۲-۱-۲-۲-۱-۱-۴- استفاده از برنامه‌های ضد ویروس
امروزه یکی از ملزومات اساسی سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی، برنامه‌های ضد ویروس^[۴۶] هستند. انتشار بدافزارهای رایانه‌ای که به صورت روزانه در اینترنت وارد می‌شوند و نتایج زیان‌باری را در اثر آلوده شدن منابع رایانه‌ای باعث می‌‌شوند، ضرورت به‌کارگیری برنامه‌های ضد ویروس را به منظور ایمن نمودن سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی هم در منازل و مراکز صنعتی و زیرساخت‌های اطلاعاتی روشن می‌سازد. البته ذکر این نکته الزامی است که امنیت قطعی و صد در صد وجود ندارد و هیچ برنامۀ ضد ویروسی نمی‌تواند به طور کامل امنیت داده‌های رایانه‌ای را تضمین کند. بنابراین استفاده از دیگر سخت افزارها و نرم افزارهای امنیتی در کنار یکدیگر به منظور ایمنی بیشتر لازم است (موسوی و سبزعلی، ۱۳۹۰: ۳۸۲). عملکرد برنامه‌های مذکور این گونه است که با قرارگیری در دستگاه‌های رایانه‌ای و مخابراتی، از ورود و اجرا شدن بدافزارهای مخرب جلوگیری می‌کنند و در صورت نفوذ به محو یا قرنطینه نمودن آن‌ ها اقدام می‌نمایند. بدین منظور استفاده از چنین برنامه‌هایی به منظور سخت‌تر کردن دسترسی به آماج تروریسم سایبری که زیرساخت‌های اطلاعاتی هستند و دستیابی به پیشگیری وضعی، کارایی به خصوصی دارند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۱-۲-۲-۱-۱-۵- مستقل نمودن شبکه‌های کنترل و اداری
در محیط‌های صنعتی و خدماتی، می‌توان با مستقل نمودن شبکه‌هایی که کنترل منابع را در دست می‌گیرند، از دسترس پذیری و نفوذ در آن‌ ها جلوگیری نمود. مستقل کردن شبکه‌ها از اینترنت، یکی از شیوه‌هایی است که به تازگی در برخی پالایشگاه‌های کشور به منظور امنیت بیشتر تأسیسات و سخت‌تر کردن دسترسی به آماج جرم استفاده می‌شود. در این روش با بهره گرفتن از “دیوارهای آتشین دوتایی، استفاده از دیوار آتش به همراه مسیریاب و استفاده از دیوار آتش با دو پورت ساده بین شبکه کنترل و اداری تا حد زیادی از وقوع حملات ضد شبکه‌های مذکور جلوگیری می‌شود” (غفار زاده و طباطبائیان، ۱۳۸۸: ۸-۷)
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۶- انجام سنجش نفوذپذیری
سنجش نفوذپذیری،^[۴۷]یکی از اقداماتی است که در راستای پیشگیری از نفوذ غیرمجاز به داده و سیستم‌های رایانه‌ای و امنیت اطلاعات در سال‌های اخیر توسط مؤسسات و سازمان‌های مختلف، از جمله مؤسسات بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. “علاوه بر سنجش نفوذپذیری، راه اندازی مرکز داده^[۴۸]، سایت بحران^[۴۹]، راه اندازی سرویس امکان سیاست گذاری از مرکز^[۵۰] از عمده‌ترین راهکارهای عملی اتخاذ شده به منظور ایمن سازی مؤسسات بانکی کشور در قبال تهدیدات امنیتی سایبری است” (تبریزی، ۱۳۸۷: ۶۷).
در خصوص مقابله با نفوذ و فعالیت بدافزارهای رایانه‌ای و افراد غیرمجاز، سنجش نفوذپذیری، مهم‌ترین عامل پیشگیرانه در افزایش خطرات ارتکاب جرم برای بزهکاران سایبری و در نتیجه منصرف نمودن آن‌ ها از ارتکاب بزه است. آزمون نفوذ با کشف و بررسی راه‌ها و روش‌های دسترسی غیر مجاز به منابع حساس و اطلاعات محرمانۀ سازمان، در کوتاه‌ترین زمان ممکن به اعمال غیرمجاز علیه سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی پی برده و با گزارش آن به مدیران، درصدد رفع نفوذپذیری‌های موجود اقدام می‌شود. هدف از انجام آزمون‌های نفوذ، پی بردن به نقاط ضعف موجود و ارائۀ راهکارهای متناسب برای بر طرف کردن این نقاط ضعف است. “شایع‌ترین ابزارهای مورد استفاده برای سنجش نفوذپذیری عبارت انداز: ,Metasploit ,Core IMPACT ,Immunity ,Nessus که با بهره گرفتن از این ابزار می‌توان اقدام به کشف انواع حملات هکرها و رفتارهای غیرمجاز در سطح شبکه نمود” (Nicholson et al, 2012: 431-432).
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۷- استفاده از پروتکل‌های رمزگذاری
به منظور حمایت از تمامیت داده‌ها و جلوگیری از سرقت و جاسوسی سایبری، در برخی از تارنماهای اینترنتی از قبیل بانک‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز دولتی از پروتکل‌های رمزگذاری برای ایمن ساختن اطلاعات در حال تبادل استفاده می‌کنند. بدون استفاده از روش‌های رمزنگاری، نفوذگران و خرابکارهای حرفه‌ای به سادگی قادر خواهند بود اطلاعات رد و بدل شده توسط کاربران را شنود و مورد استفاده قرار دهند (باطنی و یارجی آبادی،۱۳۹۰: ۴). بدین منظور مراکز مذکور برای ایمن نگاه داشتن داده‌های خود از روش‌های ذیل استفاده می‌کنند:
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۷-۱- پروتکل HTTPS
برای انتقال ایمن اطلاعات در اینترنت از این پروتکل امن استفاده می‌شود. با بهره گرفتن از ویژگی‌های امنیتی این پروتکل، انتقال اطلاعات از قبیل فیل‌های متنی، گرافیکی و غیره رمزگذاری شده و اطلاعات با بهره گرفتن از درگاه (Port) امن منتقل می‌شود (موسوی و سبزعلی، ۱۳۹۰: ۳۱۱). بنابراین با به‌کارگیری رمزنگاری اطلاعات، می‌توان به ایمن نگه داشتن اطلاعات حساس در پایگاه‌های زیرساختی استفاده نمود و از مورد تعرض قرار گرفتن داده‌های رایانه‌ای و مخابراتی توسط حملات نفوذ گران و تروریست‌های سایبری جلوگیری نمود. در کشورمان از این پروتکل بر روی تارنماهای حساس مانند سیستم‌های پرداخت بانکی، پست الکترونیک یا تارنماهای مرتبط به صنایع کشور استفاده می‌شود.
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۷-۲- پروتکل و گواهینامۀ دیجیتال SSL
امروزه از گواهی دیجیتال^[۵۱] به طور گسترده به منظور ایمن سازی تبادل اطلاعات رمز شده در اینترنت، به خصوص در پست الکترونیک استفاده می‌شود. گواهی دیجیتال از سوی مراجع صلاحیت دار ارائه دهندۀ گواهی دیجیتال، خریداری شده و مراجع مذکور با بررسی و ثبت اطلاعات مؤسسات و افراد، صحت گواهی‌های دیجیتال تارنماها یا افراد را بررسی کرده و به مرورگرهای اینترنتی اعلام می‌کنند (موسوی و سبزعلی، ۱۳۹۰: ۳۷۶). واژۀ SSL، مخفف Secure Socket Layer است و در واقع، “عنوانی برای یک فناوری استاندارد و به ثبت رسیده برای ایجاد ارتباطات امن بین دو طرفی که خواهان استفاده از این پروتکل هستند، استفاده می‌شود که در این صورت مرجع صادر کنندۀ گواهی نامه تضمین می‌کند که اگر اطلاعات به سرقت برود باز هم قابل فهم برای فرد سارق نباشد” (باطنی و یارجی آبادی، ۱۳۹۰: ۴). استاندارد مذکور، یک استاندارد فنّی بوده و در حال حاضر توسط میلیون‌ها تارنما در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. گواهینامه‌های دیجیتال SSL، نیز ابزاری برای تأیید هویت و حفظ امنیت تارنماها هستند. گواهینامه‌های SSL که تنها برای شرکت‌ها و اشخاص حقیقی معتبر صادر می‌شوند، حاوی اطلاعاتی در مورد نام دامنه، شرکت، آدرس، تاریخ ابطال گواهینامه و همین طور اطلاعاتی در مورد صادرکنندۀ گواهینامه هستند.
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۸- پالایش یا فیلترینگ
پالایش یا فیلترینگ یکی دیگر از ابزارهای مقاوم سازی فضای سایبر در مقابل تهدیدات است؛ هرچند که در نظر افکار جامعه، بیشتر جنبۀ اخلاقی یا سیاسی اجرای پالایش به ذهن خطور می‌کند. اما با بهره گرفتن از پالایش و مسدود نمودن منابع اطلاعاتی آلوده و خطرناک در اینترنت و جلوگیری از دسترسی شهروندان و دیگر مراکز به داده‌های خطرناک و نامعتبر، می‌توان از نفوذ بدافزارهای رایانه‌ای و انتشار آن‌ ها در فضای سایبری کشور جلوگیری نمود (موسوی، ۱۳۹۰: ۵). متولی پالایش در ایران بر خلاف کشورهای دیگر نهادهای متعددی هستند. این امر منجر به سلیقه‌ای شدن و بروز مشکلات متعددی در پالایش و رفع پالایش تارنماهای اینترنت شده است. عهده دار فیلترینگ در کشور، کارگروهی با نام «تعیین مصادیق مجرمانه» است که این کمیته از ۱۲ نهاد و سازمان دولتی و عمومی تشکیل شده و مسئولیت فیلترینگ و رفع فیلتر را بر عهده دارد.
این کارگروه که مسئولیت آن بر عهدۀ دادستان کل کشور است، نمایندگانی از وزارت خانه‌های آموزش و پرورش، ارتباطات و فناوری اطلاعات، اطلاعات، دادگستری،‌ علوم تحقیقات و فناوری، فرهنگ و ارشاد اسلامی،‌ سازمان‌های تبلیغات اسلامی، صدا و سیما، فرماندۀ نیروی انتظامی، یک نفر خبره در فناوری اطلاعات و ارتباطات به انتخاب کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، یک نفر نمایندۀ مجلس شورای اسلامی به انتخاب کمیسیون حقوق قضایی و تأیید مجلس شورای اسلامی داشته و به تصمیم گیری درباره پالایش یا رفع پالایش تارنماها می‌پردازند.
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۹- راه‌اندازی مرکز داده
مرکز داده^[۵۲]زیربنای اصلی فناوری اطلاعات و ارتباطات نوین را تشکیل می‌دهد. “مرکز داده مجموعه‌ای عظیم از سیستم‌های سخت افزاری و نرم افزاری هستند که در تأسیسات کاملاً مجهز و پیشرفته قرار دارند که به منظور انجام خدمات مهمی از قبیل: انجام میزبانی وب، انواع خدمات دسترسی به شبکۀ اینترنت، انواع خدمات پشتیبانی سخت افزاری و نرم افزاری به‌کاربرده می‌شوند” (جلالی فراهانی، ۱۳۸۵ب: ۵-۴). اما آن چه در این میان از اهمیت زیادی برخوردار است، استفاده از مرکز داده به عنوان محل ذخیره سازی داده‌ها است. در بسیاری از تارنماهای دولتی و خصوصی، میزبانی وب، به سرورهای خارجی واقع در کشورهای اروپایی داده شده که نگرانی‌های زیادی را در خصوص حفظ امنیت اطلاعات به وجود آورده است. بدین منظور در سال‌های اخیر تلاش‌هایی به منظور ایجاد یک مرکز دادۀ ایرانی و بومی صورت گرفته که مرکز ملّی دادۀ ایران یکی از ثمرۀ توجه مسئولان به این امر است. بنابراین تأسیس چنین مرکزی، اقدامی کاربردی در جهت امنیت اطلاعات سایبری در برابر تهدیدات حملات تروریستی سایبری است.
۲-۱-۲-۱-۱-۱-۱۰- طرح شبکۀ ملّی اطلاعات
یکی از شاخص‌ترین اقدام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در خصوص ایمن سازی فضای سایبر و محافظت از بزه‌دیدگان بالقوۀ تروریسم سایبری، تصویب و اجرای طرح شبکۀ ملّی اطلاعات بر اساس بند الف مادۀ ۴۶ برنامۀ پنجم توسعۀ وزارت ارتباطات در کشور است. “شبکۀ ملّی اطلاعات با هدف دسترسی گسترده و آسان به اینترنت پرسرعت و ارزان، اتصال همۀ دستگاه‌های اجرایی کشور به شبکۀ ملّی، راه اندازی پست الکترونیک ملّی به جای یاهو و گوگل، امنیت اخلاقی و مهم‌تر از همه امنیت سایبری راه اندازی شده است. با بهره گرفتن از اینترنت ملّی و قابلیت مستقل شدن از ارتباط جهانی اینترنت، تا حدودی می‌توان از ورود بدافزارهای رایانه‌ای و حملات سایبری از کشورهای دیگر جلوگیری نمود” (بند الف و ب مادۀ ۴۶ قانون برنامۀ پنج سالۀ پنجم توسعۀ جمهوری اسلامی ایران، مصوب ۱۳۸۹).
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۱۱- اینترانت
اینترنت یک شبکه خصوصی و مبتنی بر پروتکل‌ها و قوانین شبکۀ اینترنت است که به صورت محدود و ویژه برای کاربردهای خاص ایجاد شده و به شبکه اینترنت متصل نیست. جداسازی شبکۀ اینترنت از اینترانت، یکی از اقداماتی است که توسط سازمان‌های متولی زیرساخت‌های کشور، از جمله سازمان ارتباطات و فن آوری اطلاعات شرکت نفت فلات قارۀ ایران، به منظور مقابله با حملات سایبری اتخاذ نموده‌اند(www.kayhannews.ir/4/910718.htm, retrieved at: 6/10/1391).
از لحاظ امنیتی، مستقل بودن این شبکه از اینترنت، مزایای قابل توجهی را از لحاظ ایمن بودن در قبال حملات سایبری و انتشار بدافزارهای رایانه‌ای از شبکۀ جهانی به شبکۀ اینترانت دارا است. از اینترانت در کشورمان در شبکه‌های ارتباطی آموزشگاه‌ها و مدارس کشور برای بهره برداری مخصوص از این نوع از شبکه استفاده می‌شود.
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۱۲- تولید نرم افزارهای بومی
در سال‌های اخیر، تلاش شرکت‌های دانش بنیان برای تولید نرم افزارهای بومی توسعه پیدا کرده است. از لحاظ پیشگیری، متکی شدن بر دانش بومی و عدم نیاز به محصولات خارجی در زمینۀ پیشگیری و مقابله با حملات تروریستی سایبری، ضروری است. بدین منظور در ذیل به اقدامات صورت گرفته توسط متخصصان کشور می‌پردازیم.
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۱۲-۱- سیستم عامل قاصدک
سیستم عامل قاصدک، یک سیستم عامل آزاد مبتنی بر سیستم عامل لینوکس است که برای سازمان‌های دولتی و خصوصی، مهندسان نرم افزار و شبکه، مهندسان عمران و راه و ساختمان، مدارس و مؤسسات آموزش عالی و مصارف شخصی و خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم عامل با داشتن مجموعۀ کاملّی از نرم افزار های اداری و دفتری، نرم افزار های فنّی و مهندسی، مالتی مدیا، انیمیشن سازی و ابزار های برنامه نویسی، جایگزین مناسبی برای محصول ویندوز مایکروسافت است و به مراتب دارای ایمنی بالا در مقابل تهدیدات سایبری است. در بسیاری از مواقع، نرم افزارهای تولیدی به گونه‌ای ساخته می‌شوند که خود به عنوان جاسوسی از آن‌ ها استفاده می‌گردد. بنابراین استفاده و به‌کارگیری محصولات داخلی تا حدودی از تهدیدات مذکور خواهد کاست (http://www.ghasedak.ir/portal, retrieved at: 15/10/1391).
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۱۲-۲ نرم افزار (PVT Pro)
از این نرم افزار برای مدیریت منابع اطلاعاتی شرکت نفت استفاده می‌شود. نرم افزار مذکور به تازگی بومی سازی شده است و این اقدامی مهم در جهت ایمن سازی نرم افزار مذکور در مقابل تهدیدات سایبری از قبیل سرقت داده‌های حساس و قطع نیاز به متخصصان خارجی در این زمینه است. (http://www.naftnews.net/view-14020.html, retrieved at: 6/8/1391)
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۱۲-۳- موتور جستجوی پارسی جو
موتور جستجوی پارسی جو به آدرس parsijoo.ir، به عنوان اولین موتور جستجوی بومی، هم‌اکنون به صورت آزمایشی روی اینترنت قرار گرفته است. این موتور جستجو با حمایت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تولید شده است (http://www.tabnak.ir. retrieved at: 3/4/1391) و با توجه به بومی بودن این موتور جستجوگر، گامی مهم در زمینۀ امنیت و جلوگیری از سرقت داده‌ها، دسترسی موتورهای جست‌وجو به اطلاعات مهم و محرمانۀ کشورها و جاسوسی سایبری است.
۲-۱-۲-۲-۱-۱-۱۲-۴- پست الکترونیکی بومی
پست‌های الکترونیک بومی که با حمایت دبیر خانۀ شورای عالی اطلاع‌رسانی، راه‌اندازی شده‌اند، نمونه‌ای از اقدامات متخصصان ایرانی در جایگزین نمودن آنان با امکانات مشابه خارجی است. مطابق اسناد و قوانین موجود، حفظ امنیت اطلاعات در حوزۀ فناوری اطلاعات، از جمله اهداف قانون برنامۀ پنجم توسعۀ کشور است (مادۀ ۴۶ قانون برنامۀ پنجم توسعۀ کشور، مصوب ۱۳۸۹) و از آنجا که ایمیل‌های عمومی همچون یاهو و جی میل، یکی از ابزارهای خروج اطلاعات از کشور است، ضرورت اقدام برای تولید خدمات پست الکترونیکی بومی احساس می‌شود.
در حال حاضر، سه گونه از ایمیل ایرانی تحت عنوان: پست الکترونیکی ایران، پست الکترونیکی پست و پست الکترونیکی چاپار به فعالیت مشغول هستند. راه اندازی پست الکترونیکی بومی برای کاربران، این اطمینان را حاصل می‌کند که اطلاعات آن‌ ها در اختیار هیچ کسی قرار نمی‌گیرد و در این سرویس جدید، دسترسی غیرمجاز، جاسوسی و تخریب اطلاعات که در اغلب موارد از طریق بدافزارهای رایانه‌ای از خارج کشور، وارد پست‌های الکترونیک می‌شوند، به حداقل رسیده و فضای سایبری کشور با تهدیدات کمتری مواجه خواهد شد. همچنین نخستین مرکز عملیّات امنیت با هدف جمع آوری، پایش و تحلیل گزارشات سیستم‌های امنیتی نظیر فایروال‌ها، روترها، آنتی ویروس‌ها و سیستم‌های تشخیص و جلوگیری از نفوذ در کشور راه اندازی شده است.
۲-۱-۲-۲-۲- اقدامات سازمان‌ها و مؤسسات
با افزایش نگرانی حاصل از پیشرفت و درگیر شدن امور اجرایی کشور با فضای سایبر و خدمات الکترونیک، سازمان‌های متولّی فناوری اطلاعات و نهادهای امنیتی کشور، اقدام به تأسیس و راه اندازی مراکز متعدد به منظور مقابله با تهدیدات سایبری، به خصوص تروریسم سایبری، به منظور مقابله با تهدیدات و پیشگیری از بزه‌دیدگی ناشی از حملات تروریستی سایبری اقدام نموده‌اند. با توجه به مبانی و اصول حاکم بر پیشگیری وضعی، تأسیس مراکز امنیتی و مقابله‌ای، یکی از راهکارهای افزایش خطرات ارتکاب جرم است که بزهکاران بالقوه را از اندیشۀ ارتکاب چنین جرایمی به دلیل وجود احتمال دستگیری و ردیابی آن‌ ها باز می‌دارد. بنابراین در ذیل به بیان و توضیح مختصر نهادها و سازمان‌های درگیر با تهدیدات سایبری و فعالیت‌های پیشگیرانه و مقابله‌ای آن‌ ها اشاره می‌گردد.
۲-۱-۲-۲-۲-۱- وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، به عنوان اصلی‌ترین سازمان عهده دار علوم و فنون مرتبط با صنایع الکترونیک، مخابرات، ارتباطات رادیویی و رایانه ای در سال ۱۳۸۲ تأسیس گردید. با توجه به قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، عمدۀ وظایف و اختیارات وزارت مذکور عبارت اند از:
«تدوین سیاست‌ها و ضوابط کلی در زمینۀ توسعۀ ارتباطات و فناوری اطلاعات، طراحی و تدوین نظام ملّی فناوری اطلاعات کشور، نظارت کلان بر فعالیت‌های بخش غیردولتی در امور مربوط به مخابرات، پست، پست بانک، خدمات هوایی پیام و فناوری اطلاعات، تدوین و پیشنهاد استانداردهای ملّی مربوط به ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور» (مادۀ سه قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مصوب ۱۳۸۲).
اقدام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در ممنوع ساختن واردات نرم افزارهای امنیتی در بهمن ماه سال ۱۳۹۰، یکی دیگر از اقدامات این سازمان در ایمن سازی فضای سایبر و جلوگیری از سوءاستفاده و جاسوسی تولیدکنندگان خارجی در ارائۀ نرم افزارهای امنیتی است.
سازمان‌ها و نهادهای زیرمجموعۀ این سازمان، اقدامات شایان توجهی را در زمینۀ پیشگیری و اقدامات مقابله‌ای، به منظور مبارزه با تهدیدات سایبری از جمله تروریسم سایبری اتخاذ نموده‌اند. عمده‌ترین سازمان‌های زیرمجموعۀ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، عبارت‌اند از: سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، شرکت ارتباطات زیرساخت، سازمان فناوری اطلاعات که در ذیل به تشریح اقدامات مقابله‌ای آن‌ ها پرداخته می‌شود.
۲-۱-۲-۲-۲-۲- سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی
این سازمان، یکی از سازمان‌های وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که با استناد به مادۀ هفت قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در تاریخ ۱۹/۹/۱۳۸۲ توسط مجلس شورای اسلامی تأسیس شده است. سازمان مذکور، یک نهاد مستقل قانون‌گذار و نظارتی است که یکی از وظایف آن تعیین نرخ و تعرفۀ استفاده از اینترنت است.
بر اساس یکی از نظریه‌های پیشگیری وضعی، که نظریۀ سبک فعالیت‌های روزمره نامیده می‌شود، هراندازه کاربران در اینترنت حضور داشته باشند و مدت زیادی را در اینترنت به گشت زنی و وب نوردی بپردازند، احتمال بزهکاری و بزه‌دیدگی آن‌ ها بیشتر می‌شود (Ngo&Paternoster, 2011: 776) در این راستا یکی از راهکارهای حمایتی در خصوص پشتیبانی از بزه‌دیدگان بالقوه و بالفعل بزه‌دیدگان مذکور این است که مدت حضور و استفادۀ کاربران را محدود کرد. افزایش تعرفۀ استفاده از اینترنت پرسرعت، نمونه‌ای از راهکارهایی است که در سال‌های اخیر توسط این سازمان اجرا شده است. این امر باعث تغییر الگوی کاربران در استفادۀ بهینه از اینترنت می‌شود، در نتیجه رایانه‌های کمتری به بدافزارهای رایانه‌ای آلوده می‌شوند و به ندرت دچار حملات سایبری نیز خواهیم شد
۲-۱-۲-۲-۲-۳- شرکت ارتباطات زیرساخت
شرکت ارتباطات زیرساخت، یکی از شرکت‌های زیرمجموعۀ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که بر اساس اساس‌نامۀ شرکت ارتباطات زیرساخت، وظایف عمدۀ این شرکت عبارت انداز: “تهیه و تدوین طرح‌های جامع در خصوص شبکه‌های زیرساخت‌های ارتباطی بر اساس نیازهای موجود و تأمین کلیۀ نیازهای زیرساخت ارتباطی در قالب تهیه و تصویب دستورالعمل‌ها، ضوابط، معیارها و اعمال استانداردهای فنّی و تخصصی در خصوص تأسیس، توسعه، نگهداری و بهره برداری از شبکه‌های زیرساخت ارتباطی از عمده وظایف و فعالیت‌های این سازمان است” (مادۀ هشت اساس‌نامۀ شرکت ارتباطات زیرساخت، مصوب ۱۳۸۷). با توجه به این که هر یک از وظایف فوق در ایمن سازی فضای سایبر و افزایش خطرات ارتکاب جرم تأثیر دارد، بنابراین در پیشگیری وضعی از تروریسم سایبری مؤثر واقع می‌شود.
۲-۱-۲-۲-۲-۴- سازمان فناوری اطلاعات
این سازمان یکی از زیرشاخه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که با صدور توصیه نامه‌های امنیتی در خصوص ایمن سازی زیرساخت‌های اطلاعاتی و سامانه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، از قبیل: تهیۀ نسخۀ پشتیبان از اطلاعات، کنترل دسترسی، کنترل درگاه‌های ورودی و خروجی، سیاست‌های امنیتی، حفاظت از اطلاعات، امنیت نرم افزار، امنیت شبکه، حفاظت در مقابل کدهای سیّار، به اقدامات پیشگیرانه و مقابله‌ای علیه تروریسم سایبری و ایمن سازی فضای سایبر کشور، جامۀ عمل می‌پوشاند.

پس به طور کل عوامل مؤثر در تعداد کانتینرهای خالی در هر بندر می توانند:۱٫کم بودن هزینه های نگهداری کانتینر در یک بندر نسبت به مناطق دیگر برای صاحبان خطوط(صاحبان کانتینر) ۲٫ در دسترس بودن به صورت لحظه ای که در هر زمان لازم شود شرکت کشتیرانی به راحتی بتواند به جابه جایی به محل ها ی مورد نیاز اقدام کند ۳٫ در مواردی هم مشکلات مربوط به عدم وجود کالا برای بارگیری و ارسال به مقاصد مورد نظر ۴٫ نداشتن خطوط منظم کانتینری برای برنامه ریزی حمل کانتینرهای خالی و . . .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

یکی از علل مهم رسوب کانتینر خالی در بندر خرمشهر عدم تردد کشتیهای بزرگ کانتینربر به دلیل پایین بودن درافت آب رودخانه و عدم لایروبی اروند می باشد. کشتیرانی ها نیز به منظور کاهش هزینه های خود تمایل به حمل زمینی کانتینرهای خالی موجود در بندر خرمشهر به بندر امام خمینی را دارند و از این بندر حرکت بین المللی کالا آغاز می گردد ، بنابراین تمایلات کشتیرانی و تصمیمات آنها در راستای مدیریت هزینه هایشان عامل مهم و تعیین کننده در تعداد کانتینرهای خالی موجود در بندر خرمشهر می باشد.
اما بر اساس نظر جامعه ی متخصصان و خبرگان صنعت عامل اصلی رسوب کانتینرخالی در بندر خرمشهر ماهیت وارداتی این بندر می باشد، چراکه به نسبت میزان واردات، کالای صادراتی برای پر کردن کانتینرها در جهت برگشت وجود ندارد و عدم تعادل شدید بین میزان واردات و صادرات این بندر عامل تعیین کننده ی میزان کانتینرهای خالی است؛بنابراین کانتینرهای خالی یک بندر تابعی از میزان صادرات و واردات آن بندر می باشند. البته در صورت زیاد بودن تقاضا برای کانتینر خالی در سایر نقاط کشور زیاد بودن کانتینر خالی در یکی از بنادر بدین معنا می باشد که کشتیرانی کشور قادر به پاسخگویی به تقاضای صادرات است. عوامل غیر مستقیم مانند تجهیزات ضعیف در بندر منجر به طولانی شدن پروسه ی کانتینر خالی شده ضمن آنکه تمایل صاحبان کالا برای ارسال کالاهایشان از این بندر را تحت تأثیر قرار می دهد که این خود عدم تعادل در صادرات و واردات را پررنگ می کند و از طرف دیگر هرچه تعرفه ها ی بندری در مقایسه با تعرفه ی شرکای تجاری پایین تر باشند خطوط کشتیرانی تعداد کانتینرهای خالی بیشتری را در انبارهای بندری نگهداری می کنند. در بندر خرمشهر، کانتینرهای خالی در محوطه های اپراتورهای بندری نگهداری می شوند که تعرفه های آنها و مدت ۳۰ روز انبارداری رایگان کانتینرهای خالی مشوقی برای نگهداری بیشتر کانتینر خالی توسط خطوط کشتیرانی می باشد(که البته هدف بندر خرمشهر از این کار جذب قسمتی ازصادرات کشور از طریق این بندر می باشد).
بر اساس مطالب ذکرشده در رابطه با فاکتورهای مؤثر بر میزان کانتینرهای خالی یک بندر بر اساس پیشینه ی تحقیق و نیز استفاده از تکنیک دلفی و مصاحبه برای تعیین این فاکتورها در بندر خرمشهر، تمامی مسوولان عامل اصلی میزان کانتینرهای خالی در بندر خرمشهر را میزان واردات و صادرات بندر بیان داشته اند و تعرفه های بندری و تجهیزات بندری را عوامل غیر مستقیم دانسته اند.
تعرفهانبارداریکانتینر– وارداتی– ترانزیتداخلی- مرجوعیازواردات
درمناطقعادی، آزادوویژهاقتصادیبنادرجنوبیکشور

۴-۶- تحلیلو بررسی مشکلات مدیریت کانتینرهای خالی با در نظر گرفتن تمام عوامل درگیر در زنجیره و با بهره گرفتن از تکنیک آنالیز حالات خرابی
برای انجام تکنیک آنالیز حالات خرابی لازم استکهبا کمک مسوولان جداولی برای معیارهای ارزیابی تنظیم گردد، این جداول در تعیین مقادیر اولویت ریسکبه کار گرفته می شوند. عدد اولویت ریسک از حاصلضرب مقادیر شدت^[۱۰۱]، وقوع^[۱۰۲]و تشخیص^[۱۰۳]حاصل می گردد و مقادیر بالاتر اولویت ریسک باید مورد توجه قرار گرفته شوند. در این تحقیق در ابتدا، جداول شدت، احتمال وقوع و تشخیص عیب و کارایی کنترل رتبه بندی و امتیازدهی شده اند و سپس جدول اصلی آن با در نظر گرفتن تمام عوامل درگیر در زنجیره تأمین و مشکلات هر یک از آن ها، تنظیم و توسط سطوح عالی مدیریتی در کشتیرانی و بندر و سطوح عملیاتی تا صاحبان بار، نمره دهی شده است.
جدول۴-۸-رتبه بندی شدت تأثیر خطا

د) کمبود نیروهای متخصص و برنامهریز
ه) شرایط نامطلوب آب و هوایی منطقه.
مشکلات عمده توسعه ورزشهای همگانی کشور به ترتیب به قرار زیر دسته بندی شدند:
الف) کمی بودجه
ب) کمی فضای آموزشی
ج) کمی مربیان و متخصصان کارآمد
د) عدم علاقمندی و استقبال مردم
ه) شرایط نامطلوب آب و هوایی منطقه ذکر شدند.
۲-۱۴ تحقیقات انجام شده در خارج کشور

در پژوهشی که توسط موسسه سلطنتی کانادا طی سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ تحت عنوان استراتژی دوچرخه سواری ملی کانادا صورت گرفت، این نتیجه حاصل شد که دوچرخه سواری رشته ای برجسته در کانادا است، استراتژی توسعه در بخش های ورزشکاران، مربیان، سرپرستان، شرکت کنندگان، برنامه ریزی شده و هسته استراتژی بالا بردن کیفیت حمایت از دوچرخه سواران برای کسب مدال های بیش تر در المپیک ۲۰۲۰ است. برخی از عناوین استراتژی عبارتند از: ایجاد به کارگیری یک سیستم دارای حمایت و پشتیبانی تخصصی برای دو چرخه سواران، افزایش سرمایه‌های تجهیزاتی اجرایی به منظور عملکرد رقابتی و مسابقه ای داشتن، ایجاد و به کارگیری یک ساختار ملی همگانی و مشارکتی برای اقدامات خلاقانه و پیشرفت دو چرخه سواران .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ناستاس ای ویودل دان(۲۰۱۲)درتحقیقی درزمینه یک تحلیل آموزشی برای متخصصان تربیت بدنی وورزش بین جهانی سازی و tradition به این نتیجه رسیدکه تحلیل swot ویک استراتژی مبتنی برنقاط قوت مثل فرصت های ایجادشده بوسیله ترکیب EU پیکربندی اجرای تمرینات ازطریق رفع نقاط ضعف وپرهیزازتهدیدات می تواندیک فضایی راایجادکندکه درآن میتوان به desiderataبهینه عملکرددرزمینه تربیت بدنی وورزش ازیک سطح موسسه ایی به سطح سیستمی دست یافت.
سبان(۲۰۱۲)دریک تحلیل استراتژیک ازتربیت بدنی به این نتیجه رسیدکه موسسات آموزشی حرفه ای درتربیت بدنی وورزش می توانندعواید آموزش تخصصهای واقعی دراین زمینه را ازطریق آموزش باکیفیت بالادر accordanceباالزامات سیستم جهانی که به ماورای مرزهای ملی حرکت می کند،اثبات کنند
سباهاتین وهمکاران(۲۰۱۲)درتحقیقی درخصوص تدوین استراتژیهای خلاقانه برای تربیت بدنی به این نتیجه رسید، ورزش وتربیت بدنی یک نقش مهمی درتوسعه وپیشرفت انسان ایفا میکند، همچنین ورزش وتربیت بدنی فعالیتهای مشارکتی هستند که انجام آنهاحس تعلق به آنها میدهد، افراد وگروههارا دور هم جمع میکند، باعث کسب اخلاقیات وفرهنگ می شود.
فیونا مک کول(۲۰۱۰) در تحقیق تحت عنوان استراتژی دوچرخه سواری ملی استرالیا، به این نتیجه رسید که تدوین استراتژی در سال ۲۰۰۸ در پی کاهش دوچرخه سواران طی ۵ سال گذشته و هدف استراتژی دو برابر کردن جمعیت علاقه مند به دوچرخه سواری برای فعالیت بیش تر به جهت زندگی سلامت در سال ۲۰۱۶. این استراتژی ها عبارتند از: همکاری در میان ایالات، نواحی و ارگان‌های محلی و بومی، به همراه مشاوران ارزیابی کننده‌ی بخش عمده ای انجمن دوچرخه سواری استرالیا، برنامه ریزی همگانی در سر تا سر کشور به منظور ادغام و پیوند دادن دوچرخه سواری با تحولات محلی و تجاری، سرمایه گذاری‌ها در مورد زیربنای مرتبط با دوچرخه سواری در طول مدت و زمان استراتژی مربوطه (شامل ۴۰ میلیون دلار) به عنوان سرمایه گذاری آتی به منظور بهبود پیشرفت‌ها و تحولات اساسی در برنامه ریزی مربوط به دوچرخه سواری، برنامه ریزی امنیتی جاده‌ها باکاهش ۳ درصدی مرگ و میر جاده ای دوچرخه سواران در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹، حمایت از دوچرخه سواران و ارتقاء آن ها، عملیات تجاری و اقدامات نوین به منظور ارتقاء سطح دوچرخه سواری به عنوان یک روش مهم و اساسی برای رفت و آمد، افزایش تعداد افراد ماهر در دوچرخه سواری اولویت دیگری در رابطه با استراتژی ایجاد مهارت‌های لازم برای افزایش سطح دوچرخه سواری، آموزش تخصص و مهارت دوچرخه سواری، در نتیجه ارائه آموزش دوچرخه سواری با کیفیت بالا .
دولت انگلیس(۲۰۰۹) برای توسعه ورزش در کشو خود، برنامه ای استراتژیک با عنوان «چشم انداز ۲۰۲۰» تدوین نموده است. افق زمانی نسبتاً طولانی این برنامه، بیانگر دراز مدّت بودن برنامه استراتژیک مذکور است که می توان دو حیطه ورزشی عموم مردم و موفقیت های ورزشی ورزشکاران را در این چشم انداز در نظر گرفت. همچنین درمتن الگوی پیشنهادی، انجام مطالعات بر روی دستاورد ها یا تاثیرات دستیابی به چشم انداز مذکور پیشنهاد شده است. این مطالعات شامل تاثیرات اقتصادی، اجتماعی، تربیتی و بهداشتی فعالیت های ورزشی است. همچنین به منظور تحقق چشم انداز ورزش انگلستان در سال ۲۰۲۰، سه هدف کلان مد نظر قرار گرفته است که تمرکز اصلی سیاست ها و راهبردهای ورزش انگلستان در سال های آتی، بر روی تحقق این اهداف خواهد بود. اهداف سه گانه مورد نظر عبارت است از: ۱- افزایش مشارکت عمومی در فعالیت های ورزش عمومی۲- ارتقا موفقیت بین الملل در ورزش قهرمانی۳- حمایت از میزبانی رویدادهای ورزشی بزرگ. مروری بر روش شناختی برنامه استراتژیک ورزش انگلستان، بیانگر الگویی نظام مند در فرایند تنظیم برنامه استراتژیک مورد نظر است. این فرایند شامل تدوین چشم انداز، اهداف کلان، استراتژی ها، برنامه ها، جدول زمانی اجرای برنامه ها، سازمان های مجری برنامه ها و ارزیابی برنامه های اجرا شده است.(۱۸)
فدراسیون جهانی تکواندو(۲۰۰۹) به منظور توسعه هر چه بیشتر ورزش تکواندو برنامه استراتژیک میان مدتی را تدوین نموده است. تمرکز اصلی این برنامه بر روی توسعه چند مؤلفه مهم قرار داده شده است. در برنامه استراتژیک مذکور هدف اصلی این است که ارزش وجودی ورزش تکواندو از طریق ایجاد توسعه در سیستم داوری، شکل مسابقات، ورزشکاران، وجهه عمومی ورزش تکواندو، بازاریابی، جهانی کردن ورزش تکواندو و همبستگی بین فدراسیون جهانی با فدراسیون های قاره ای و ملی، ارتقا داده شود. رسالت یا ماموریتی که در برنامه استراتژیک فدراسیون جهانی تکواندو بیان گردیده است، هدف اساسی این فدراسیون را از برقراری چنین برنامه ای مشخص کرده است. این ماموریت به این صورت بیان شده است: «فدراسیون جهانی تکواندو برای ارتقای فعالیت های خود و ترویج تکواندو در سراسر جهان ثابت قدم است و از طریق ارائه خدمات ورزشی منحصر به فرد، به دنبال اعمال نقش در زندگی سالم و متوازی انسان ها است ». تحقق ماموریت فوق مستلزم برقراری اهدافی کلان است که در راستای این ماموریت تدوین شده باشند. به همین منظور، فدراسیون جهانی تکواندو ۱۱ هدف کلان را برای تحقق ماموریت خود تدوین نموده است. این اهداف عبارتند از:۱- ایجاد جذابیت و عمومیت هر چه بیشتر ورزش تکواندو۲- ایجاد رقابت های منصفانه از طریق برقراری سیستم قضاوت و داوری شفاف و عادلانه۳- ایجاد تدابیر جدید برای کنترل دوپینگ۴- تقویت همبستگی بین فدراسیون جهانی و فدراسیون های قاره ای و ملی۵- ارتقا ثبات مالی از طریق بهبود فعالیت های بازاریابی و کارایی و شفافیت در مدیریت مالی۶- بهبود ساختار سازمانی فدراسیون جهانی تکواندو۷- ترویج تکواندو در سراسر جهان۸- توسعه مدیریت موثر مسابقات۹- بهبود مدیریت اعضا و ارائه خدمات به آن ها۱۰- ارتقای سطح اخلاقیات و اصول جوان مردی در ورزش تکواندو۱۱- بهبود مدیریت در سازمان مرکزی فدراسیون جهانی(همان منبع). علاوه بر این ها، به منظور برآورده ساختن هر یک از اهداف ۱۱ گانه مذکور، برنامه ها و فعالیت های عملیاتی ویژه ای طراحی گردیده است.
در پژوهشی که در سال ۲۰۰۸ تحت عنوان استراتژی دوچرخه سواری نیوزلند توسط موسسه حمل و نقل نیوزلند انجام پذیرفت، این نتیجه حاصل شد که که ۶۱ استراتژی در منطقه محلی نیوزلند در طی ۳ سال تعریف شده و با بررسی و به روز رسانی ۵۶ استراتژی در این مدت عامل گسترش دوچرخه سواری را توسعه استراتژی ها و به روز رسانی آن ها می دانند. برخی از این استراتژی ها عبارتند از: افزایش ایمنی در دوچرخه سواری، توسعه و ترویج اهمیت دوچرخه سواری برای مردم، تخصیص بودجه در دسترس برای توسعه دوچرخه سواری .

سازمان ورزش کانادا(۲۰۰۴)، برای توسعه هر چه بیشتر ورزش این کشور، برنامه استراتژیک ۵ ساله ای را تدوین نموده است. برنامه مذکور دوره زمانی پنج ساله از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ را شامل می شود. با توجه به توضیحات برنامه نیز می توان دو جنبه ورزش رقابتی و غیر رقابتی(همگانی) را در آن استنباط نمود. تحقق چشم انداز تعیین شده در برنامه استراتژیک ورزش کانادا، منوط به تدوین اهداف کلانی است که دقیقاً در راستای آن چشم انداز باشند. از این رو چندین هدف اساسی تعیین شده است که عبارتند از:۱- افزایش مشارکت دائمی کودکان، نوجوانان و سایر گروه های جامعه در ورزش،۲- بهبود عملکرد ورزشکاران کانادایی در بازی های المپیک، پار المپیک و قهرمانی جهان،۳- توسعه هرچه بیشتر ورزش و به حداکثر رساندن مزایای اجتماعی، فرهنگی، و اقتصادی ورزش، بوسیله حمایت از میزبانی رویدادهای بین المللی ورزشی در سراسر کشور کانادا.۴- برنامه ریزی جامع برای مشارکت ورزشی همراه با اخلاق مندی۵-تقویت وگسترش همکاری های برنامه ای و سیاستی بین دولت های ایالتی و سازمان های ورزشی۶- فراهم نمودن شرایط علمی و تحقیقی برای اتخاذ برنامه ها و سیاست ها در زمینه ورزش(۱۷).
۲-۱۵ جمع بندی
در این فصل ابتدا در ارتباط با مفهوم برنامه ریزی استراتژیک ، ابعاد و مدل های نظری و چهارچوب تئوریکی مختلف آن بحث شد. البته باید مد نظر داشته باشیم که برنامه ریزی استراتژیک در ورزش کشورمان قدمت طولانی نداشته و مطالعات اندکی در این زمینه صورت گرفته است مهمتر از همه اینکه این مطالعات تقریبا با رویکرد های یکسانی به کار گرفته شده است و کمتر از رویکردهای نوین در تدوین برنامه های استراتژیک در زمینه ورزش کشورمان در سطوح مختلف آن مطالعه ای صورت گرفته است. برنامه ریزی استراتژیک در کشورمان تقریبا پس از تدوین طرح جامع تربیت بدنی و ورزش کشور مطرح گردید و پس از آن مطالعات موردی در زمینه ورزش همگانی و ورزش قهرمانی در استان های مختلف و فدراسیون ها صورت گرفته است. وجود مدل ها و الگوهای بسیار به ما کمک می کند تا در زمینه برنامه ریزی استراتژیک بر اساس فرهنگ موجود و زیر ساخت های مدیریتی به تدوین برنامه استراتژیک عمل نموده حتی شاید بتوان با تلفیق چند الگو به یک الگوی بومی در این زیمنه دست پیدا نمود. آن چیزی که بیش از همه در تدوین برنامه ریزی استراتژیک به آن توجه شده است وجود زیر ساخت مدیریتی و سازمانی آن جهت تدوین برنامه استراتژیک می باشد و اگر ورزش کشور در سطوح مختلف اعم از باشگاه ها ، ادارات ورزشی و فدراسیون ها ورزشی از زیر ساخت مدیریتی مناسب برخوردار نباشد بعید است بتوان از الگوی برنامه ریزی استراژیک مناسب بهره برد. با مطالعات پیشینه تحقیقات صورت گرفته در زمینه برنامه ریزی استراتژیک در حوزه ورزش همگانی و قهرمانی در کشورمان اکثر مطالعات تقریبا به نتایج مشابهی دست پیدا کرده اند. در زمینه ورزش همگانی مطالعات حاکی از نبود اعتبار لازم، وجود خلاء قانونی، عدم وجود زیر ساخت و اماکن و تجهیزات مناسب و عدم نگرش مثبت مردم کشورمان به ورزش همگانی می باشند و نیز مطالعات به وجود استعدادهای فراوان در زمینه ورزش همگانی با توجه به موقعیت جفرافیایی کشورمان و پتانسیل وجود بخش خصوصی اشاره داشته اند. در زمینه ورزش قهرمانی که بیشتر به صورت مطالعات موردی در ارتباط رشته های ورزشی و در فدراسیون های ورزشی صورت گرفته نیز مطالعات تقریبا به نکات مشترکی اشاره داشته اند و این امر حاکی از آن است که ورزش قهرمانی در کشورمان تقریبا از نظر محیط درونی و بیرونی ساختار مشابه ی دارد. ورزش قهرمانی در کشورمان با وجود استعدادهای فراوان ورزشی و جوان بودن جمعیت کشورمان ، همچنین از نظر برگزاری منظم لیگ های ورزشی و مسابقات فراوان دارای نقاط قوت است اما نتایج بررسی ورزش قهرمانی در مطالعات صورت گرفته در سراسر کشور حاکی از عدم وجود قوانین حمایتی در این زمینه ، عدم حمایت کافی از ورزشکاران و پیشکسوتان، نبود بازنشستگی و بیمه، عدم تمایل بخش خصوصی به سرمایه گذاری در زمینه ورزش قهرمانی، وابسته بودن ورزش به منابع دولتی، عدم به کارگیری متخصصین در سازمان ها و ادارات ورزشی می باشد.حال باتوجه به مدلهای موجوددرارتباط بابرنامه ریزی استراتژیک ،محقق پس ازمطالعه مدلهای مختلف ازمدل دیویدجهت تدوین برنامه استراتژیک اداره کل ورزش وجوانان استان تهران استفاده نمود.
فصل سوم
روش شناسی پژوهش
مقدمه
برای دستیابی به پاسخ سؤالات راه دشواری باید پیموده شود. استفاده از یک مسیر منظم و هدفمند، محقق را یاری می دهد تا بهتر بتواند نتایج بدست آمده را ارائه و در اختیار استفاده کنندگان قرار دهد. با توجه به هدف این تحقیق که طراحی وتدوین راهبردتوسعه ورزش (همگانی،قهرمانی،حرفه ای)استان تهران است در این فصل در مورد روش پژوهش، جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری، معرفی متغیرهای پژوهش، مقیاس های اندازه گیری متغیرها، معرفی ابزار اندازه گیری و روش های آماری مورد استفاده بحث می شود تا بدین طریق بتوان به سؤالات موجود در فصل اول دسترسی پیدا کرد.
۳-۱ روش پژوهش
پژوهش حاضر از حیث ارائه الگو و مدل از نوع تحقیقات توسعه ای و به جهت بهره برداری از دیدگاه متخصصان ، پیمایشی – زمینه یابی – واز نوع اکتشافی، تبیینی است. در این تحقیق وضعیت موجود ورزش استان نهران بررسی و نقاط چهارگانه ( ضعفها، قوت ها، فرصت ها و تهدید ها) تعیین می گردند. پس از آن موقعیت راهبردی ترسیم می شوند..
این پژوهش در دو بخش کیفی و کمی انجام گرفته است. در بخش کیفی با بهره گرفتن از تکنیک دلفی، ضمن مطالعه مقالات علمی متعدد مرتبط با موضوع پژوهش و مصاحبه با اساتید مدیریت ورزشی کشور در زمینه نقاط قوت،ضعف،فرصت وتهدید پرداخته شد. در ادامه پس از دریافت نظرات کارشناسی اساتید که تخصص در زمینه مرتبط داشتند، به منظور جمع آوری داده ها، پرسشنامه پژوهش طراحی گردید. در بخش کمی (استخراج مؤلفه های پرسشنامه) نیز روش مطالعه از نوع پیمایشی است که اطلاعات حاصل از پرسشنامه های تکمیل شده مورد تجزیه و تحلیل های آماری قرار گرفتند.
۳-۲ جامعه آماری:
جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه مدیران و معاونین ورزش وجوانان و روسای هیاتهای ورزشی استان تهران تشکیل داده است. جامعه تحقیق شامل ۹۵ نفر ازروسای هیاتهای ورزشی وروساومعاونین واحدهای ستادی اداره کل تربیت بدنی می باشد.
۳-۳ نمونه آماری:
نمونه آماری تحقیق حاضر بر اساس روش نمونه گیری تصادفی و بر اساس جدول مورگان تعداد ۸۰ نفر از هیاتها، مدیران و معاونت های اداره کل ورزش وجوانان تشکیل داده است.
۳-۴ ابزار گردآوری دادها:
با توجه به ماهیت این پژوهش، ابزارگردآوری داده ها شامل پرسشنامه طراحی وتدوین راهبردتوسعه ورزش(همگانی، قهرمانی،حرفه ای)استان تهران و روش کتابخانهای به منظور جمع آوری داده ها مورد نیاز میباشد.
ابزار استفاده شده برای جمعآوری داده ها عبارتند از:

پرسش نامه وضعیت جمعیت شناختی اعم از سن، جنس، وضعیت تحصیلی و… شرکت کنندگان در تحقیق.
ازپرسشنامه محقق ساخته جهت بررسی راهبرد توسعه ورزش همگانی(نقاط ضعف ، قدرت، تهدیدها و فرصت ها) شامل ۳۳ سوال که مقیاس پاسخگویی بر اساس مقیاس پنج ارزشی لیکرت می باشد، استفاده شد.
ازپرسشنامه محقق ساخته جهت بررسی راهبرد توسعه ورزش قهرمانی(نقاط ضعف ، قدرت، تهدیدها و فرصت ها) شامل۴۶ سوال که مقیاس پاسخگویی بر اساس مقیاس پنج ارزشی می باشد، استفاده شد.
۳-۵ پرسشنامه و نحوۀ تنظیم آن:
نحوه عمل به این ترتیب بود که همکاران طرح، در شهرستانها حضور یافتند و پرسشنامه ها را به کارکنان جهت تکمیل ارائه کردند. نمونه ها پرسشنامه را تکمیل و همان جا تحویل عوامل توزیع و جمعآوری دادند.
۳-۵-۱ محاسبه ضریب پایایی:
نحوه محاسبه ضریب پایایی پرسشنامه مقدماتی بدین گونه بود که بعد از توزیع پرسشنامه اولیه در بین ۳۵ نفر از مسئولین و کارشناسان اداری ادارات تربیت بدنی که کارشان مشابه نمونه آماری در دسترس بود، ضریب پایایی آن از طریق محاسبه آلفا کرونباخ بهدست آمد. ضریب پایایی سئوالات پرسشنامه با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ بوسیله نرم افزار کامپیوتریspss محاسبه شد و سپس در نمونه آماری اجرا گردید.میزان آلفای کرونباخ (۷۱/. ، ۷۷/.) بدست آمد.
۳-۵-۲ تعیین روایی پرسشنامه:
جهت تعیین روایی پرسشنامه از نظرات ۱۰ تن از اساتید مدیریت ورزش دانشگاه های آزاد و دولتی جهت تعیین همسانی مولفه ها و حذف مولفه ها و گویه های ناسازگار به صورت روایی صوری استفاده شد.
۳-۶ روش گردآوری داده ها:
در این پژوهش جمعآوری داده ها به شکل میدانی انجام شد، بدین نحو که پس از هماهنگیهای لازم با حراست اداره کل تربیت بدنی استان تهران و کسب مجوز لازم و گرفتن معرفی نامه از اداره کل تربیت بدنی به ادارات تابعه، پرسشنامه های تنظیم شده ویژه مسئولین و کارشناسان ورزش بین نمونه آماری توزیع گردید. بدین گونه که پژوهشگر شخصا به هیاتهاوادارات ستادی بر طبق برنامه زمانبندی از پیش تعیین شده مراجعه نمود. هنگام تحویل پرسشنامه ها نیز به طور شفاهی، توضیحاتی دربارۀ نیاوردن نام و نشانی و همچنین ضرورت انجام این تحقیق برای بهبود وضعیت تربیت بدنی و ورزش استان تهران به آزمودنیها داده شد که موجب میگردد، تا آنها با آزادی کامل، حوصله و دقت بیشتری به سئوالات پرسشنامه پاسخ دهند.
۳-۷ روش تجزیه و تحلیل داده های آماری:
آمار توصیفی:
در این پژوهش از آمار توصیفی استفاده شده که روش کار به شرح زیر است:

بین کیفیت زندگی و دورکاری در سازمان­های دولتی شهر یزد رابطه معناداری وحود دارد.
بین فرسودگی شغلی و دورکاری درسازمان­های دولتی شهر یزد رابطه معناداری وحود دارد.
۱-۵-۲-۲- فرضیه‌های فرعی
بین ابعاد کیفیت زندگی و عملکرد سازمانی درسازمان­های دولتی شهر یزد رابطه معناداری وجود دارد.
بین ابعاد دورکاری و عملکرد سازمانی در سازمان­های دولتی شهر یزد رابطه معناداری وجود دارد.
بین ابعاد فرسودگی شغلی و عملکرد سازمانی در سازمان­های دولتی شهر یزد رابطه معناداری وجود دارد.
۱-۶- قلمرو تحقیق
۱- قلمرو موضوعی: این تحقیق به بررسی تاثیر دورکاری بر عملکرد سازمانی با توجه به نقش فرسودگی شغلی و کیفیت زندگی می ­پردازد.
۲- قلمرو مکانی: این تحقیق کلیه سازمان­های دولتی شهر یزد می­باشد.
۳- قلمرو زمانی: این تحقیق با گردآوری اطلاعات و جمع­آوری داده ­ها اواخر سال ۱۳۹۳ و اوایل سال ۱۳۹۴ می­باشد.
۱-۷- روش شناسی تحقیق
الف. نوع و روش تحقیق:
این تحقیق از حیث نوع جزو تحقیقات کاربردی محسوب می شود. در مرحله ی اول تحقیق با بهره گرفتن از مطالعه عمیق ادبیات تحقیق به شناسایی مهمترین عوامل موثر بر دورکاری و تاثیر آن بر عملکرد سازمانی با توجه به نقش فرسودگی شغلی و کیفیت زندگی کاری و خانوادگی می پردازیم. در ادامه با بکارگیری آزمون‌های آماری مناسب و نرم افزارspss سعی در بررسی ارتباط بین عوامل و تاثیرگذاری آنها خواهیم داشت. در نهایت با بکارگیری نرم افزار pls مدل متناسب دورکاری ارائه خواهد شد.
ب.روش گردآوری اطلاعات
در این تحقیق با توجه به اینکه از پرسشنامه استفاده می شود؛ لذا تحقیق از نوع میدانی می باشد. همچنین با توجه به اینکه در مرحله اول تحقیق با بهره گرفتن از ادبیات تحقیق به شناسایی مهترین عوامل موثر بر دورکاری و تاثیر آن بر عملکرد سازمانی با توجه به نقش فرسودگی شغلی و کیفیت زندگی کاری و خانوادگی می پردازیم؛ لذا روش کتابخانه ای نیز در این تحقیق استقاده شده است.
پ.ابزارگردآوری اطلاعات
در این تحقیق از روش‌های پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، مطالعه و بررسی مقالات معتبر فارسی و انگلیسی مرتبط با موضوع، بانک‌های اطلاعاتی، شبکه‌های کامپیوتری، اینترنت و سایت‌های معتبر استفاده خواهد شد.
ت. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
دراین پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل و بررسی داده‌ها از مدلسازی معادلات ساختاری مبتنی بر روش pls استفاده خواهیم کرد. مدل یابی معادلات ساختاری از روش‌های جدید آماری ویکی از قوی ترین روش‌های تجزیه و تحلیل چندمتغیره است. کاربرد اصلی آن در موضوعات چند متغیره ای است که نمی توان آنها را به شیوه دو متغیری با در نظر گرفتن هربار یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته انجام داد. تجزیه و تحلیل چندمتغیره به یک سری روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاق می شود که ویژگی اصلی آنها، تجزیه و تحلیل همزمان چند متغیر مستقل با چند متغیر وابسته است. معادلات ساختاری به عنوان یک الگوی آماری به بررسی روابط بین متغیرهای پنهان و آشکار(مشاهده شده) می پردازد.
برای بررسی ارتباط بین متغیرهای وابسته و متغیرهای مستقل pls متغیرهای تبیینی یا مستقل جدیدی ایجاد می کند که غالبا عامل یا متغیر مکنون نامیده می شوند. این مؤلفه‌ها ترکیب خطی از نشانگرهای خود هستند. روش pls با هدف بهینه سازی تبیین واریانس در سازه‌های وابسته مدل‌های معادله ساختاری، ساخته شده است. روش pls به جای بازتولید ماتریس کواریانس تجربی، بر بیشترین واریانس متغیرهای وابسته به وسیله متغیرهای مستقل تمرکز دارد. روش pls برای مقابله با داده‌های خاص مانند داده‌ها با حجم نمونه اندک، داده‌های دارای مقادیر گمشده و همچنین هنگامی که بین متغیرهای مستقل هم خطی وجود دارد، طراحی شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۸- متغیرها و مفاهیم تحقیق
۱-۸-۱- کیفیت زندگی کاری:
کیفیت زندگی کاری را می­توان در دو مفهوم تعریف کرد:
الف- تعریف عینی از کیفیت زندگی کاری عبارت است از مجموعه ای از شرایط واقعی کار و محیط کار در یک سازمان مانند : میزان حقوق و مزایا ، امکانات رفاهی ، بهداشت و ایمنی ، مشارکت در تصمیم گیری، دوره‌های آموزشی، تفویض اختیار و ….
ب- تعریف ذهنی از کیفیت زندگی کاری، عبارت است از تصور و طرز تلقی افراد از کیفیت زند گی به طور اخص می باشد. به تعبیر دیگر کیفیت زندگی کاری برای هر فرد یا گروهی از افراد با فرهنگ و طرز تلفی مشابه ، ویژگی خاص خود را دارد (میرسپاسی، ۱۳۸۶).
در تعریف کلی می توان گفت که کیفیت زندگی کاری به معنی تصور ذهنی و برداشت کارکنان یک سازمان از مطلوبیت فیزیکی و روانی محیط کار و شرایط کار خود است (سلمانی، ۱۳۸۴).
شاخص­ های کیفیت زندگی به­ صورت زیر تعریف شده ­اند:
۱-۸-۱-۱- پرداخت منصفانه و کافی
منظور پرداخت مساوی برای کار مساوی و نیز تناسب پرداخت‌ها با معیارهای کارکنان و تناسب آن با دیگر انواع کار می باشد. منظور از جبرا ن خدمت منصفانه و کافی این است که به کارکنان سازمان حقوقی پرداخت گردد که تساوی درون سازمانی و برون سازمانی از آن استنباط گردد و کارکنان هنگام مقایسه خود با سایر هم ردیف‌هایشان در درون و بیرون از سازمان احساس ضرر و زیان نکنند.
۱-۸-۱-۲- تامین فرصت رشد و امنیت مداوم
به معنای فراهم نمودن زمینه بهبود توانایی‌های فردی ، فرصت‌های پیشرفت و فرصت‌های به کارگیری مهارت‌های کسب شده و تامین امنیت درآمد و اشتغال می باشد . این امر از طریق بهبود توانای ی‌های فردی فرصت‌های پیشرفت ، امنیت شغلی و امنیت درآمد و اطمینان خاطر از اشتغال پایدار تأمین می گردد.
۱-۸-۱-۳- فضای کلی زندگی
این مولفه به قراری تعادل بین زندگی کاری و دیگر بخش‌های کارکنان که شامل اوقات فراغت ، تحصیلات و زندگی خانوادگی می شود مربوط می باشد. ایجاد وابستگی مستقیم تر کار به فضای کل زندگی از طریق برقراری مفهوم تعادل بین وقت کارکنان در محل کار و وقت او برای خانواده اش می تواند به میزان زیادی تعادل میان کار و زندگی فرد را ایجاد نماید. هم چنین تعیین شرح وظایف شغلی و شرایط احراز آن تأثیر خوبی بر روحیه کارکنان و ترسیم مسیر ارتقاء شغلی خواهد داشت.
۱-۸-۲- دورکاری
دورکاری شامل سازماندهی و یا انجام کار است که با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات در زمینه قرارداد شغلی و رابطه آن با کار تعریف شده است و کارفرمایان در محل و یا دور از آن محل ،کار را بطور مستقیم انجام می دهند.
شاخص­ های دورکاری به­ صورت زیر تعریف شده ­اند:
۱-۸-۲-۱- حمایت و پشتیبانی
حمایت همه جانبه همه افراد در همه سطوح سازمان جهت پیشبرد اهداف سازمانی با در نظرگرفتن همه جوانب دورکاری
۱-۸-۲-۲- ارتباطات
فراهم آوردن زیرساخت­های سخت­افزاری و نرم­افزاری جهت تماس با یکدیگر و همچنین تماس همه افراد با سازمان در کمترین زمان ممکن
۱-۸-۲-۳- اعتماد
ایجاد همبستگی و آرامش خاطر بین همه کارکنان و مدیران از اینکه کارها در زمان مناسب و به بهترین نحو انجام می­ شود.
۱-۸-۳- فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی به مفهوم از دست دادن انرژی و نشاط در کار تعریف شده است . شخصی که دچار فرسودگی شغلی می شود از خود احساس کسالت نسبت به انجام وظایف شغلی بروز می دهد که علت آن فشار شغلی دایمی می­باشد
شاخص­ های فرسودگی شغلی یه شرح زیر تعریف شده ­اند:
۱-۸-۳-۱- خستگی عاطفی
ماحصل استرسها و اضطراب مداوم در طی یک روز فرد است که شدت آن به متغیرهای فردی مثل سن ‚ سابقه کار ‚ تاهل و میزان پیش بینی مشکلات بستگی دارد.
۱-۸-۳-۲- عملکرد شخصی
فشار‌های ناشی از کار و فعالیتها باعث ضعف عملکرد شغلی است که علت آن در دو جنبه محیطی و فردی مطرح می شود. عملکرد شغلی حاصل از فرسودگی شغلی به شیوه‌های گوناگون از قبیل کناره گیری از کار ‚ غیبت و تغییرات عملکرد مشاهده می شود.
۱-۸-۳-۳- مسخ شخصیت
واکنش­ها و استرس­ها انسان را از هر چیزی که شخصیت و خصلت اوست عمیقا جدا می سازد و باعث گم شدن نقش شخص می شود.
۱-۸-۳-۴- درگیری

به رغم آنکه توافق کلی در تعریف کیفیت زندگی وجود ندارد، پژوهشگران بر سه ویژگی مهم آن شامل چند بعدی بودن، ذهنی بودن و پویا بودن اتفاق نظر دارند. کیفیت زندگی موضوعی چند بعدی است و دارای ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و روحی است که این ویژگی با تعریفی که از سلامتی داریم منطبق است.
عامل اصلی تعیین کننده کیفیت زندگی عبارت است از تفاوت درک شده بین آنچه هست و آنچه از دیدگاه فرد باید باشد و این همان ذهنی بودن کیفیت زندگی است.
پویایی کیفیت زندگی به این معناست که با گذشت زمان تغییر می‌کند و به تغییرات فرد و محیط او بستگی دارد.
ارتباط کیفیت زندگی با سلامتی
سلامتی یکی از مجموعه‌ها و اجزاء کیفیت زندگی استولی معادل و مساوی آن نیست چرا که سلامتی طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی فقدان هرگونه نقص جسمی، روانی و اجتماعی است حال آنکه کیفیت زندگی احساس رضایت از زندگی است و این زندگی ممکن است با سلامتی همراه باشد یا نباشد پس کیفیت زندگی مفهوم وسیعی دارد که شامل همه ابعاد زندگی می‌گردد و سلامت مرکز ثقل کیفیت زندگی است.
کیفیت زندگی
عملکرد اجتماعی
عملکرد فیزیکی و روانی
سلامت ((عملکرد بیولوژیک )
عوامل موثر بر کیفیت زندگی از دیدگاه فرانس:
-خانواده
-وضعیت اقتصادی و اجتماعی
- وضعیت روحی و روانی
-وضعیت سلامت و بیماری
باید دانست که اولین اثر بیماری بر عملکرد شخصی است و سپس اثرات روانی داشته و به دنبال آن سلامت عمومی و عملکرد اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
کیفیت زندگی سه بعد عمومی رابطه، تجربه و زمان را به هم پیوند می‌دهد.
الف) رابطه: شامل مولفه های فامیل، گروه‌های اجتماعی، چارچوب فرهنگی و سیاسی و خود فرد است که
وضعیت فرد در رابطه با فامیل و گروه‌های اجتماعی از همه شناخته شده تر است و این دو دارای نقش حمایتی بسیار مهمی می‌باشند چارچوب فرهنگی و سیاسی مولفه ای است که هم بر روی فرد و هم بر روی فامیل و گروه‌های اجتماعی اثر می‌گذارد.
ب)زمان: به طور عمده بیانگر وضعیت موجود می‌باشد تجارب زندگی و سابقه بیماری‌ها هم در کنار یکدیگر قسمت دیگر این بعد را تشکیل می‌دهند و نیز انتظاراتی که ممکن است فرد از اینده دور داشته باشد بر روی این بعد اثر می‌گذارد این بعد به پویایی کیفیت زندگی هم اشاره دارد.
ج)تجربه: سومین و مهم‌ترین بعد می‌باشد شامل ایمان، عقاید و باورهای اخلاقی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی، حوزه بین فردی و نحوه ارتباط با خویشاوندان و دوستان و الگوهای مهارت‌های اجتماعی افراد می‌باشد. حوزه روانی مثل نحوه برخورد با هیجانات و مهارت ارتباط دادن بین ادراک و تجربیات و انگیزه افراد جهت حفظ سلامت فردی و نیز آگاهی از شرایط بدن که شامل وجود علایم بیماری، درد قابل ملاحظه، ظرفیت روحی و عملکرد اعضای بدن می‌باشد.
هر کدام از ابعاد و اجزاء مذکور در شکل گیری قضاوت فرد از کیفیت زندگی‌اش نقش مهمی را ایفا می‌کند.
ابعاد کیفیت زندگی
ویژگیهای مهم کیفیت زندگی مورد توافق اغلب صاحبنظران علوم انسانی و اجتماعی، و شامل چند بعدی بودن^[۳۵]، ذهنی بودن^[۳۶] و پویا بودن^[۳۷]است. این سه بعد اساس کیفیت زندگی در رابطه با سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی است. اغلب دانشمندان توافق دارند که مفهوم کیفیت زندگی همواره پنج بعد را در برمیگیرد.(۲۰۰۲,Hulens)
۱- جسمانی: مانند قدرت، انرژی، توانایی انجام فعالیتهای روزمره و مراقبت از خود
۲- روانی: اضطراب، افسردگی و ترس
۳- اجتماعی: رابطه فرد با خانواده، دوستان و همکاران و در نهایت جامعه
۴- روحی: درک فرد از زندگی و هدف و معنای زندگی
۵- علائم مربوط به بیماری یا تغییرات مربوط به درمان،مانند درد، تهوع و استفراغ
در تحقیقات دیگر ابعاد متفاوتی برای کیفیت زندگی بیان شده است. مثلاً پادیلا^[۳۸] نیک زیستی روانی^[۳۹]، دغدغه های اجتماعی، کنار آمدن با شکل ظاهری، نیک زیستی جسمانی و پاسخ به درمان را جزء پنج بعد کیفیت زندگی میداند. فرل^[۴۰]“نیک زیستی جسمانی” را شامل توانایی عملکردی، قدرت، خستگی، خواب، اشتها وغیره، “نیک زیستی روانی” را شامل اضطراب، افسردگی، لذت و تفریح، درد، شادی، ترس، توجه و تمرکز، “دغدغه های اجتماعی” را شامل نقش در خانواده و جامعه، رابطه با اطرافیان، محبت، و شکل ظاهری و در نهایت “نیک زیستی روحی” را شامل رنج کشیدن و مذهب در نظر گرفته است. فرانز^[۴۱] نیز چهار بعد تقریباً مشابه"سلامت و عملکرد"، “اجتماعی- اقتصادی، “روانی- روحی"، و فامیلی” شامل بچه ها، همسر و سلامت خانواده را جهت این مفهوم امتحان ومعرفی کرده است. دانشمندان دیگری نیز بر این باور بودند که شادی و رضایت، دو مشخصه اصلی کیفیت زندگی است و این ابعاد میتوانند به عنوان عوامل موثر بر این دو ویژگی در نظر گرفته شوند. در واقع این گروه از نظریهپردازان، کیفیت زندگی را یک تجربه شناختی میشناسند که “رضایت” از ابعاد مهم زندگی را از نظر خود فرد نشان می دهدو نیز یک تجربه احساسی است که با “شادی” تظاهر مییابد(نجات، ۱۳۸۷).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کینگ^[۴۲](۱۹۹۴) معتقد است عوامل مختلفی روی کیفیت زندگی اثر میگذارد و این ابعاد شامل وضعیت اجتماعی-اقتصادی، روحی-روانی و شغلی است. ایوانز^[۴۳] و کوپ^[۴۴](۱۹۸۹) ابعاد کیفیت زندگی را بعد جسمانی، روانی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، تفریحی و معنوی میدانند. آنها بعد جسمانی را دریافت فرد از تواناییهایش در انجام فعالیتها و وظایف روزانه تعریف کردهاند و بعد روانی را جنبه های روحی و احساس سلامت مانند افسردگی، ترس، عصبانیت، خوشحالی و آرامش دانستهاند(خشکناب، ۱۳۸۵). گاگنموس^[۴۵] و همکارانش(۱۹۹۵) در تعریف بعد اجتماعی ذکر میکنند که این بعد به توانایی فرد در برقرار کردن ارتباط با اعضای خانواده، همسایگان، همکاران و سایر گروه های اجتماعی و وضعیت شغل مربوط میشود. بعد خانوادگی، نحوه تعاملات خانوادگی و میزان حمایتهای خانوادگی را شامل می‌شود و تاثیراتی که شغل بر ایفای نقش اعضاء و نقش افراد خانواده دارد(مهرابی دلجو ۱۳۹۰). بعد اقتصادی، میزان تطابق تصور افراد با مسایل اقتصادی و میزان پذیرش آنها از زندگی روزمره را نشان میدهد. در بعد تفریحی تنها بر وقت آزاد تاکید نشده است، بلکه مشتمل بر کلیه فعالیتهای جسمانی و تجاری است که در اوقات فراغت انجام میگیرد. بعد معنوی، بخش قابل توجهی از زندگی بسیاری از انسانها را به خود اختصاص داده است که به کمک آن انسانها میتوانند از عهده مشکلات و شادمانی زندگی برآیند(خشکناب، ۱۳۸۵). فرل یکی از عوامل موثر در کیفیت زندگی را شغل میداند. از سوی دیگر با وجود آن که کار منبع بسیار مهم برای امرار و معاش و احراز موقعیتهای اجتماعی است؛ در همین حال میتواند سبب نارضایتی و تحلیل قوای جسمانی وروانی شود. محیط کار از محرکهای فیزیکی، روانی و اجتماعی تشکیل شده است که هر کدام از این عوامل عامل تنیدگی به حساب میآیند و این استرسها و فشارها بر رفاه فیزیکی(سلامتی و عملکرد آن) و رفاه روحی-روانی اثر نامطلوبی دارد(خشکناب، ۱۳۸۵).
در جمع بندی کلی تعریف کیفیت زندگی، پژوهشکران بر سه ویژگی مشترک در این زمینه اتفاق نظر دارند که شامل چند بعدی بودن، ذهنی بودن، و پویا بودن کیفیت زندگی است.
چند بعدی بودن: سه بعد اساسی کیفیت زندگی مربوط به سلامت شامل ابعاد جسمانی، روانی و اجتماعی است که هر یک از آنها به زیر مجموعه های دیگری تقسیم میشوند:
۱-۱)بعد جسمانی: به دریافت فرد از تواناییهایش در انجام فعالیتها و وظایف روزانه گفته میشود که نیاز به صرف انرژی دارد و میتواند در بردارنده مقیاسهایی مانند تحرک، توان و انرژی، درد و ناراحتی، خواب و استراحت و ظرفیت توان کاری باشد.
۲-۱)بعد روانی: جنبه های روحی و احساس سلامت مانند افسردگی، ترس، عصبانیت، خوشحالی و آرامش را در برمیگیرد. بعضی از زیر مجموعه های این بعد شامل تصور از خود، احساس مثبت، احساس منفی، اعتقادات مذهبی، فکر کردن و یادگیری، حافظه و تمرکز حواس است.
۳-۱)بعد اجتماعی: به توانایی فرد در برقرار کردن ارتباط با اعضای خانواده، همسایگان، همکاران و سایر گروه‌های اجتماعی، وضعیت شغل، شرایط اقتصادی کلی مربوط میشود.
۲) ذهنی بودن: با توجه به تعاریف کیفیت زندگی به انتظارات، احساسات، اعتقادات و پندارهای فرد بستگی دارد. از این رو ارزیابی شخص از سلامت یا خوب بودنش عامل کلیدی در مطالعات کیفیت زندگی است. اگرچه ارزیابی عینی در این مطالعات از جایگاه مهمی برخوردار است، اما قضاوت خود فرد درباره اثر بیماری و درمان و شرایط سلامتیاش بر کیفیت زندگی اهمیت بیشتری دارد. مثلاً گروهی از مردم با وجود آن که از یک یا چند بیماری مزمن رنج میبرند خودشان را سالم میدانند، در صورتی که گروهی دیگر با وجود آن که هیچ نشان عینی از بیماری ندارد، خود را بیمار میپندارد. به طور کلی میتوان گفت عامل اصلی تعیین کننده کیفیت زندگی عبارتست از تفاوت درک شده بین آنچه هست و آچه که (از دیدگاه فرد ) باید باشد.
۳) پویا بودن: با توجه به این تعریف کیفیت زندگی دارای ساختاری وابسته به زمان است که تجربه شخصی و درک او از زندگی برآن اثر میگذارد، با تغییر زمان تغییر میکند و به تغییرات فرد و محیط او بستگی دارد و این مشخصه در یک مطاله طولی به خوبی قابل مشاهده است(سلمانی، ۱۳۸۹).
براساس مرکز تحقیقات کیفیت زندگی دانمارک(۲۰۰۵)، کیفیت زندگی شامل دو جنبه ذهنی و عینی است. جنبه ذهنی آن احساس خوب بودن و رضایتمندی است و جنبه عینی آن برآورده نمودن نیازهای فرهنگی و اجتماعی، برای رفاه مادی، جسمانی و اجتماعی است. بنابراین کیفیت زندگی ضمن دارا بودن ابعاد عینی و بیرونی، موضوعی ذهنی، درونی وتصوری است، در نتیجه به تصورات و ادراکات فرد از واقعیتهای زندگی بستگی دارد. در مورد جنبه ذهنی که بر پایه عقاید شخص در مورد کیفیت زندگی استوار است، آنچه که اهمیت دارد تجربه و احساس شخصی فرد نسبت به وقایع است، نه صرفاً وجود حوادث خارجی. نتیجه کلی این است که معیارهای عینی، بیشتر در سطح اجتماع و معیارهای ذهنی، بیشتر در سطح فردی قابل بررسی است (به نقل از مهرابی دلجو، ۱۳۹۰).
مرکز مطالعات کیفیت زندگی در امریکا از مدلها و تکنیک‌هایی استفاده میکند که مدعی است هم وجه عینی و هم وجه ذهنی کیفیت زندگی را میسنجد و بر تعریفی از زندگی مبتنی است که هم سطح و هم عمق زندگی را در برمیگیرد، بدین معنی که ضمن توجه به وضعیت فرد از نظر ثروت مادی، پایگاه اجتماعی و سلامتی(معنایی که این شرایط برای فرد دارد و احساس خوب بودن و رضایتمندی از زندگی) را نیز در برمیگیرد. این مرکز با اجرای پروژه های متعددی درباره چگونگی تعامل کیفیت زندگی با جنبه هایی از زندگی چون بیماری، الگوی زندگی و روابط شخصی و وضعیت مالی، اطلاعات خوبی را فراهم آورده است. نمونههایی از این یافتهها به شرح زیر بیان میشود(بخشنده، ۱۳۸۷):
در ارتباط با کیفیت زندگی اهمیتی ندارد که فرد از نظر عینی(جنسیت، شغل، تحصیلات وغیره) در چه شرایطی به سر میبرد، بلکه مهم این است که فرد در مورد آن شرایط چه احساسی دارد.
میزان درآمد سالانه در کیفیت زندگی نقش اساسی ایفا نمیکند. مهم نیست که میزان در امد فرد بالا باشد، بلکه اگر فرد تصور کند که وضعیت مالی بدی دارد، از کیفیت زندگی پایینی برخوردار است.
نوع شغل فرد رابطه مستقیمی با کیفیت زندگی او ندارد، بلکه آنچه که مهم است این است که فرد از کار خود راضی بوده و با همکارانش ارتباط خوبی داشته باشد.
در رابطه با سلامتی، وجود بیماری و آسیب مهم است، ولی آنچه در کیفیت زندگی مهم است وجود بیماری نیست، بلکه مشکلات و عواقبی است که بیماری ایجاد میشود و روال عادی زندگی فرد را مختل مینماید.
مرکز تحقیقات کیفیت زندگی دانشگاه تورنتو(۲۰۰۵) کیفیت زندگی را میزان لذت بردن شخص از امکانات مهم زندگی بیان میکند و این امکانات از فرصتها و محدودیتهایی ایجاد میشود که هر فرد با آن روبهروست. به عبارت بهتر، کیفیت زندگی را انعکاسی از تعامل عوامل محیطی و فردی است. این دانشگاه کیفیت زندگی را دارای سه مولفه و قلمرو اصلی شامل بودن، تعلق داشتن و شدن می‌داند(مهرابی دلجو، ۱۳۹۰):
۱.بودن^[۴۶] در برگیرنده ابعاد شخصی و شامل چند زیر مجموعه است:
الف) جسمانی: این بعد موضوع سلامت جسمانی، بهداشت فردی، لباس پوشیدن و ظاهر جسمانی، آراستگی، ورزش و تغذیه را در بر میگیرد.
ب) روحی و روانی: این بعد موارد سلامت روحی، توانایی تطبیق روحی و روانی، احساسات و عاطفه، بعد شناختی، خود ارزیابی و خود کنترلی را در بر میگیرد.
ج) معنوی: منعکس کننده ارزش‌ها، اعتقادات و باورهای معنوی است، مانند امیدوار بودن. این باورها ممکن است ریشه مذهبی داشته باشد و یا معنویتی بدون منشا مذهبی باشد، مانند ارزش‌های اخلاقی.
۲.تعلق داشتن^[۴۷]: این قلمرو در واقع میزان انطباق فرد با محیطش را بررسی میکند و شامل سه زیر مجموعه است: