نظریان، اصغر

ادبیات و زبان­ها: زبان و ادبیات فارسی

جمعیت شهرهای ایران

نبود یک نظام سلسله­مراتبی در سطوح بالاتر و پایین­تر سلسله­مراتب جوامع انسانی و تقسیمات عدم­تعادل در تعداد مراکز، و تعادل نسبی در سطوح متوسط و عدم تعادل در جمعیت فضاهای نفوذی

۱-۸- موانع و مشکلات تحقیق
از تنگناها و مشکلات موجود در سر راه تحقیق می­توان به موارد زیر اشاره کرد:
- با توجه به اینکه تحقیق مستقلی در ارتباط با موضوع انجام نشده است؛ الگوی کاری مشخصی وجود نداشت و پیشرفت تحقیق به کندی صورت می­گرفت.
- دامنه و گستره تحقیق وسیع بوده و باید از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۰ اطلاعات بررسی شود.
- عدم همکاری سازمان­های مختلف برای در اختیار گذاشتن منابع اطلاعاتی خود
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

- عدم همکاری و دسترسی به برخی از کارشناسان برای تکمیل پرسشنامه
- روند طولانی (دو ماه و نیم) تکمیل پرسشنامه ­ها
تبیین نقش شبکه شهری در تعادل فضایی: استان خراسان رضوی
سوالات تحقیق
مطالعات مبانی نظری
بررسی‌های میدانی
گردآوری اطلاعات
تدوین متغیرها و شاخص‌ها
میدانی
کتابخانه‌ای
گردآوری اطلاعات
تجزیه و تحلیل داده‌ها
نتیجه‌گیری
شکل ۱-۱ روند تحقیق
فصل دوم: مبانی نظری پژوهش
۲-۱- تعریف مفاهیم
۲-۱-۱- شبکه‌شهری
شبکه شهری هم به مفهوم فضایی آن از جمله نحوه استقرار و توزیع شهرهای مختلف از نظر اندازه جمعیت و هم به مفهوم اقتصادی آن از جمله نظام مبادله و داد و ستد بین شهرها بر اساس عملکردهای پایه­ای آن­ها، هم حاصل و هم علت بسیاری از مسائل و پدیده ­های شهرنشینی معاصر است (اعتماد و دیگران، ۱۳۸۸: ۷۴).
شبکه­شهری بر مجموعه ­ای از شهرها اطلاق می­ شود که در ناحیه و یا در محدوده­ جغرافیایی دولتی چون حلقه­های زنجیره­ای به هم پیوسته­ای نشر یافته و به سبب رشد ناهماهنگ، پرتوافشانی متفاوتی روی ناحیه دارند (فرید، ۱۳۶۸: ۴۸۱).
منظور از شبکه­شهری در یک منطقه یا کشور از نظر اقتصادی عبارت است از ارتباط متقابل مراکز شهری و نظام مبادله و داد و ستدی که بین شهرها درباره عملکردهای تخصصی آن­ها (عملکردهای پایه­ای) به وجود می ­آید (اعتماد و دیگران، ۱۳۸۸: ۱۱۳).
۲-۱-۲- سلسله‌مراتب شهری
در لغت­نامه جغرافیا آمده است که سلسله­مراتب عبارت است از هر گونه نظمی از عوارض و پدیده ­ها که به صورت یک طبقه ­بندی یا رتبه ­بندی ذکر شود (Mayhew, 2003: 247). در حقیقت، سلسله­مراتب شهری تجسم فضایی تمام سکونتگاه­های کوچک و بزرگ در اقتصاد ملی محسوب می­ شود (Ronnie short, 1996: 40).
کوان در تعریف سلسله­مراتب شهری از دو اصطلاح “سلسله­مراتب سکونتگاه­ها” و “سلسله­مراتب فضاها” نام برده است. اولی را به نظم در آوردن سکونتگاه­ها بر اساس اندازه و عملکرد آ­ن­ها تعریف کرده و دومی را مجموعه ­ای از فضاهای به­هم پیوند با اندازه و عملکردهای متفاوت مورد اشاره قرار می­دهد (Cown,2005: 178).
۲-۱-۳- نظام شهری (سیستم شهری)
هاردوی و ساترتوایت^[۴] (۱۹۸۶: ۱۲) نظام شهری را مجموعه ­ای از مراکز شهری مستقل واقع در یک محدوده مشخص و تعامل بین آن­ها تعریف می­ کنند.
جغرافی‌دانان انگلیسی نظام شهری را مجموعه ­ای از شهرهای وابسته به یکدیگر با ساختار نظام سکونتگاه­های شهری یک ناحیه یا منطقه که سرزمین و جهان را پدید می­آورند عنوان می­ کنند. نظام شهری تنها به ساخت کالبدی مجموعه سکونتگاه­های شهری محدود نمی­ شود، بلکه جریان مشتمل بر جمعیت، سرمایه، تولید، ایده­ ها، اطلاعات و فناوری است. بنابراین نظام­های شهری، نظام­های بازی هستند که دائماً خود را با تغییرات ساختاری ارتباطات خارجی و شهرها انطباق می­ دهند (زیاری، ۱۳۹۱: ۲۲۹).
همچنین نظام شهری را از منظر نگرش سیستمی می­توان مجموعه ­ای از شهرها دانست که با هم در یک کنش متقابل بوده و در یک ترکیب ویژه یا سلسله­مراتبی از نقش­ها و عملکردها نقش کلیدی را در توسعه ملی و منطقه­ای بر عهده دارند، در واقع، چیدمان شهرها در یک بستر جغرافیایی معین و ارتباط و کنش متقابل آن­ها با یکدیگر از طریق تحرکات جمعیتی، جریان کالا، افکار و خدمات را می­توان نظام­شهری دانست به شرطی که تشکیل یک سیستم به هم پیوسته عملکردی- ساختاری دهد (حاجی­پور، ۱۳۸۱: ۱۴).
نظام شهری شکل­گرفته (متعادل یا نامتعادل) می ­تواند حاصل عوامل عمده­ای باشد. عوامل تجاری، تخصصی شدن بعضی از شهرها در عرضه کالاها و خدمات ویژه، فرهنگ، روابط سنتی و تاریخی شهرها، توپوگرافی و عوامل فیزیکی انسان­ساخت، تصمیمات دولتی، زمینه ­های اکولوژیک و اقتصادی شهرهای جهان از جمله عواملی است که نظام­شهری را در پهنه یک سرزمین شکل می­دهد (داداش­پور و مولوی، ۱۳۹۰: ۱۰۳).
۲-۱-۴- تقسیمات کشوری
فرایند تقسیم فضای ملی به واحدهای اداری- سیاسی با هدف تعیین سلسله­مراتب توزیع قدرت سیاسی در پهنه سرزمینی.
به بیان دیگر؛ سلسله­مراتب اداری- سیاسی برای سهولت اداره سرزمینی، تسهیل حاکمیت و دسترسی مناسب سکنه به مراکز اداری- خدماتی می­باشد (جزوه کلاسی احمدی­پور، ۱۳۹۳).
۲-۱- ۵- توسعه پایدار
واژه توسعه‌ی پایدار اولین بار به طور رسمی توسط برانت لند در سال ۱۹۸۷ در گزارش «آینده‌ی مشترک ما» مطرح شد. این واژه به مفهوم گسترده‌ی آن شامل اداره و بهره ­برداری صحیح و کارا از منابع پایه، منابع طبیعی، منابع مالی و نیروی انسانی برای نیل به الگوی مصرف مطلوب همراه با به کارگیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل­های امروز و آینده به طور مستمر و قابل رضایت است (بحرینی، ۱۳۷۶: ۲).
از آغاز دهه ۱۹۹۰ اندیشه سیستمی بر توسعه­پایدار حاکم شد و تأثیر متقابل اقتصاد، اجتماع و محیط­زیست مورد توجه قرار گرفت. در این دیدگاه توسعه پایدار، توسعه­ای بلندمدت است که نسل­های آینده را نیز در برمی­گیرد. «می­توان گفت توسعه در خور و پایدار درصدد فراهم­آوری استراتژی­ها و ابزاری است که بتواند به پنج نیاز اساسی زیر پاسخ دهد: تلفیق حفاظت و توسعه، تأمین نیازهای اولیه زیستی انسان، دستیابی به عدالت اجتماعی، خودمختاری و تنوع فرهنگی بر حفاظت یگانگی اکولوژیک» (پاپلی­یزدی و ابراهیمی، ۱۳۹۰: ۵۰- ۴۹).
توسعه متوازن (پایدار) را می­توان ایجاد فرصت­های برابر، برای همه مردم تعریف کرد. ایجاد شرایط یکسان برای همه، مردم را قادر به مشارکت در توسعه توسط کمک به منتفع شدن و تأثیر گذاشتن بر تصمیم­سازی درباره توسعه خواهد کرد. چنین مشارکتی مردم را از نظر درآمد و دارایی، سلامتی، دانش و احترام تأمین خواهد کرد .(ESCAP, 2001: 11)
توسعه­پایدار به معنای تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی برای حداکثرسازی رفاه انسان فعلی بدون آسیب به توانایی نسل­های آتی برای برآوردن نیازهایشان می­باشد (نجفی و زاهدی، ۱۳۸۵: ۴۹).
۲-۱-۶- تعادل فضایی
عدالت فضایی در کلیتی فراگیر به رعایت حقوق برابر انسان­ها با بازیگران اجتماعی، حفظ و پایداری از کرامت انسانی آن­ها، تأمین نیازهای اولیه زندگی و عزت نفس اجتماعی آن­ها توجه وافی دارد. عدالت فضایی بر این باور است که فضاهای گوناگون سکونتگاهی و از آن جمله سکونتگاه های حاشیه­نشینان، پژواک و نمود عینی و فضایی اراده­ی آگاهانه یا ناآگاهانه انسان­ها، نهادهای مختلف سیاسی و اجتماعی، نظام بوروکراتیک، سیاست­گذاری­های کلان ملی، نظام­های اجرایی و قانونی، مدیریت محلی و منطقه­ای و… است و ساکنین این نواحی در حالی متأثر از شرایط و محرکه­های گوناگون به سکونت در حاشیه­ها مجبور شده ­اند که خود در به وجود آمدن این شرایط هیچ­گونه دخالتی نداشته­اند (جوان و عبداللهی، ۱۳۸۷: ۱۳۸- ۱۳۷).
همچنین عدالت فضایی به جنبه­ های فضایی یا جغرافیایی عدالت یا بی­ عدالتی اشاره می­ کند و به معنای توزیع عادلانه­ی منابع و دسترسی به آن­ها در فضای جامعه است (مشکینی و دیگران، ۱۳۹۳: ۱۵۴).
دو محور برجسته در عدالت فضایی که بر آن­ها تأکید می­ شود، چگونگی وضعیت زندگی (هم محیط اجتماعی و هم محیط فیزیکی) و توزیع فرصت­ها (دسترسی به زیرساخت­های اجتماعی، فیزیکی و مجازی) است (Martinez, 2009: 390). به بیانی دیگر تحقق عدالت فضایی، منجر به تعادل فضایی می­ شود (جزوه کلاسی احمدی­پور، ۱۳۹۳). تعادل­فضایی زمانی پدیدار می­ شود که ساختار فضایی بر سازمان­فضایی منطبق باشد و ساختار فضایی، بتواند نیازهای اجزای سازمان­فضایی شهر را تأمین کند. از این رو، در شهری تعادل فضایی ایجاد می­ شود که عملکردها و اجزای شهری، متناسب با نیازهایشان در مکان­های مناسب مکان­ یابی شوند (پیله­ور و دیگران، ۱۳۹۱: ۱۰۰).