیاژ پایه خاص فقط امکان تهیه تعداد محدودی پوشش وجود دارد. (محلول جامد یا ترکیبات شامل عنصری از فلز پایه).
سیکل‌های حرارتی آن طولانی است، زیرا نرخ گرم کردن و همچنین خنک کردن به دلیل هدایت حرارتی کم مخلوط پودر پایین است. ممکن است چنین عملیاتی آثار تعیین شده‌ای را روی ریز ساختار و در نتیجه خواص مکانیکی یک آلیاژ مشخص بگذارد. البته این عیب احتمالاً بیشتر در فرآیندهای اکتیویته پایین اتفاق می‌افتد که دلیل آن در قسمت خواص مکانیکی توضیح داده خواهد شد [۱۰].
از آنجا که نفوذ در حالت جامد به طور حرارتی فعال می‌شود، نرخ تشکیل پوشش بوسیله افزایش دمای فرایند می‌تواند افزایش یابد؛ اما این مسئله فقط در یک رنج محدودی برقرار است؛ زیرا که بالاتر از یک دمایی حوادث دیگری از قبیل فقر موضعی پودر و کنترل فرایند توسط نفوذ فاز گاز اتفاق می‌افتد [۹].
پوشش‌های آلومیناید بر روی نیکل و سوپر آلیاژهای پایه نیکل
در استفاده از آلیاژهای با استحکام بالای پایه نیکل برای زمان‌های طولانی در دماهای بالای (℃ ۸۷۰ ~) برای جلوگیری از تخریب سطحی بوسیله اکسیداسیون و فرآیندهای مربوطه، نیازمند به استفاده از پوشش‌های محافظ هستیم. مفیدترین این پوشش‌ها ترکیب بین فلزی NiAl است که مقاوم به اکسیداسیون است؛ زیرا در شرایط اکسید کننده یک پوسته محافظ تشکیل می‌دهد که عمدتاً اکسید آلومینیم می‌باشد [۳].
در فرآیندهای آلومینایدی نیروی محرکه برای انتقال عنصر پوشش، اختلاف در اکتیویته بین منبع و سطح آلیاژ می‌باشد. تا زمانی که اکتیویته آلومینیم منبع از سطح آلیاژ بالاتر باشد، گاز حامل آلومینیوم به سمت آلیاژ منتقل می‌شود. پس از نفوذ در حالت جامد پوشش آلومیناید تشکیل می‌شود، بنابراین اکتیویته آلومینیوم در سطح کم می‌شود و فرایند به همین منوال ادامه می‌یابد. مکانیزم های تشکیل پوشش‌های آلومیناید بر روی سوپر آلیاژهای پایه نیکل بوسیله نفوذ در سیستم (NiAl) توصیف می‌شود. بسته به اکتیویته آلومینیوم در مخلوط پودر و دمای انجام عملیات، مکانیزم‌های مختلف پوششی به وقوع می‌پیوندد که باعث ایجاد ریز ساختارهای متفاوتی خواهد شد که به آن اشاره می‌کنیم [۹].
پوشش‌های بدست آمده از فرایند با اکتیویته بالای آلومینیوم
در این فرایند بسته به اکتیویته آلومینیوم در پودر و دمای آلومینایزینگ، امکان تشکیل لایه‌هایی با مورفولوژی مختلف وجود دارد برای مثال امکان تشکیل به تنهایی، به همراه و دارای مقدار بالای آلومینیوم (هایپر استوکیومتری) وجود دارد. اما بیشترین مورد تشکیل شده می‌باشد. در هر سه مورد آلومینیوم در ناحیه سطحی تشکیل شده نفوذ می‌کند بنابراین اگر از روش سمنتاسیون پودری استفاده شود ذرات Pack نمی‌توانند در پوشش وجود داشته باشند. از مشخصات دیگر این نوع پوشش عبارت است از:
- سطح اولیه نمونه با سطح پوشش یکسان است.
- هیچ اثر کرکندالی در نمونه مشاهده نمی‌شود [۱۲].
‏شکل ۲-۲پوشش تشکیل شده بر روی آلیاژ۷۰۰ Udimet را نشان می‌دهد که به ترتیب از سطح خارجی شامل ، و می‌باشد. عناصر آلیاژی موجود در آلیاژ اولیه یا به عنوان محلول جامد در پوشش یا به فرم رسوب‌های تشکیل شده در طول آلومینایزینگ و یا رسوب‌هایی که از ابتدا در آلیاژ بوده اند، حضور دارند [۱۰].

ریز ساختار پوشش نفوذی آلومیناید داخلی بر روی udimet 700 که به وسیله فرایند اکتیویته بالا تشکیل شده است (بزرگنمایی ۱۰۰۰×).
پوشش‌های تشکیل شده بوسیله فرآیندهای اکتویته بالای آلومینیوم کاملاً ترد هستند و در دماهای نسبتاً پایین تجزیه می‌شوند. به همین دلیل چنین پوشش‌هایی قبل از استفاده عملی تحت عملیات حرارتی قرار می‌گیرند. گوارد (Goward) این پوشش را تحت عملیات حرارتی قرار داد (در دمای ۱۰۸۰ و به مدت ۴ ساعت) و پوشش ‏شکل ۲-۳ را بدست آورد [۱۰].

ریز ساختار پوشش نفوذی آلومیناید داخلی بر روی udimet 700 که به وسیله فرایند اکتیویته بالا و سپس عملیات حرارتی (به مدت ۴ ساعت در دمای ۱۰۸۰ درجه سانتیگراد) تشکیل شده است (بزرگنمایی ۱۰۰۰×).
توزیع یکنواخت عناصر آلیاژی و کاربیدها در سرتاسر پوشش نشان می‌دهد که پوشش نهایی بوسیله نفوذ داخلی آلومینیوم تشکیل می‌شود. زمینه هر سه ناحیه این پوشش از فاز غنی نسبت به نیکل تشکیل شده است [۱۰].
در آلومینایزینگ سوپر آلیاژهای پایه نیکل و در شرایط اکتیویته بالا، عملیات پوشش در دمایی بین ۹۵۰ – ۷۰۰ و دمای عملیات حرارتی در دمایی بین ۱۲۰۰- ۱۰۵۰ انجام می‌شود [۱۲].
علت وجود فاز غنی نسبت با Al (بیش از ۳۴ درصد وزنی آلومینیوم) در کنار در بعضی پوشش‌های آلومیناید اکتیویته بالای تشکیل شده، از جمله ‏شکل ۲-۲ توسط برادلی (Bradley) و تیلور (Taylor) این‌گونه توضیح داده شده است:
غنی نسبت به آلومینیوم دارای ساختار BCC ناقص و شامل نسبت بالایی از تهی جایهای نیکل در گوشه‌های مکعب می‌باشد. (نسبت تهی جایها متناسب با کمبود نیکل می‌باشد). فاز ساختار ناقص مشابهی دارد که دارای تهی جایهای نیکل در گوشه‌های مکعب می‌باشد و یک سوم گوشه‌های مکعب محل های خالی می‌باشد. اختلاف بین این دو ساختار در این است که در تهی جایها در صفحاتی عمود بر یکی از محورهای سه گانه مکعب سازماندهی شده‌اند، در حالی‌که در غنی نسبت به Al ویکنسی‌ها به طور اتفاقی آرایش یافته‌اند. بر اساس این مشاهدات ساختاری، فرض شده که رفتار مشابهی (نفوذ Al) برای هر دو فاز برقرار است [۱۰, ۱۲].
ون‌هومن (Von Heumann) بیان کرده است که وجود این ساختار ناقص با نسبت بالایی از جاهای خالی باعث نرخ های نفوذ بالایی در فازهای، غنی نسبت به Al می‌شود [۹].
فازهای ثانویه تشکیل شده در طول تشکیل پوشش در حالت نیمه پایدار راسب می‌شوند که این به علت نرخ بالا و دمای پایین رشد لایه‌های پوشش می‌باشد.
در طی عملیات حرارتی پوشش‌های تشکیل شده (‏شکل ۲-۳‏شکل ۲-۲)، نفوذ Al به سمت داخل اتفاق می‌افتد. در بعضی مناطق، مقدار آلومینیوم در مرز در حال پیشرفت تا میزانی کاهش می‌یابد که تشکیل فاز دیگر نمی‌تواند بوسیله نفوذ Al اتفاق بیافتد.
در این هنگام فرآیندی متفاوت اتفاق می‌افتد که در آن ادامه تشکیل فاز بوسیله حرکت نیکل اتفاق می‌افتد. بدین ترتیب پوشش از سه ناحیه تشکیل می‌شود. (‏شکل ۲-۳):
لایه فلزی غنی نسبت به آلومینیوم که از داخل آن فقط آلومینیوم نفوذ می‌کند.
یک لایه در حال رشد غنی نسبت به نیکل که از داخل آن فقط نیکل نفوذ می‌کند.
یک ناحیه شامل رسوبات بین فلزی که از آلیاژ پایه تشکیل شده است.

ریز ساختار پوشش آلومیناید بر روی هاستلوی X که به وسیله فرایند اکتیویته بالا و سپس عملیات حرارتی (به مدت ۴ ساعت در دمای ۱۰۸۰ درجه سانتیگراد) تشکیل شده است (بزرگنمایی ۵۰۰×).
ناحیه دوم (NiAl غنی نسبت به نیکل) بوسیله خروج نیکل از آلیاژ پایه، نفوذ نیکل در عرض لایه در حال رشد و واکنش این نیکل با آلومینیوم، تهیه شده بوسیله حرکت Al از داخل فازهای خارجی غنی نسبت به آلومینیوم- و در بین فازهای غنی نسبت به نیکل و غنی نسبت به آلومینیوم خارجی، افزایش ضخامت می‌دهد.
در طول تشکیل پوشش بر روی آلیاژ پایه (‏شکل ۲-۲)، دانسیته نسبتاً بالایی از فازهای ثانویه به دلیل عدم حلالیت این فازها در فازهای ، غنی نسبت به Al تشکیل می‌شود این فازهای ثانویه مساحت مقطع عرضی در دسترس برای نفوذ آلومینیوم در داخل پوشش را کاهش می‌دهد و این مسئله به شیب غلظت آلومینیوم کمک می‌کند.
تشکیل لایه تک فازی در ناحیه دوم (‏شکل ۲-۳) تا زمانی ادامه می‌یابد که فلاکس در حال کاهش آلومینیوم از لایه‌های خارجی و در حین حرکت به سمت مرز تک فاز، لایه‌های خارجی، دیگر نتواند حالت فازی مناسب را حفظ کند. بدین ترتیب تبدیل بعدی لایه‌های خارجی‌تر یک فازهای غنی نسبت به آلومینیوم به غنی نسبت به Ni (ناحیه ۱ ‏شکل ۲-۳)، باید بوسیله نفوذ نیکل از داخل و حرکت آلومینیوم از داخل فازهای غنی نسبت آلومینیوم باقی مانده انجام شود [۱۰, ۱۲].
مهم‌ترین نکته در ارتباط با ناحیه سوم پوشش این است که بوسیله خروج نیکل از آلیاژ پایه (و نه بوسیله نفوذ Al به داخل) تشکیل شده است.
‏شکل ۲-۴ پوشش تشکیل شده بر روی یک آلیاژ پایه نیکل هاستلوی و بدون آلومینیوم را نشان می‌دهد. ناحیه شوم این پوشش شامل رسوب‌های پیچیده در زمینه ی نمی‌باشد. بلکه ناحیه‌ای است که بوسیله غنی سازی عناصز آلیاژی (ناشی از خارج شدن Ni) تشکیل شده است. همین مسئله مکانیزم پیشنهادی خروجی نیکل از این منطقه را تایید می‌کند [۱۰].
در آلیاژهای شامل آلومینیوم، ساختار و ترکیب رسوب‌ها در زمینه در ناحیه داخلی پوشش (ناحیه سوم)، از آلیاژی به آلیاژ دیگر متغیر است؛ اما ساختار اساسی برای تمامی آنها مشابه می‌باشد. به عنوان نمونه ردن (Redden)، TiC و (CoCr) را در این ناحیه پوشش و بر روی یک آلیاژ اینکونل ۱۰۰ یافته است. در حالی که مارگالیت (Margalit)، بعلاوه TiC و (CoCr) را در این ناحیه از پوشش یافته است.
در آلیاژهای شامل آلومینیوم، ساختار و ترکیب رسوب‌ها در زمینه در ناحیه داخلی پوشش (ناحیه سوم)، از آلیاژی به آلیاژ دیگر متغیر است؛ اما ساختار اساسی برای تمامی آنها مشابه می‌باشد. به عنوان نمونه Redden، TiC و (CoCr) را در این ناحیه پوشش و بر روی یک آلیاژ اینکونل ۱۰۰ یافته است. در حالی که Margalit، بعلاوه TiC و (CoCr) را در این ناحیه از پوشش یافته است.
وجود فاز نیز در کنار گزارش شده است. در آزمایش که توسط جانسن (Janssen) و ریک (Rirck) بر روی کوپل‌های نفوذی نیکل خالص-آلومینیوم انجام شد، وجود فازهای و به اثبات رسید. اما همان گونه که مشاهده کردیم در پوشش موجود بر روی سوپر آلیاژ پایه نیکل مقدار قابل ملاحظه‌ای از فاز مشاهده نمی‌شود. این نشان می‌دهد که در کوپل‌های نفوذی نیکل خالص-آلومینیوم، آلومینیوم در اکتیویته واحد حاضر است؛ اما در فرآیندهای اکتیویته بالای آلومینیوم اگر چه آلومینیوم خالص در اطراف پوشش حاضر باشد، اما اکتیویته موثر این عنصر باید مقداری کمتر از واحد داشته باشد [۱۴].
در فرایند اکتیویته بالا، اگر مقدار آلومینیوم موجود در مخلوط پودر مقادیری کمتر از مقادیر گفته شده داشته باشد، امکان تشکیل فقط یک ترکیب (NiAl) غنی نسبت به آلومینیوم (در مرحله اول تشکیل پوشش) وجود دارد [۱۲].
پوشش‌های تولید شده توسط فرآیندهای اکتیویته پایین آلومینیوم
وقتی که اکتیویته آلومینیوم در مخلوط پودر پایین باشد، پوشش از NiAl ای تشکیل شده که دارای آلومینیوم نسبتاً کمی است. اگر این مقدار در مقادیر نزدیکتر استوکیومتری یا زیر استوکیومتری باشد، نفوذ نیکل در دمای عملیات حرارتی بین ۱۱۰۰ – ۹۸۰ اتفاق خواهد افتاد. علت بالا بودن این فرایند نسبت به حالت قبلی، نرخ‌های نفوذ کمتر در فرایند پوشش می‌باشد [۱۰].

شکل ۳-۱: مدل تجربی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….. ۳۴
شکل ۴-۱: فرمول کوکران جهت تخمین حجم نمونه……………………………………………………………………………….. ۳۸
فصل اول
کلیات
۱- ۱- مقدمه

در چند دهه اخیر مسأله رشد جمعیت جهان که قسمت عمده آن مربوط به کشورهای در حال توسعه از جمله ایران می­باشد، توجه محافل مختلف ملی و بین ­المللی را به خود جلب کرده است. اگر چه در سال­های اخیر بحث­های متعددی در مورد کاهش رشد جمعیت در کشور صورت گرفته اما کماکان سالانه نزدیک به یک میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه می­ شود. برنامه ­های تنظیم خانواده و تحدید موالید اگر به گونه ­ای مؤثر و کارآمد پیاده شود، آثار بسیار مثبتی در جامعه بر جای می­نهد که از آن جمله: ۱- تأمین بهداشت و سلامت مادر و کودک ۲- کاهش مرگ­ومیر مادران ۳- کمک به تحقق توسعه همه جانبه و پایدار ۴- تضمین حقوق و آزادی­های زن­ و مرد در خانواده می­توان اشاره نمود (تقوی، ۱۱:۱۳۸۲).

بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت، تنظیم خانواده مشتمل بر اقداماتی است که افراد و زوج­ها را یاری می‌دهد، تا از داشتن فرزند ناخواسته جلوگیری کنند، فاصله بین فرزندان خود را تنظیم نمایند، زمان تولد فرزندان را با سن و شرایط دیگر خود تطبیق دهند، و آگاهانه در مورد تعداد فرزندان خود تصمیم بگیرند، خدماتی که این نیات را میسر می­سازد، مشتمل است بر آموزش و مشاوره در مورد تنظیم خانواده، تأمین وسایل جلوگیری از حاملگی، کمک به کسانی که دچار ناباروری هستند و آموزش پدران و مادران در مورد خانواده و فرزندان (زنجانی و دیگران، ۱۲۹:۱۳۸۹).

آگاهی از افزایش سریع جمعیت به عنوان نوعی خطر جهانی برای بشر در نیمه دوم قرن بیستم شناخته شد. رشد بی­رویه و بدون برنامه­ ریزی جمعیت، در بسیاری از موارد موجب کمبود منابع مورد نیاز و در نتیجه بروز تنش و جنگ، بین جوامع انسانی گذشته است. جوامع پرجمعیت با مشکلات عدیده­ای از جمله فقر، بیماری، شکاف بالای طبقاتی، بیکاری و غیره مواجه است که تهدیدی برای ثبات جامعه می­باشد. کشورهای پیشرفته با به کارگیری برنامه ­های تنظیم خانواده و کنترل معقول رشد جمعیت خود، توانسته ­اند بر بسیاری از عوارض جمعیت فایق آمده و از مزایای آن نیز بهره لازم را برگیرند. برنامه تنظیم خانواده در ایران قبل از انقلاب بر طبق سیاست­های سازمان بهداشت جهانی در زمینه جمعیت کشورهای جهان سوم به اجرا درآمد. پس از انقلاب با توجه به دیدگاه­ های منفی که در مورد برنامه­ ها و طرح­های رژیم گذشته وجود داشت، برنامه کنترل جمعیت و تنظیم خانواده، به طور موقت منتفی گشت و در طول کمتر از ۱۰ سال (۶۸-۵۹) رشد جمعیت به مرحله خطرآفرینی رسید. و با پایان گرفتن جنگ در سال ۱۳۶۸ سیاست­هایی برای کنترل جمعیت و تنظیم خانواده از سوی سازمان­ها و وزارت خانه­های مربوط به مرحله اجرا گذاشته شد (فروزانفر، ۱۳۷۹ به نقل از پارسا، ۷:۱۳۸۴).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با تلاشی که برای کنترل جمعیت از طرف سازمان­ها، کلینیک­ها و مراکز بهداشتی صورت گرفت نرخ رشد جمعیت کشور از ۸/۳ درصد درسال ۱۳۶۵ که یکی از بالاترین نرخ رشد جمعیت در جهان بوده است به ۸/۱ درصد در سال ۱۳۷۵ کاهش یافت (تقوی، ۱۳۸۲). این افزایش، بیشتر به همان جمعیت متولد شده در سال­های آغازین انقلاب اسلامی برمی­گردد که اکنون وارد سن باروری شده ­اند. استفاده از روش­های پیشگیری از بارداری از عوامل موثر در کنترل رشد جمعیت در دهه اخیر بوده است و افزایش درصد پوشش واجدین شرایط رو به سمت روش­های مطمئن به عنوان یکی از عوامل مهم در ارزیابی برنامه ­های تنظیم خانواده است (جهانفر، ۵۰:۱۳۷۷). نرخ رشد جمعیت در سال ۱۳۹۰ به حدود ۳/۱ درصد رسیده است (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۲).

۱- ۲- بیان مسئله:
کشور ما جزء مناطقی از جهان می­باشد که از چهار هزار سال قبل مسئله شهرنشینی در آن مطرح بوده و از رشد سریعی برخوردار بوده است. لذا جهت تعدیل و هماهنگی محورهای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و تامین سلامت جسمی- روانی و اجتماعی تمام اقشار جامعه به ویژه مادران و کودکان که جزء قشر آسیب­پذیر جامعه هستند، بایستی برنامه­ ریزی و تنظیم خانواده وجود داشته باشد. اگر زنان جوان به اطلاعات صحیح در مورد روش­های جلوگیری از بارداری­های ناخواسته دست پیدا کنند می­توان از ضربه­های عاطفی و هزینه­ های مربوط به این بارداری­ها جلوگیری به عمل آورد.
در ایران برنامه ­های تنظیم خانواده بر اساس قوانین دینی و حمایت مراجع مذهبی به مرحله اجرا رسیده است. قابلیت تغییرپذیری و انطباق قوانین اسلامی با مسائل اجتماعی موضوع بسیار مهمی در پیشرفت و موفقیت برنامه ­های تنظیم خانواده در کشور است. بر اساس آمار موجود درصد بالایی از زنانی که تمایل به بارداری نداشته­اند و یا خواستار تعویق زمان بارداری بوده ­اند از وسایل جلوگیری استفاده نکرده ­اند (کتابی، ۱۳۸۷).
در کشوری مانند ایران که حرکت به سمت توسعه را تجربه می­ کند و به شدت نیازمند پس­انداز یعنی تولید بیش از مصرف است، با توجه به محدودیت منبع اصلی تولید یعنی ذخایر طبیعی، ارقام میلیونی رشد جمعیت مانع بزرگی بر سر راه توسعه است. چنین وضعیتی اتخاذ تدابیری اساسی جهت برنامه ­های تنظیم خانواده و کنترل موالید را در ایران ضروری می­نماید. در این ارتباط آن­چه که بیش از هر چیزی اهمیت می­یابد مسئله زمان است. بر پایه تحقیقات صورت گرفته چنان چه برنامه ­های تنظیم خانواده به گونه ­ای عمل کند که تا باروری به سطح جایگزینی، میزان تجدید نسل خالص یک، برسد رشد جمعیت در حدود سال ۱۴۴۰ خورشیدی متوقف می­ شود و امکانات گسترده­ای که صرف جمعیت افزوده می­گردد به بالاترین سطح زندگی افراد تخصیص یابد. بر این اساس گفته می­ شود که در ایران هم چنان باید به اجرای برنامه ­های تنظیم خانواده پرداخت، چرا که تنظیم خانواده بر روی ۲ فرزند یا حتی ۳ فرزند و نیز فاصله گذاری مطلوب نیاز به تنظیم خانواده دارد (حسینی، ۱۳۹۰).
بر اساس آمارهای جهانی، علی رغم این که میزان استفاده از روش­های پیشگیری از بارداری در زنان واجد شرایط تنظیم خانواده از ۳۰ درصد در سال۱۹۶۰ به۶۲ درصد در سال ۱۹۹۷ افزایش یافت. هنوز حدود ۱۵۰ میلیون نفر زن در جهان که تمایل به محدود کردن فرزندان خود دارند از روش­های موثر بر پیشگیری از بارداری استفاده نمی­کنند که بیشترین علت آن شک به روش­های جلوگیری از بارداری، ترس از عوارض جانبی، کیفیت پایین سرویس­های بهداشتی کشورهای مربوطه، باورها و نگرش­های منفی می­باشد (جهانفر، ۵۶:۱۳۷۷). استفاده از روش­های جلوگیری و این که از چه روشی استفاده می‌شود به عوامل مختلفی همچون سن، تحصیلات، تعداد فرزندان و میزان دسترسی به روش­های مختلف بستگی دارد (حسینی، ۱۳۹۰). در کشورهای در حال توسعه بیشترین روش مورد استفاده توبکتومی است که حدود ۳۳ درصد موارد را تشکیل می­دهد. حدود ۴۰ درصد افراد پس از یکسال استفاده از یک روش جلوگیری از بارداری روش خود را تغییر می­ دهند که دو دلیل عمده آن یکی حاملگی ناخواسته و دلیل دیگر تهدید سلامتی فرد می­باشد. میزان شکست این روش­ها از ۳۰ درصد در سال برای روش­های واژینال (دیافراگم، ژل) تا کمتر از یک درصد برای ضدبارداری­های تزریقی، کاشتنی و آیودی می­باشد (شیروانی و دیگران، ۱۳۸۶). بنابراین با بهره گرفتن از وسایل پیشگیری از بارداری مطمئن و موثر می­توان میزان رشد بی­رویه جمعیت را کنترل کرد.
با توجه به این که استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری، رفتاری عقلانی- اجتماعی است ویژگی‌های فردی و اجتماعی زوجین، اصلی­ترین نقش را در فرایند استفاده و انتخاب روش­های جلوگیری از بارداری ایفا می­ کند.
۱- ۳- اهمیت و ارزش تحقیق:

اهمیت بنیادین هر پژوهش این است که منجر به بضاعت علمی گردد (ساعی،۱۳۸۴: ۷۷). جستجو و بررسی زمانی انجام می‌گیرد که انسان در مقابل یک ابهام، نگرانی، سختی و… قرار دارد و برای فهم این موارد و نهایتاً یافتن راهی جهت خلاصی یا تخفیف آن‌ ها، اقدام به بررسی یا جستجو می‌کند (ایمان، ۱۳۸۸: ۹).

تغییرات خانواده در زندگی روزمره بازتاب یافته و در این میان دخالت­های دین و دولت هم موثر بوده و روان شناسان، علمای علوم تربیتی، مورخان و جامعه شناسان نیز به آن توجه کرده ­اند که حاصل آن اصلاح نظام مفهومی در شناسایی تحولات اجتماعی ایران بوده است (آزاد ارمکی و دیگران، ۳۱:۱۳۸۴).
علی­رغم مباحث مقطعی که درباره دامنه واقعیت خطر افزایش جمعیت به عمل آمده و علی­رغم جبهه گیری­هایی در مورد راه و روش مواجهه با این خطر بروز کرده، لزوم رسیدن به یک رشد جمعیت متناسب و پایدار به عنوان یک اصل عمده از طرف اکثریت ملت­های جهان مورد قبول قرار گرفته است. از مهم­ترین اهداف برنامه ­های تنظیم خانواده در بسیاری از کشورها کاهش بارداری­های ناخواسته می‌باشد. تحقق این امر از طریق دسترسی آسان به وسایل جلوگیری از بارداری، علی­رغم آموز­ش­های لازم و استفاده دقیق از آن­ها وجود دارد. همواره سرویس­های تنظیم خانواده به وسیله جلوگیری از بارداری­های ناخواسته به حفظ و حراست از منابع ملی و سرمایه ­های کشور کمک موثری می­نماید.
خدمات تنظیم خانواده در ۱۵ سال اخیر یکی از اصلی­ترین اجزای خدمات بهداشتی اولیه را تشکیل داده و با برخورداری از حمایت سیاسی و ساختار مناسب اجرایی، موفقیت چشم­گیری را در زمینه کنترل موالید و ارتقای بهداشت باروری کسب نموده­ است (شهیدزاده و دیگران، ۲:۱۳۸۲). خدمات تنظیم خانواده در ایران یکی از حجیم­ترین خدمات ارائه شده به جامعه است. نزدیک به ۴ میلیون زن واجد شرایط تنظیم خانواده به طور مرتب از آن بهره می­برند و در صورت وجود مشکلی در این فرایند، پیامدهای وسیعی پدید خواهد آمد. به همین دلیل ضروری است که کیفیت ارائه خدمات تنظیم خانواده به طور مداوم ارزیابی و در صورت لزوم تصحیح گردد (حسن­پور و دیگران، ۳۴:۱۳۸۵). اگرچه تجربه فعالیت­ها و خدمات تنظیم خانواده در ایران مثبت و اثربخش بوده است؛ اما علی­رغم کاهش رشد جمعیت در ایران، به علت میزان باروری بالای کشور در دهه ۱۹۸۰، در آینده نزدیک، کشور دچار افزایش جمعیت خواهد شد. به علاوه نسبت بالای حاملگی­های ناخواسته در ایران به عنوان زنگ خطری به حساب می ­آید (نخعی و میراحمدزاده^[۱]، ۱۹۴:۲۰۰۵).
اما علی­رغم همه این­ها آنچه در این خصوص مورد سوال است این است که آیا انتخاب نوع روش و وسیله جلوگیری از بارداری بر اساس شناخت زنان از وسایل جلوگیری از بارداری می­باشد؟ هم­چنین گرایش به برنامه‌های تنظیم خانواده ناشی از تغییر در طرز تفکر و افزایش بنیادی آگاهی زوجین می‌باشد یا انتخابی آگاهانه و موقتی است؟ دیگر این که چه تعداد افراد با توجه به شرایطی که دارند روش مناسب برای جلوگیری از بارداری را برگزیده­اند؟ با توجه به نکاتی که در بالا مطرح شد این مطالعه فرصتی فراهم می­ کند تا عوامل اجتماعی (سن، تحصیلات، تفاوت سنی زوجین و…)، عوامل اقتصادی (شغل، میزان درآمد و…) و عوامل فرهنگی (ترجیح جنسی، ارزش­های دینی، رسانه­های جمعی و…) را بر روی برنامه ­های تنظیم خانواده و رفتار باروری بسنجیم و تاثیر زوجین را در تصمیم‌گیری در مورد اندازه خانواده و استفاده از وسایل جلوگیری مورد سنجش قرار دهیم که به لحاظ علمی باعث گسترش و تعیین الگوی روابط مورد مطالعه شود. و به لحاظ عملی (کاربردی) به برنامه‌ریزان و سیاست­گذاران در امر خانواده و بالاخص تنظیم خانواده کمک شایان نماید تا با توجه به فرهنگ حاکم بر منطقه برنامه­ ریزی خاصی را ارائه نماید که در جهت هماهنگی با تمایلات و ارزش­های فرهنگی آنان باشد و باعث توجه بیشتر پژوهش­های اجتماعی گردد.
۱- ۴- اهداف تحقیق
بر مبنای تعریف، هدف عبارت است از نتایج مورد استفاده­ای که فعالیت ما به سوی آن­ها جریان پیدا می­ کند (طالب، ۵۹:۱۳۸۰). و منظور از هدف نقطه­ای است که قصد وصول به آنجا را داریم و طبعاً اینک از آن نقطه فاصله داریم (همان: ۵۹).
اهداف تحقیقات اجتماعی به منظور روشن­سازی دلایل انجام طرح­های تحقیقات در رابطه با موضوع مورد بررسی بیان می­ شود. هر تحقیقی اهداف کلی و جزئی برای خود مد نظر قرار می­دهد. در این تحقیق:
۱- ۴- ۱- هدف کلی:
هدف کلی این تحقیق بررسی عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مرتبط با تمایل زوجین به برنامه‌های تنظیم خانواده در شهرستان آران و بیدگل در سال ۱۳۹۳ می‌باشد.
۱- ۴- ۲- هدف جزئی:
- بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با تمایل زوجین به برنامه ­های تنظیم خانواده در شهرستان آران و بیدگل
- بررسی عوامل اقتصادی مرتبط با تمایل زوجین به برنامه ­های تنظیم خانواده در شهرستان آران و بیدگل
- بررسی عوامل فرهنگی مرتبط با تمایل زوجین به برنامه ­های تنظیم خانواده در شهرستان آران و بیدگل
فصل دوم
پیشینه تحقیق
۲- ۱- مقدمه:
مطالعه تحقیقات گذشتگان به روشن شدن زوایای پیدا و پنهان موضوع کمک می­ کند، استفاده از دستاوردهای گذشتگان وسعت دید گسترده­تری را پیش روی محقق قرار می­دهد. بررسی تحقیقات انجام گرفته، راهنما و راه­گشا برای پژوهشگر است و او را قادر می­سازد تا با دقت و اطمینان بیشتری به مطالعه موضوع مورد تحقیق بپردازد، چرا که می ­تواند از نقاط قوت کارهای صورت گرفته بهره برده و از نارسایی­ها و نقص­های احتمالی آنان اجتناب ورزیده و در پی جبران آن­ها برآید، هم­چنین از روش­های موفقیت­آمیز بکار گرفته شده، استفاده نموده و از برخی دوباره­کاری­های غیرضروری پرهیز نماید. در این قسمت به بررسی چند کار تحقیقی که در ارتباط با برنامه ­های تنظیم خانواده انجام گرفته پرداخته می­ شود. در ابتدا تحقیقات داخلی و سپس تحقیقات خارجی مورد بررسی قرار می­گیرد.
۲- ۲- مروری بر تحقیقات داخلی و خارجی
۲- ۲- ۱- مطالعات انجام شده داخلی
عرفانی^[۲](۲۰۰۸) در تحقیقی تحت عنوان “نقش استفاده از وسایل جلوگیری و مذهب در کاهش نرخ سقط جنین در ایران” این مطالعه از داده ­های DHS سال ۲۰۰۰ استفاده کرده است و می­خواهد نقش استفاده از وسایل جلوگیری و مذهب را در نرخ سقط جنین بررسی کند. تخمین زده شده که نرخ کلی سقط جنین در ایران ۲۶/۰ درصد سقط در هر زن ازدواج کرده می­باشد. و نرخ کلی سالانه ۷/۵ درصد سقط در هر ۱۰۰۰ زن ازدواج کرده در سن ۴۹-۱۵ ساله می­باشد. یافته­های این تحقیق نشان داده است که تاثیر منفی استفاده از روش­های مدرن از وسایل جلوگیری بر روی نرخ سقط جنین ۳۱ درصد بیشتر از تاثیر مذهب می­باشد.
قدرتی (۱۳۸۷) مطالعه­ ای را در این زمینه با عنوان بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر رفتار باروری در زنان ۴۹-۱۵ ساله در مناطق روستایی شهرستان سبزوار انجام داده است هدف از این تحقیق بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر رفتار باروری در مناطق روستایی است. روش مورد استفاده در این پژوهش پیمایش و با تکنیک پرسشنامه ۴۰۰ نفر زن ازدواج کرده ۴۹-۱۵ ساله با نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. نتایج این مطالعه آن بود که تعداد مرگ و میر فرزندان، تعداد سقط جنین، تعداد فرزندان دلخواه، با باروری رابطه معناداری مستقیم داشته اند و متغیرهایی مثل سن ازدواج، تحصیلات والدین، درآمد، و البته شغل شوهر با میزان باروری رابطه معناداری معکوسی داشتند یعنی با افزایش آن باروری کاهش می­یابد.
ذوالفقاری­زاده کشکی (۱۳۸۶) در مطالعه­ ای با “عنوان بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر میزان باروری زنان شاغل در دبیرستان­های شهر مرند” پرداخته و هدف از آن بررسی روابط موجود بین عوامل اجتماعی و اقتصادی همچون سن زن در اولین ازدواج، ترجیح جنسی به نفع فرزند پسر و میزان درآمد، شغل مرد و زن و… بر میزان باروری است. که با روش پیمایشی و استفاده از پرسشنامه به سؤالات بسته و نیز به روش اسنادی کتب پایان نامه است. نتایج این تحقیق نشان داده، که بین سن زن در اولین ازدواج و میزان درآمد والدین و ترجیح جنسی به نفع پسر با باروری رابطه معناداری وجود دارد. بین نوع شغل مردان با باروری رابطه معنادار وجود ندارد.
شیروانی (۱۳۸۶) در تحقیقی تحت عنوان “استفاده از روش­های طبیعی پیشگیری از بارداری و عوامل مرتبط با آن” این مطالعه به صورت مقطعی و با بهره گرفتن از نمونه گیری تصادفی سیستماتیک در مورد ۳۰۴ زن متاهل ۴۹-۱۵ ساله غیرباردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی قائم شهر انجام گرفته است. یافته­های این تحقیق نشان داده که نسبت استفاده از روش­های طبیعی و طبی به ترتیب ۳۹ و ۶۰ درصد بود. از بین روش­های دو گروه، نزدیکی منقطع با فراوانی ۳۷ درصد شایع­تر بوده است. مهم­ترین علل استفاده از روش­های طبیعی، ترس از عوارض روش­های دیگر، راحت­تر بودن، تمایل همسر و اطمینان از تاثیر مشابه با روش­های دیگر بوده است.
تورجیان­فر (۱۳۸۵) در تحقیقی تحت عنوان “بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با نگرش مردان نسبت به مشارکت در برنامه ­های تنظیم خانواده” هدف این بررسی شناخت نگرش مردان نسبت به مشارکت در برنامه ­های تنظیم خانواده و هم­چنین بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با نگرش نسبت به مشارکت انجام شده است. این مطالعه به شیوه پیمایشی و به وسیله پرسشنامه بر روی ۳۸۳ نفر مرد متاهل در سنین ۲۵ تا ۵۰ سال شهر شیراز صورت گرفته است. یافته­های این پژوهش در بخش توصیفی حاکی از آن است که ۵/۱۸ درصد از مردان دارای نگرش منفی نسبت به مشارکت در برنامه ­های تنظیم خانواده بوده اند و این درحالی است که ۶۴ درصد از افراد مورد مطالعه دارای نگرش میانه و ۷/۱۶ درصد از آن­ها نگرش مثبتی به مشارکت در این برنامه داشته اند و در بخش استنباطی این پژوهش نشان داده که سن مرد، شغل مرد و زن، بعد خانوار، تفاوت سنی، میزان درآمد خانواده، تحصیلات زن و مرد بر روی نگرش مردان نسبت به تنظیم خانواده تاثیر می­گذارد.
منصوریان و خوشنویس (۱۳۸۵) تحقیقی تحت عنوان “ترجیحات جنسی زنان همسردار به رفتار باروری شهر تهران” داشته اند. هدف این تحقیق تاثیر ترجیحات جنسی زنان همسردار بر گرایش آن­ها به رفتار باروری بوده است. در این تحقیق از روش تحقیق پیمایشی، تکنیک مصاحبه حضوری و ابزار پرسشنامه استفاده شده است و داده ­ها از ۵۵۰ زن همسردار ساکن شهر تهران گردآوری شده است. یافته­های این تحقیق نشان داده که در سطح متغیرهای مربوط به خصوصیات فردی، متغیرهای سن زن و تحصیلات زن، در سطح متغیرهای جمعیت شناختی، متغیرهای تعداد کل فرزندان، مدت ازدواج، تعداد فرزندان دختر و ترکیب فرزندان دختر و ترکیب جنسی فرزندان و در سطح متغیرهای مربوط به نگرش­های ذهنی، متغیرهای ارزیابی ترکیب جنسی فرزندان بر اساس ترجیحات جنسی و تعداد فرزندان مطلوب در تبیین گرایش زنان به رفتار باروری نقش عمده­ای بر عهده دارند. تحلیل چند متغیره در الگوی رگرسیون لجستیک در سطح مجموع متغیرهای اصلی تحقیق نیز نشان داد که متغیرهای ارزیابی ترکیب جنسی فرزندان بر مبنای ترجیحات جنسی، سال­های ازدواج و محل تولد همسر در مجموع در پیش بینی گرایش زنان همسردار به رفتار باروری مشارکت دارند و در حدود ۸۴ درصد موارد وضعیت متغیر وابسته را به درستی پیش بینی می­ کنند.
عباسی شوازی و همکاران (۱۳۸۳) در تحقیقی تحت عنوان “علل انتخاب روش منقطع پیشگیری از بارداری در بین زنان سنین باروری در شهرستان رشت” در این مطالعه از دو روش کمی و کیفی در تبیین موضوع بهره گرفته شد. در بررسی کمی از داده ­های طرح تحولات باروری در ایران استفاده شد و در تحلیل داده ­ها از آزمون کای دو، آنالیز واریانس و رگرسیون لجستیک استفاده شده است؛ روش‌های کیفی در این مطالعه شامل مصاحبه عمیق و مصاحبه گروهی بود. از زنان تحت پوشش سه مرکز بهداشتی درمانی شهرستان رشت، ۲۷ زن که سابقه استفاده از روش نزدیکی منقطع را داشتند، به صورت تصادفی انتخاب و با آن­ها مصاحبه عمیق به عمل آمد. به علاوه دو مورد مصاحبه گروهی متمرکز با کارشناسان ستادی و اجرایی در شهر رشت برگزار شد. نتایج این تحقیق نشان داده که حدود ۷۰ درصد از زنان روستایی در مقابل ۵۷ درصد از زنان شهری از روش­های مدرن پیشگیری از بارداری استفاده می­کرده ­اند. آزمون آماری تفاوت معنی داری بین محل سکونت پاسخ­گویان و نوع روش پیشگیری از بارداری از روش نزدیکی منقطع را نشان داد. متغیرهای تعداد فرزندان، طول مدت ازدواج و طریقه آشنایی با روش­ها به عنوان متغیرهای مستقل معنی­دار در معادله شناخته شدند و سایر متغیرها از مدل حذف گردیدند. نتایج بررسی کیفی نیز نشان داد زوجین با بهره گرفتن از روش نزدیکی منقطع از عوارض جانبی همراه با روش­های مدرن اجتناب می­ کنند. هم­چنین استفاده گسترده از این روش را باید به ملاحظه و درک متقابل مردان از وضعیت سلامت همسرانشان نیز نسبت داد.
امین شکروی و هادن چاپمن (۱۳۸۳) در تحقیقی تحت عنوان “مطالعه عوامل موثر بر بارداری­های ناخواسته در گروهی از زنان باردار شهر تهران” این پژوهش به صورت توصیفی و مقطعی است. که با هدف تعیین و میزان و علل حاملگی­های ناخواسته و نحوه به کارگیری روش­های جلوگیری از بارداری و هم­چنین دستیابی به دلایل عدم استفاده از این روش­ها به منظور شناخت عوامل موثر بر حاملگی‌های ناخواسته و تعیین میزان نیازهای برآورده نشده که همگی در چگونگی کنترل رشد جمعیت تاثیر دارند، برنامه­ ریزی و اجرا شده است. داده ­ها از طریق پرسشنامه جمع­آوری شده است. یافته­های این تحقیق نشان داده است که از میان کل نمونه­های مورد مطالعه ۶۳ درصد سابقه استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری را دارند. و از میان پاسخگویان ۳۱ درصد حاملگی ناخواسته داشته اند و ۶۸ درصد حاملگی با برنامه قبلی داشتند. ۴۹ درصد حاملگی ناخواسته به خاطر شکست روش­های جلوگیری از بارداری اتفاق افتاده است. از میان متغیرهای دموگرافیک مورد مطالعه، نسبت حاملگی‌های بدون برنامه در زنان زیر۲۰ سال و بالای ۴۰ سال افزایش داشته و در این دو گروه رابطه ضعیفی بین سن و نوع حاملگی مشاهده شده است. از میان متغیرهای زمینه ای تنها متغیرهای تعداد فرزندان پسر و دختر با تعداد حاملگی­های قبلی رابطه معنی­دار را نشان داده است.
گشتاسبی (۱۳۸۳) در تحقیقی تحت عنوان “الگوی بکارگیری روش های پیشگیری از بارداری در مناطق شهری استان کهگیلویه و بویراحمد” روش مورد بررسی تحقیق این بوده که با توجه به درصد بالای پوشش خانوارهای تحت نظارت مراکزبهداشتی- درمانی شهری استان کهگیلویه و بویراحمد ۱۵۴۰ نفر از بانوان متاهل به روش نمونه گیری تصادفی، از فهرست زنان موجود در هر مرکز انتخاب و در زمستان ۱۳۸۳ مصاحبه حضوری شدند. و از تکنیک پرسشنامه برای جمع­آوری داده ­ها استفاده شده است. یافته­های این تحقیق نشان داده که میانگین سنی جمعیت مورد مطالعه ۲۳ سال بود. میانگین تعداد بارداری ۷/۳ بار و تعداد فرزندان ۲/۳ به دست آمد. میانگین تعداد فرزندان خانوار با سطح تحصیلات و شغل بانوان دارای ارتباط معنی­دار آماری بود. هم­چنین بین میانگین تعداد فرزندان خانوار با میانگین تعداد مطلوب فرزندان از نظر شرکت کنندگان مورد مطالعه، تفاوت معنی­دار مشاهده شد. روش­های شایع جلوگیری از بارداری مورد استفاده توسط بانوان قرص و سپس بستن لوله­های رحمی بود. در خصوص آگاهی از انواع روش­های پیشگیری از بارداری در نمونه­های مورد مطالعه، بیشترین فراوانی در مورد قرص (۹۴ درصد)، کاندوم (۴۵ درصد) و سپس بستن لوله­های رحمی بود به ترتیب (۴۰ درصد و ۱۸ درصد) در خصوص آگاهی از روش­های پیشگیری از بارداری در نمونه­های مورد مطالعه بیشترین فراوانی تعداد زنان تک فرزند در گروه سنی ۲۱-۳۰ سال و زنان دارای دو فرزند و بیشتر در گروه سنی۴۰-۲۱ سال به دست آمده است.
حاجیان (۱۳۸۲) در تحقیقی تحت عنوان “الگوی انتخاب روش­های پیشگیری از باروری و رابطه آن با سن، تعداد فرزندان و میزان تحصیلات در زنان همسردار ۱۵-۴۹ ساله در جمعیت روستای بابل” هدف از این تحقیق تعیین رابطه بین روش­های پیشگیری از باروری با سن، تعداد فرزند و میزان تحصیلات زنان می­باشد. این مطالعه بصورت توصیفی- تحلیلی و به روش مقطعی با نمونه ­ای از ۴۰۰ نفر زنان واجد شرایط برنامه تنظیم خانواده (۱۵-۴۹) ساله در جمعیت روستایی بابل در سال ۱۳۷۹ انجام گردید. اطلاعات مربوط به نوع روش پیشگیری، سن، تعداد فرزندان و سطح تحصیلات زنان از پرونده ­های موجود تنظیم خانواده در مراکز بهداشتی و درمانی استخراج گردید. یافته­های این تحقیق نشان داده که در زنان تحت پوشش برنامه تنظیم خانواده، استفاده از روش­های مطمئن پیشگیری از بارداری (قرص، آیودی، کاندوم، توبکتومی و وازکتومی) ۹/۷۱ می‌باشد. در این خصوص بین نوع روش پیشگیری از بارداری با سن مادر، تعداد فرزندان و میزان تحصیلات از نظر آماری رابطه معناداری وجود داشته است. به طوری که زنان در سنین بالای ۴۰ سال، تعداد فرزند بیشتر و بیسوادی بیشتر از روش توبکتومی و زنان در سنین پایین­تر، تعداد فرزند کمتر و تحصیلات متوسط بیشتر از قرص آیودی و کاندوم استفاده می­ کنند و زنان با تحصیلات خوب و عالی بیشتر روش منقطع و وازکتومی را انتخاب می­ کنند.
غلام حسین­زاده (۱۳۸۲) در تحقیقی تحت عنوان “بررسی تعیین­کننده­ های استفاده از وسایل جلوگیری در استان گیلان” هدف از این تحقیق بررسی تعیین­کننده­ های استفاده از وسایل جلوگیری در استان گیلان می‌باشد. این پژوهش بر اساس داده ­های DHS وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام گردیده است. تجزیه و تحلیل داده ­ها به وسیله شاخص­ های آماری توصیفی مانند توزیع فراوانی و نیز تحلیل رابطه دو متغیره و رگرسیون چند متغیره انجام گردید. یافته­های این تحقیق نشان داده است که بهترین تعیین­کننده­ های استفاده از قرص سن زن، تعداد فرزندان زنده که یک زن در طول زندگی خود به دنیا آورده است و نیز آگاهی و شناخت در مورد قرص بوده است. کاندوم به وسیله شناخت و آگاهی در ارتباط با کاندوم شناخت و آگاهی در ارتباط با آ­یودی تبیین شد. روش منقطع را دانش و آگاهی در زمینه آیودی و نیز ترجیح جنسی در ارتباط با توبکتومی و وازکتومی تعیین می­کرد بهترین تعیین ­کننده­ها استفاده از توبکتومی دانش و آگاهی در ارتباط وازکتومی، تعداد فرزندان زنده زن، سن زن در اولین ازدواج، ترجیح جنسی، تعداد حاملگی و تعداد پسران و دخترانی که با خانوار زندگی می­کردند بودند. روش وازکتومی را نیز شناخت و آگاهی در زمینه وازکتومی و تعداد فرزندان زنده تبیین کرد. آیودی توسط تعداد فرزندان و نیز شناخت و آگاهی در ارتباط با کاندوم تبیین می‌کرد. روش ریتمیک نیز توسط متغیرهای سن زن، تعداد فرزندان زنده به دنیا آمده زن و نیز آگاهی و دانش و شناخت در رابطه با آیودی تبیین می­کرد.
حاجیان (۱۳۸۲) در تحقیقی با عنوان “روند تغییرات هفت ساله در الگوی انتخاب روش­های پیشگیری از بارداری در جمعیت روستای بابل ۱۳۷۹-۱۳۷۳” این مطالعه با هدف مقایسه الگوی تغییرات هفت ساله در استفاده از روش­های پیشگیری از بارداری در جمعیت روستای بابل می­باشد. این مطالعه بر اساس اطلاعات موجود در پرونده و دفاتر تنظیم خانواده طی سال ۷۹-۱۳۷۳ و با نمونه‌ای از ۴۰۰ نفر از زنان ۴۹-۱۵ ساله واجد شرایط تنظیم خانواده در جمعیت روستایی تحت پوشش مرکز بهداشتی درمانی منطقه پایین گتاب بابل انجام گردیده است. و در کل ۲۸۰۰ پرونده طی هفت سال مورد ارزیابی قرار گرفت اطلاعات مربوط به نوع استفاده از روش­های پیشگیری از بارداری از دفاتر و پرونده ­ها استخراج گردید و با بهره گرفتن از آزمون Z و کای دو روند تغییرات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­های این تحقیق نشان داده که در طی روند هفت ساله تغییرات قابل ملاحظه وجود داشته است. توبکتومی از ۲/۲۶ درصد به ۷/۳۶ درصد افزایش معنی دار داشته و کاندوم از ۳درصد به ۵/۷ درصد و آیودی از ۵ درصد به ۵/۸ درصد افزایش داشته است. در حالی که بدون جلوگیری از ۵/۲۷ درصد در سال ۱۳۷۳ به ۷/۴ درصد در سال ۱۳۷۹ کاهش معنی­دار داشته است. ولی تغییرات معنی­دار در میزان استفاده از قرص و روش منقطع در طی هفت سال مشاهده نشده است.
علوی (۱۳۸۱) در تحقیقی تحت عنوان “دلایل عدم استفاده از روش­های مطمئن پیشگیری از بارداری در زنان استفاده کننده از روش منقطع در شهرستان آمل” به بررسی دلایل استفاده از روش‌های منقطع در بارداری پرداخته این تحقیق به روش توصیفی و بر روی ۳۷۹ زن متاهل ۴۵-۱۵ ساله ساکن شهر آمل که از روش منقطع استفاده می­کردند صورت گرفته است. نمونه گیری به صورت تصادفی و چند مرحله‌ای انجام گرفت. برای تحلیل داده ­ها از آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون جهت بررسی ارتباط بعضی از متغیرها استفاده گردیده است. سن افراد تحت مطالعه ۲۸ سال و مدت استفاده از روش منقطع ۵۳ ماه بوده و حداقل از ۳ ماه قبل تا به حال از روش منقطع استفاده کرده بودند و در رابطه با عدم استفاده از روش­های مطمئن پیشگیری از بارداری شامل ترس از عوارض جانبی، مخالفت همسر، ممنوعیت پزشکی، شیردهی و بی ­تفاوتی نسبت به حامله شدن می­باشد. شایع‌ترین دلیل استفاده از روش منقطع تمایل همسر، کم عارضه بودن روش، در دسترس بودن روش و مطمئن­ترین روش نسبت به سایر روش­ها بوده است و بین متغیرهای سن، مدت ازدواج، تعداد خانوار، تعداد فرزندان و سن آخرین فرزند با طول مدت استفاده از روش منقطع، ارتباط معناداری به دست آمده است.

۱-۷ پاسخ روزنه به تنش خشکی
افزایش دما اغلب باعث کمبود شدید آب درگیاه می­ شود. توده هوای خشک که در محیط حرکت می­ کند، باعث از دست رفتن شدید آب می­ شود. پیامد این گونه تغییرات اتمسفری، افزایش شیب بخار آب بین برگ و توده هوای اطراف آن است که منجر به افزایش میزان تعرق می­ شود. اولین پاسخ تمام گیاهان به کمبود آب، بستن روزنه­ها می­باشد. بستن روزنه­ها ممکن است نتیجه تبخیر مستقیم آب از سلول محافظ روزنه بدون دخالت متابولیسم باشد که به این فرایند بسته شدن آب-غیرفعال می­گویند. بسته شدن روزنه ممکن است وابسته به متابولیسم و با دخالت فرایندهایی باشد که باعث برعکس شدن جریان یون می­ شود، این فرایند نیازمند وجود یون­ها و متابولیت­هاست که به آن بسته شدن آب –فعال می­گویند. فرایند اخیر احتمالا به­وسیله ABA تنظیم می­ شود (Efeoğlu et al., 2009).
۱-۷-۱ نقش پتاسیم در پاسخ روزنه
در گیاهانی که پتاسیم به­مقدار کافی وجود دارد، فعالیت روزنه­ها به­خوبی کنترل می­ شود و مکانیسم باز و بسته شدن روزنه­ها کاملا به جریان پتاسیم و مالات، به­عنوان آنیون همراه پتاسیم، وابسته است. ورود فعال پتاسیم به سلول روزنه باعث باز شدن روزنه و خروج پتاسیم از سلول باعث بسته شدن روزنه می­ شود. در اکثر گونه­ ها مکانیسم باز و بسته شدن کاملا به یون پتاسیم وابسته است و سایر کاتیون­های تک ظرفیتی نمی ­توانند وظیفه یون پتاسیم را بر عهده بگیرند (Zheng et al., 2008).
۱-۸ اثرات تنش خشکی بر فتوسنتز
عوامل محدود کننده فتوسنتز در تنش خشکی در دو گروه عوامل محدود کننده روزنه­ای و غیر روزنه­ای قرار می­گیرند. از عوامل محدود کننده غیر روزنه­ای می­توان به کاهش و یا توقف سنتز رنگیزه­های فتوسنتزی از جمله کلروفیل­ها و کاروتنوئیدها اشاره کرد ( Oliviera-Neto et al., 2009). به نظر می­رسد که کاهش غلظت کلروفیل به دلیل اثر کلروفیلاز، پراکسیداز و ترکیبات فنلی و در نتیجه تجزیه کلروفیل باشد Macaulay et al., 1992)).
یکی از دلایلی که تنش­های محیطی مثل خشکی، رشد و توانایی فتوسنتزی گیاه را کاهش می­دهد، اختلال در تعادل بین تولید و حذف رادیکال­های آزاد اکسیژن است که منجر به تجمع گونه­ های فعال اکسیژن و القاء تنش اکسیداتیو، خسارت به پروتئین­ها و لیپیدهای غشاء و سایر اجزای سلول می­ شود (Fu and Huang 2001).
۱-۸-۱ نقش پتاسیم در فتوسنتز
یکی از مهم­ترین نقش­های پتاسیم، نقش کلیدی آن در فتوسنتز می­باشد. یون پتاسیم سبب تسریع در انتقال مواد حاصل از فتوسنتز می­ شود که این امر احتمالا مربوط به فرآیندهای فتوفسفریلاسیون است. به­طوریکه با افزایش مقدار یون پتاسیم در گیاه احتمال تولید ATP افزایش یافته که خود در بارگیری آوندهای آبکش با مواد ساخته شده فتوسنتزی، لازم می­باشد ( Boshoff, 2001).
۱-۹ روش­های مقابله گیاه با تنش
در شرایط تنش، فعالیت بالای آنزیم­ های آنتی اکسیدانی و محتوای بالای ترکیبات غیر آنزیمی برای تحمل گیاه به تنش بسیار مهم است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سیستم دفاع آنتی اکسیدانی در سلول­های گیاهی شامل مکانیسم­های آنزیمی مثل سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، کاتالاز (CAT)، پراکسیداز (POX)، آسکوربات پراکسیداز (APX) و گلوتاتیون ردوکتاز (GR) و غیر آنزیمی مثل گلوتاتیون احیاء، آسکوربات و توکوفرول است. آنزیم SOD با تولید پراکسید هیدروژن (H₂O₂)، آنیون سوپراکسید را حذف می­ کند. آب اکسیژنه تولید شده سپس توسط آنزیم­ های CAT و POX حذف شده و سلول سم­زدایی می­ شود. آنزیم APX نیز در چرخه آسکوربات-گلوتاتیون، با مصرف آسکوربات به­عنوان دهنده الکترون مقدار پراکسید هیدروژن را کاهش می­دهد.
عمل آنزیم آسکوربات پراکسیداز در تبدیل پراکسید هیدروژن (H₂O₂) به H₂O با کمک آنزیم سوپراکسید دیسموتاز در شکل زیر نشان داده شده است (Sundhakcar 2001).
۱-۱۰ کلروفیل
کلروفیل­ها رنگیزه­های معمول موجودات فتوسنتزکننده هستند. کلروفیل a و b در گیاهان به تواتر وجود دارند. کلروفیل a و b ساختار مشابهی دارند. تنها تفاوت آن­ها در گروه R است. اگر R یک گروه متیل (CH₃) باشد، کلروفیل از نوع a و اگر عامل فرمیل (CHO) باشد. کلروفیل از نوع b است. هر دو کلروفیل a و b نور مرئی را در طول موج مشخصی بین ۷۰۰ - ۴۰۰ نانومتر جذب می‌کنند (Taiz and ziger, 1999).
۱-۱۰-۱ طیف جذبی کلروفیل­ها
اگر نور تک رنگی به طول موج­های مختلف حاصل از منشوری را روی برگ سبزی بتابانیم و شدت فتوسنتز را در طول موج­های مختلف اندازه بگیریم، معلوم می‌شود که تاثیر نور آبی (با طول موجی نزدیک به ۴۲۰ نانومتر) و نور قرمز (با طول موجی نزدیک به ۶۸۰ - ۶۷۰ نانومتر) به حد بیشینه بوده و تاثیر نور سبز با ( طول موجی حدود ۶۰۰ - ۵۰۰ نانومتر) به حد کمینه است. این طیف کنشی در رابطه با طول موج در مورد کلروفیل که رنگیزه عمده کلروپلاست در گیاهان است. ظاهرا با خواص جذبی یا ، به عبارت بهتر طیف جذبی نور ارتباط دارد. زیرا کلروفیل وقتی از برگ استخراج می‌شود، دقیقا همان طول موج­هایی را که به بیشترین وجه در فتوسنتز موثرند، به مقدار زیاد جذب می‌کند. از مقایسه طیف جذبی رنگیزه‌های کلروفیل با طیف کنشی آن معلوم می‌شود که کلروفیل­های a و b و کاروتنوئیدها در جذب نور برای فتوسنتز دخالت دارند. بعضی از این رنگیزه‌ها تنها نقش گیرنده انرژی نوری را ایفا می‌کنند و بطور غیر مستقیم با انتقال انرژی خود به رنگیزه‌های اصلی که مستقیما در تبدیل انرژی نوری به انرژی شیمیایی عمل می‌کنند، نقش کمکی دارند (Taize and Ziger, 1999).
۱-۱۱ کاروتنوئید ها
کاروتنوئیدها ایزوپرنوئیدهای ۴۰ کربنه هستند. تمام کاروتنوئیدها در طبیعت ساختشان با اسکلت ۵کربنه به نام ایزوپنتیل پیروفسفات (IPP) و ایزومر آن دی متیل آلیل پیروفسفات (DMAPP) شروع می­ شود. یافته­های اخیر نشان می­دهد که بیوسنتز متیل اریتریول فسفات (MEP) از مسیر پلاستیدی می­باشد .(Eisenreich, et al. 2001; Hunter, 2007)
با اتصال سه مولکول IPP به DMAPP به­وسیله آنزیم GGDP سنتاز، محصول ۲۰ کربنه ژرانیل ژرانیل دی فسفات (GGDP) بوجود می ­آید که پیش ماده مشترک برای سنتز کاروتنوئیدها و چندین گروه دیگر از ایزوپرونوئیدهای پلاستیدی است. اتصال دو مولکول GGDP توسط آنزیم فیتون سنتاز (PSY) و ایجاد فیتون ۴۰ کربنه، اولین گام تعیین کننده در مسیر بیوسنتز کاروتنوئیدهاست. به­تازگی PSY3 جدید در ریشه برنج شناسایی شده که بیوسنتز کاروتنوئیدها را در پاسخ به تنش­های غیرزنده کنترل می­ کند . (Welsch, et al. 2008)
امروزه تمام ژن­های دخیل در مسیر بیوسنتز کاروتنوئیدها در گیاهان و باکتری­ ها مشخص و طبقه ­بندی شده ­اند که در مهندسی ژنتیک از آن استفاده می­ شود. کاروتنوئیدها دومین رنگدانه فراوان در طبیعت می­باشند که تاکنون ۷۰۰ نوع آن شناسایی شده است. کاروتنوئیدها نه تنها در تمام موجودات فتوسنتز کننده از جمله گیاهان، جلبک­ها و سیانوباکترها، بلکه در بعضی باکتری­ های هتروتروف و قارچ­ها به شکل دی نوو ساخته می­شوند. در گیاهان، کاروتنوئیدها نقش­های متنوعی دارند:
آن­ها به­عنوان رنگیزه­های کمکی در جمع کننده­ های نوری و در ترکیب واحدهای ساختمانی ماشین فتوسنتزی دخالت دارند.
به­عنوان حفاظت کنندگان نوری در گیاهان؛ با خاموش­سازی سریع حالت برانگیخته کلروفیل و همچنین در خاموش­سازی غیرفتوشیمیایی که یک مکانیسم تنظیمی و حفاظتی ثانوی است، نقش دارند. ویولازانتین، آنترازانتین و زآزانتین که جزء زانتوفیل­ها می­باشند، در خاموش­سازی غیرفتوشیمیایی مشارکت دارند .(Lin, et al. 2002)
در ایجاد رنگ­های متنوع گل ها و میوه ها که در جلب حشرات و جانوران برای گرده­افشانی و پراکندگی دانه موثر است.
بعضی از آپوکاروتنوئیدها که از تجزیه اکسیداتیو کاروتنوئیدها به ­وجود می­آیند، به­عنوان علامت موثر در نمو گیاه، عامل ضد قارچ و ترکیب موثر در عطر و طعم گل­ها و میوه­ ها به­حساب می­آیند .(Auldridge, et al. 2006)
جانوران و انسان نمی ­توانند به شیوه دوباره­ساز کاروتنوئیدها را بسازند، برای کسب این ماده ضروری به غذا وابسته­اند. آلفا و بتا کاروتن پیش­ماده ویتامین A محسوب می­شوند. کاروتنوئیدها را از قدیم به­عنوان مواد غذایی ضروری و مهم در بهبود سلامتی می­شناسند (Frasser and Branmley, 2004). بعضی ازکاروتنوئیدها از جمله لیکوپن آنتی­اکسیدان قوی بوده و در پیشگیری از بیماری عروق قلب و کاهش خطر ابتلا به سرطان موثراند (Hadley et al., 2002). تحقیقات نشان داده است که تجزیه اکسیداتیو کاروتنوئیدها در شرایط تنش­های محیطی القا می­ شود (Bota and Flexas. 2004).
۱-۱۲ ترکیبات فنلی
دو مسیر اصلی سنتز فنل­ها عبارت است از: مسیر شیکیمیک اسید و مسیرمالونیک اسید. مسیر اصلی در گیاهان عالی مسیر شیکمیک اسید می­باشد. در این مسیر پیش سازهای کربوهیدراتی ساده مشتق از مسیرهای گلیکولیز و پنتوزفسفات به آمینواسیدهای آروماتیک تبدیل می­گردد .(Uma, et al., 2010)
در گیاهان فراوان­ترین گروه ­های ترکیبات ثانوی فنلی از طریق حذف یک مولکول آمونیاک از فنیل­آلانین و تبدیل آن به سینامیک اسید بوجود می­آیند. این واکنش به­وسیله فنیل­آلانین آمونیالیاز (PAL)کاتالیز می­ شود. PAL نقطه انشعاب بین متابولیسم اولیه و ثانویه قرار گرفته­است. بنابراین واکنشی که توسط آن کاتالیز می­ شود، مرحله تنظیمی مهمی در تشکیل بسیاری از فنلی­ها می­باشد. فعالیت PAL توسط عوامل محیطی مانند کمبود غذا، نور (با تاثیر فیتوکروم) و آلودگی قارچی افزایش می­یابد. فنل­ها جز متابولیت­های ثانویه­ای هستند که در طیف وسیعی از اعمال فیزیولوژیکی اختصاصی شرکت می­ کنند. آن­ها برای رشد طبیعی، نمو ومکانیسم­های دفاعی ضروری می­باشند. نه­تنها درگیاهان، بلکه در حیوانات و انسان در انجام فرایندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیک نقش دارند (Gordana, et al., 2008).
پلی­فنل­ها دارای خاصیت پاک­کنندگی رادیکال­های آزاد، آنتی اکسیدانی و کمپلکس شدن با فلزات هستند. نحوه عملکرد آن ها به روش ذیل می­باشد .(Bahorun, et al., 2004)
اتصال به کارسینوژن­ها
تنظیم بیان ژن آنزیم­ های آنتی اکسیدانی
مهار تشکیل آمین­های ناجور حلقه
تعدیل مسیرهای بازدارندگی شیمیایی شامل آپاپتوزیس و توقف سیکل سلول
کاهش فعالیت پروتئین کینازها
تعدیل­سازی پاسخ­های التهابی و عصبی (Mukhtar Ahmad, 1999).
۱-۱۳ پرولین
گیاهان راه­کارهای مختلفی برای سازش با محیط و اجتناب به­منظور غلبه بر شرایط ناسازگار محیطی دارند که یکی از این سازگاری­ها، تجمع محلول­های سازگار مانند گلایسین بتائین، پرولین و مانیتول است. پرولین یکی از اسیدهای آمینه شرکت کننده در ساختار پروتئین­ها به­حساب می ­آید. تولید و تجمع پرولین در پاسخ به تنش اسمزی و سایر تنش­ها در جلبک­ها، گیاهان و باکتری­ ها صورت می­گیرد.
پرولین به­عنوان یک محلول سازگار در تنطیمات اسمزی، از بین بردن رادیکال­های هیدروکسیل، تنظیم پتانسیل اکسیداسیونی سلول، تنظیم PH و حفظ فشار تورژسانس سلول نقش دارد. همچنین تحقیقات نشان داده است که پرولین در بازسازی کلروفیل و فعال کردن چرخه کربس در تامین انرژی سلول در دوره­ آب­زدایی نقش دارد (Chandrashekar, et al. 1996). در بین محلول­های سازگار، تنها پرولین به­عنوان محافظ گیاه در مقابل اکسیژن یکتایی و آسیب­های ناشی از آسیب اکسیداتیو عمل می­ کند. علاوه بر این، پرولین قادر به حفاظت از پروتئین و DNAاست. تجمع پروتئین­های غنی از پرولین و به­خصوص باقیمانده­های پرولین در پروتئین­ها بر عملکرد پروتئین اثر گذاشته و باعث حفاظت از آن­ها در برابر تنش اکسیداتیو می­ شود. گیاهان ترانس ژنیک که قادر به تولید پرولین نیستند، به­ طور قابل توجهی مقاومت کمتری به تنش دارند. بنابراین پرولین تنها محصول ناشی از تنش نیست بلکه ترکیب فعال شیمیایی و تعیین کننده در فیزیولوژی حفاظتی تنش محسوب می­ شود (Blum and Ebercon, 1996).
۱-۱۴ مرور منابع
در ادامه به بررسی برخی از پژوهش­های انجام شده در زمینه تاثیر تنش­ خشکی در گیاهان می­پردازیم:
۱-۱۴-۱ تاثیر تنش خشکی بر محتوای پرولین
غلظت پرولین در گیاهان در شرایط بدون تنش کمتر از ۵ درصد مجموع کل اسید آمینه­ها می­باشد. در بسیاری از گیاهان تحت تنش خشکی میزان آن افزایش چشم­گیر می­یابد. این افزایش غلظت یک مکانیسم مولکولی مقاومت به تنش محسوب می­ شود. در بیشتر گونه­ ها ذخیره پرولین به­عنوان معیار سنجش تحمل تنش به­حساب می ­آید که البته این موضوع وابسته به گونه است.
پرولین نقش جاروب کننده رادیکال­های آزاد و نقش اسمولیت برعهده دارد(Jaleel, et al., 2008). پرولین به­عنوان یک اسمولیت مهم در تعدیل فشار اسمزی سلول تحت تنش­هایی مانند دمای پایین، کمبود مواد غذایی، قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین و اسیدیته بالا نقش اساسی دارد. افزایش این ماده در شرایط استرس اسمزی، علاوه بر گیاهان در دامنه وسیعی از موجودات دیگر مثل باکتری­ ها، مخمرها، بی­مهرگان دریایی و جلبک­ها مشاهده شده­است (Delauney and Verma, 1993). با توجه به اهمیت انباشت پرولین درگیاه تحت تنش خشکی، تقریبا تمام منابع بررسی شده مبنی بر افزایش مقدار آن بوده است که به چند مورد اشاره می­ شود.
میرزایی. م و همکاران در سال ۱۳۸۹ اثر تنش خشکی را بر میزان پرولین گیاه کلزا بررسی کردند. با توجه به مجموع نتایج به دست آمده در این پژوهش، ملاحظه شد که تنش خشکی سبب افزایش غلظت پرولین در دو رقم کلزای بررسی شده در این آزمایش شده ­است. این نتایج نشان داد که تولید این تنظیم­کننده­ های اسمزی، یک پاسخ معمول به شرایط تنش خشکی می­باشد. افزایش غلظت پرولین در گیاهانی که تحت تنش قرار گرفته اند، نوعی سازگاری برای غلبه بر شرایط تنش می­باشد ( میرزایی،م و همکاران ۱۳۸۹). همچنین نتایج مشابهی توسط کبیری و همکاران در سال ۱۳۹۲ مبنی بر اندازه ­گیری میزان پرولین تحت تنش خشکی در گیاه سیاهدانه نیز گزارش شد ( کبیری،ر و همکاران ۱۳۹۲).
افزایش پرولین در گیاهان دیگر از جمله سیب­زمینی (۲۰۱۱ .Masoudi-Sadaghiani, F)، لوبیا (Shardendu, et al. 2011) ، سورگوم (Yadav, S. K., et al. 2005)، گندم (Hamada, et al. 2000) و ذرت Efeoğlu, et al. 2009)) در تیمار خشکی گزارش شده است.
۱-۱۴-۲ تاثیر تنش خشکی بر محتوای پروتئین