تالابهای واقع بر مناطق بدون شیب : انواع تورب زارها، تالاب مردابی، تالاب چاهی
تالابهای واقع بر مناطق شیب دار : فن های چشمه ای، فن های شیب دار، باگ تپه ای
یکی دیگر از نظام های طبقه بندی که امروزه در رابطه با تالاب ها مطرح است طبقه بندی Brinson (۱۹۹۳) می باشد وی تالاب را بر اساس ویژگیهای هیدروژئومورفیکی تقسیم بندی نموده است، او در طبقه بندی خود به سه فاکتور ژئومورفولوژی منطقه ( موقعیت جغرافیایی تالاب )، منابع آب تالاب و خصوصیات هیدرو دینامیکی آب تالاب ( جهت و قدرت حرکت آب تالاب ) توجه داشته است که به این تقسیم بندی در زیر اشاره شده است :
بر اساس ژئوموفولوژیکی ( موقعیت جغرافیایی تالاب ) : گودالها ( برکه های بهاری ) تورب زارها ( باگ فن)، حواشی رودخانه ها و برخی اکوسیستم های دیگر ( کرانه ها).
بر اساس منبع تأمین آب : بارندگی ( باگ امبروتر وفیک )، آبهای زیرزمینی ( فن ها)، آبهای سطحی (تالاب ساحلی ).
بر اساس ویژگیهای هیدرودینامیکی : نوسانات عمودی ( باگ )، جریانهای یک طرفه ( تالابهای کنار رودها).
بنابراین کاملاً مشخص است که طبقه بندی تالابها در نقاط مختلف جهان بر اساس معیارهای بسیار متنوعی صورت می گیرد و در این مورد نیز اتفاق نظری وجود ندارد و متناسب با نوع ویژگی یک تالاب و یا اعمال نظر شخصی یک دانشمند یا سازمان این تقسیم بندی انجام می شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

Beazly درسال ۱۹۹۳ درکتاب ” تالابها در معرض خطر” انواع تالابهای موجود در نقاط مختلف جهان را در شش سیمای عمده به صورت زیر معرفی کرد.
مصب ها، سیستم های حرا و کفه های گلی (Estuaris ‘ Mangroves and tidal flate) : از مهمترین ویژگی این اکوسیستم ها بویژه مصب ها حرکت روزانه جزر و مد می باشد. در محل مصب ها به دلیل تداخل آب شیرین رودخانه با آب شور دریا ها چشمه هایی با آب لب شور ایجاد شده است.
دشت های سیلابی و دلتاها (Flood plain and deltas) : این زیستگاها عمدتاً تحت تأثیر طغیان آب رودخانه ها بوده و بر این اساس الگوی تغذیه ایی آب در آنها به صورت فصلی می باشد. دشتهای سیلابی عموماً در نواحی ساحلی و دلتاهای مصبی همراه با زیستگاههای آب شور و یا شیرین یافت می شوند.
نیزارهای آب شیرین (Freshwater marsh) : چشمه های سطحی، رودها و سیلابها می توانند ایجاد اکوسیستم هایی با آب دائمی و کم عمق نمایند که به آنها تالاب آب شیرین اطلاق می شود.
دریاچه ها (Lakes) : دریاچه ها زیستگاههایی می باشند که در اکثر مناطق دنیا یافت می شوند که به لحاظ رویش گیاهی، غرقابی بودن خاک و همچنین حیات وحش آنها را نوعی تالاب محسوب می نمایند.
تالابهای جنگلی (Forest wetland) : در برخی از نواحی نظیر سواحل دریاچه ها و دشت های سیلابی که آب در آنها به مدت طولانی بصورت ساکن باقی مانده است جنگل هایی تشکیل شده است که به این زیستگاهها تالابهای جنگلی گویند.
توربزارها (Peatland) : توربزارها تحت شرایط ناشی از دمای پایین، اسیدیته بالا، مواد غذایی کم، شرایط غرقابی و میزان اکسیژن پایین تشکیل می شوند. درچنین شرایطی سرعت تجزیه مواد گیاهی مرده کاهش می یابد. این ویژگی هر چند در تمامی توربزارها عمومیت دارد اما میزان در انواع آن متفاوت است. برای مثال توربزارهایی تحت عنوان باگ ها دارای اسیدیته بالا و مواد غذایی کم بوده در حالی که فن ها دارای اسیدیته خنثی و از نظر مواد غذایی غنی می باشند. البته در کل می توان توربزارها را نسبت به سایر تالابها اکوسیستم های حاصل خیز به شمار آورد (Beazley’۱۹۹۳) . برخلاف تصور اولیه توربزارها مختص به عرض های جغرافیایی بالا در نیمکره شمالی نبوده بلکه در تمامی قاره ها و عرض های جغرافیایی مشاهده می گردنند. توربزارها برطبق معیارهای مختلفی مثل میزان اسیدیته، آّب و هوا و هیدرولوژی دارای تنوع وسیعی بوده که مهمترین این معیارها هیدروتوپوگرافی توربزار می باشد.
۱-۳-۱-تقسیم بندی تالابهای ایران:
هر چند ایران در یک منطقه ی خشک جهان واقع شده است ولی تنوع وسیعی از اکوسیستم های تالابی در آن مشاهده می شود. اصولاً تالابهای ایران با توجه به منطقه قرارگیری آنها به شش گروه عمده تقسیم بندی می شوند (Mansori , ۱۹۹۲) :
تالابهای جنوب دریای خزر واقع در استانهای گیلان و مازندران .
تالابهای حوزه دریاچه ارومیه در استان آذربایجان .
تالابهای جنوب غربی در استان خوزستان .
تالابهای مرکزی واقع در جنوب زاگرس در استان فارس .
تالابهای نواحی شرقی مجاور مرز افغانستان در استان سیستان و بلوچستان .
تالابهای حواشی خلیج فارس و دریای عمان در جنوب .
تالابهای نواحی شمالی شامل دریاچه های آب شیرین، آبگیرهای کم عمق، استخرهای کشاورزی و مزارع برنج می شود که به مساحت ۷۰۰ کیلومتر در سواحل دریای خزر مشاهده می شوند. از مهمترین تالاب های این ناحیه می توان به مرداب انزلی و مجموعه تالابهای گرگان – میانکاله اشاره نمود. همچنین در بسیاری از موارد آب بندان ها که به منظور ذخیره آب برای فصول خشک و همچنین صید مرغابی ساخته شده اند تبدیل به نوعی تالاب مصنوعی شده اند (جمشید منصوری ۱۹۹۲) .
دریاچه ارومیه زیستگاه مناسبی برای کلونی های پرندگانی نظیر پلیکان سفید (Pelecanus onocrotalus) فلامینگوهای بزرگ (Pheoenicoptfrus ruber) و شمار دیگری از پرندگان آبزی می باشد. علی رغم شور بودن دریاچه ارومیه جمعیت هایی
از گونه های گیاهی و جانوری ارزشمند نظیر جلبک Enteromorpha و سخت پوست کوچکی به نام آرتیمیا (Artemia) در آن زیست می کنند.
در جنوب غربی ایران سه رودخانه بزرگ کارون، دز وکرخه که از کوههای زاگرس سرچشمه می گیرند در درون دشتهای خوزستان جاری بوده و دشتهای سیلابی فصلی را ایجاد می کنند. تالاب شادگان با وسعت ۲۹۰۰۰۰ هکتار که یک تالاب جگنی فصلی محسوب می شود از مهمترین تالابهای جنوب غربی ایران محسوب می شود. تالابهای استان فارس شامل دریاچه های آب شیرین و نیزارها می باشند. دشت ارژن، دریاچه پریشان، بختگان و مهارلو از مهمترین تالابهای استان فارس می باشند. مجموعه ایی از دریاچه های آب شیرین که رویش اصلی در آنها نیزار می باشد در مرز بین ایران و افغانستان در استان سیستان و بلوجستان دیده می شود که وسعت آنها گاهی به ۲۰۰۰۰ هکتار نیز می رسد. سه دریاچه هامون پوزاک، هامون صبری و هامون هیرمند که آب خود را از رودخانه هیرمند که از کوههای هندوکش سرچشمه می گیرد تأمین می نمایند از جمله این زیستگاهها به شمار می روند.
تالابهایی که در سواحل خلیج فارس و دریای عمان مشاهده می شوند شامل فلاتهای لجن زار و باتلاقهای مانگرویی می باشند. Avicennia marina موسوم به درخت حرا گونه مهم مانگروهای جنوب می باشد. هارینگتون در سال ۱۹۷۶ در رابطه با پراکنش مانگروهای ایران تحقیقاتی به عمل آورد که مساحت آنها را حدود ۸۹۰۰ هکتار برآورد نمود. بزرگترین سیستم مانگرویی در تنگه خورین در شمال جزیره قشم واقع شده است.
یکی از مهمترین ویژگی اکثر تالابهای ایران رویش نیزار در آنها می باشد. بویژه نیزارها در مرداب انزلی، تالابهای هامون، دشت ارژن و دریاچه پریشان و برخی از تالابهای دریاچه ارومیه دیده می شوند. نیزارها زیستگاههای مناسبی برای پرندگان مهاجر می باشند. در اینجا به منظور شناخت بهتر و تفکیک تالابهای کشور به کمک اطلاعات موجود و بهره گیری از سیستم های طبقه بندی تالابهای نقاط مختلف دنیا سیستم طبقه بندی زیر در رابطه با تالابهای کشور بیان شده است.( Mansori , 1992)
تالابهای حوضه های آبگیر : این تالابها بر روی نواحی پست و نسبتاً مسطح مجاور برخی از دریاچه های کشور و نیز پیرامون رودخانه های نواحی سیستان و بلوجستان واقع شده است و تحت تأثیر سیستم آبی مجاور خود واجد شرایط غرقابی تالابی می شوند.
دریاچه ها (دریاچه ارومیه، دریاچه یادگارلو، دریاچه کوبی، تالاب گاوخونی، دریاچه ایذه و شیخو، دریاچه مهارلو، دریاچه هارم )
هامونهای کویری (هامون صبری، هامون هیرمند، هامون پوزاک )
تالابهای نواحی مرتفع : تالابهای واقع بر ارتفاعات نواحی مختلف کشور بویژه دریاچه ها، چشمه ها و سراب هایی که در دامنه ها و یا گاهی قلل و ارتفاعات کشور دیده می شوند.
دریاچه ها (دریاچه زریبار، دریاچه کفتار، دریاچه هفت برم، دریاچه بختگان، دریاچه نورگل )
چشمه ها وسراب ها (تالاب لاوندیل )
مرغزارها ی مرتفع (دشت مغان، دشت ارژن، تالاب گندمان )
تالابهای رودخانه ای : تالابهایی شامل دشتهای سیلابی، دلتاها و مناطق اطراف رودخانه ها که تحت تأثیر سیلابها و طغیان رودخانه ها، واجد شرایط غرقابی می شوند. این تالابها یکی از مهمترین مراکز کشاورزی نیز به شمار می روند.
کفه های گلی (تالاب آخ گل، تالابهای رود کرخه، تالابهای رود کارون، سعدی شاهور )
دلتاها (دلتای رودخانه هله، دلتای رئد موند )
تالابهای ساحلی : سیستم های تالابی مجاور دریای خزر در شمال و دریای عمان و خلیج فارس در جنوب که بسته به ویژگیهای ژئومورفولوژیکی و ساختاری منطقه به صورت سیستم هایی نظیر خلیج، مصب، جزیره و یا سیستم حرا مشاهده می شوند.
تالابهای سواحل دریای عمان و خلیج فارس
۴-۱-۱- مصب ها (خورگواتر، خور کنارک)
۴-۱-۲- سیستم های حرا (دلتای رودخانه جگین و گبریگ، دلتای رودخانه گاز، دلتای رودخانه شور، شیرین و میناب، تنگه خوران )
۴-۱-۳- جزایر تالابی (تالابهای جزایر صخره ایی، شنی و مرجانی، شیدوار، فارور، خارکو )

تالابهای سواحل دریای خزر
۴-۲-۱- تالابهای رودخانه ایی (مرداب انزلی، تالاب کیاشهر و سفید رود )
۴-۲-۲- خلیج های ساحلی (امیر کلایه، خلیج گرگان و میانکاله )
۴-۲-۳- آب بندان ( تالابهای فریدون کنار، سید محلی، زرین کلا، لاریم سرا، لاپو، زار گمارز )
تالابهای ویژه : این تالابها دارای ویژگیهای ساختاری یا ژئومورفولوژیکی منحصر به فرد می باشند که یا در نتیجه ساخت اکوسیستم های مصنوعی نظیر سد و آب بندان تشکیل شده اند و یا حاصل وقوع پدیده های زمین شناسی خاص می باشند.