۳۸۳

۷۸۸/۲۴۹۵۷
۰۴۶/۱۳۶

۴۵۱/۱۸۳

۰۰۰/۰

جدول شماره ۴ -۲۵، جدول ANOVA ، نیز معنی­دار بودن رگرسیون و رابطه خطی بین متغیرها را نشان می­دهد. جهت بررسی این رابطه خطی بین متغیرهای مستقل (پیش ­بینی­کننده) و متغیر ملاک (وابسته)، نسبت میان مجذور میانگین رگرسیون و مجذور میانگین باقیمانده (آزمون F) محاسبه شده و نسبت F برابر با ۴۵۱/۱۸۳ می­باشد. با توجه به اینکه F محاسبه شده بزرگتر از F جدول با درجات آزادی (۲ و۳۸۱) است، بنابراین فرض صفر رد می­ شود و سطح معناداری ۰۰۰/۰ بدست آمده، معنی­دار بودن آن (رگرسیون و ضرایب محاسبه شده) را در سطح ۹۹ درصد اطمینان تایید می­ کند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جدول شماره ۴- ۲۶: جدول ضرایب رگرسیون (استاندارد نشده و استاندارد شده)

مدل ۱

ضرایب استاندارد نشده

ضرایب استاندارد شده

t

سطح معناداری

B

خطای استاندارد

Beta

ثابت
سن
تحصیلات

۹۳۰/۷۹
۰۱۲/۱۰-
۴۱۴/۴-

۸۶۱/۱
۷۸۳/۰
۹۷۸/۰

۵۶۷/۰-
۲۰۰/۰-

۹۵۶/۴۲
۷۹۲/۱۲-
۵۱۴/۴-

۰۰۰/۰
۰۰۰/۰
۰۰۰/۰

در جدول شماره ۴ -۲۶، نتایج اصلی رگرسیون مشخص گردیده است. ستون B در این جدول به عنوان ضریب به منظور پیش ­بینی مقدار y در معادله رگرسیون مورد استفاده قرار می­گیرد. با قرار دادن مقادیر a و b در فرمول عمومی معادله رگرسیون چندگانه مقدار پیش ­بینی­شده متغیر وابسته به دست می ­آید.
Y = a + b1x1+ b2x2
بر اساس مقادیر ستون B معادله رگرسیون را می­توان به شرح زیر نوشت:
Y = 930/79+ 10/012x1+ 4/414x2
در این جدول مقدار t تک­تک ضرایب رگرسیون نیز محاسبه شده و سطح معناداری آنها در آخرین ستون جدول آمده است. همانطور که مقدار سطح معناداری نشان می­دهد، اثرات هر دو متغیر معنادار شده است.
در مورد اهمیت نقش متغیرهای مستقل در پیشگویی معادله رگرسیون باید از مقادیر بتا استفاده کرد. از آنجا که مقادیر بتا استاندارد شده می­باشد، بنابراین از طریق آن می­توان در مورد اهمیت نسبی متغیرها قضاوت کرد. بزرگ بودن مقدار بتا نشان­دهنده اهمیت نسبی و نقش آن در پیشگویی متغیر وابسته می­باشد. بنابراین در اینجا می­توان قضاوت کرد که متغیر سن به مراتب سهم بیشتری در مقایسه با متغیر تحصیلات در پیش ­بینی متغیر وابسته دارد؛ زیرا یک واحد تغییر در انحراف معیار آن باعث می­ شود تا انحراف معیار متغیر وابسته (وضعیت فعالیت) به اندازه ۵۶۷/۰ تغییر کند. این مقدار برای متغیر مستقل تحصیلات به ترتیب ۲۰۰/۰ می­باشد.
لازم به یادآوری است که از ضرایب B برای پیش ­بینی تغییرات استفاده می­ کنند در صورتیکه از ضرایب بتا برای تعیین میزان اثر متغیرهای مستقل بر روی متغیر وابسته استفاده می­ شود.
جدول شماره ۴ -۲۷: نتایج ضرایب همبستگی و ضرایب تعیین

وکالت در وصول، وکالت در اعتراض و اقامه‌ی دعوی برای وصول نیز است مگر اینکه خلاف آن تصریح شود. (قسمت اخیر ماده ۲۴۷ ق.ت) کوتاهی وکیل در انجام وظایف مزبور موجب مسئولیت او در برابر موکل است.(ماده ۶۶۶ ق.م.)^[۱۳۱]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تمام ایراداتی که متعهد می‌تواند در مقابل ظهرنویس (موکل) به آنها استناد نماید در مقابل دارنده (وکیل) نیز می‌تواند مطرح نماید.^[۱۳۲]
در حقوق ایران ظهرنویسی برای وثیقه پیش‌بینی نشده است. از نظر حقوق مدنی نیز برای امکان انجام این نوع ظهرنویسی موانعی وجود دارد که پذیرش این نوع ظهرنویسی را مشکل می کند.
منظور از ظهرنویسی سند تجاری برای وثیقه این است که در ظهرنویسی عباراتی مانند «برای تضمین» یا «برای گرو» یا «به عنوان رهن نوشته شود و منظور از آن این است که اگر ظهرنویس بدهی خود را سر موعد به طلبکار (دارنده) نپردازد او حق داشته باشد که طلب خود را از محل سند مزبور وصل کند.»^[۱۳۳]
شعبه ۲۴ دادگاه حقوقی ۲ سابق تهران در رأی مورخ ۹/۱۰/۱۳۷۰ با استدلال جالبی توثیق سند تجاری را پذیرفته است: «… از آنجاییکه دادگاه عین سفته‌ها را در حکم عین معین تلقی می‌کند بنابراین تفاوتی با مقررات مزبور [ماده ۷۷۴ ق.م.] ندارد. زیرا ارزش اسناد موضوع وثیقه با عین آنها در حکم واحد است و به همین جهت در صورت تلف عین سفته‌ها حق مطالبه دارنده یا متعهدله نیز از بین می‌رود… »
قانون تجارت ما در مورد لزوم تسلسل ظهرنویس‌ها مقرراتی ندارد. بین حقوقدانان در این مورد دو نظریه وجود دارد. برخی وجود تسلسل و ظهرنویسی را لازم دانسته‌اند و کسی را دارنده مورد حمایت قانون تجارت تلقی می‌کنند که به یک ظهرنویس مسلسل، دارنده چک شده باشد.^[۱۳۴]
برخی دیگر بر این عقیده‌اند که صرف‌نظر از مشکلات عملی، از نظر حقوقی تسلسل ظهرنویسی در تشخیص دارنده چک مؤثر نیست و برای اثبات اینکه چه کسی دارنده فعلی چک است، نخست به متن چک و سپس دلایل دیگر مثبت دعوی توجه می‌شود. تقدم و تأخر قید ظهرنویسی تأثیری در قانونی بودن تصرف دارنده چک ندارد.^[۱۳۵]
به نظر نگارنده نیازی به وجود تسلسل در ظهرنویسی نیست و از نظر قانون کسی دارنده چک محسوب می شود که با توجه به متن چک وگواهی عدم پرداخت دارنده چک شده است.
اگر دارنده چک در وجه حامل هنگام انتقال ظهر آنرا امضاء کند آیا این ظهرنویسی از باب انتقال خواهد بود یا عنوان ضمانت؟
برخی از حقوقدانان معتقدند در این حالت «امضای او به منزله‌ی ضمانت از صادرکننده چک خواهد بود.»^[۱۳۶] به نظر می‌رسد این ظهرنویسی در واقع از باب انتقال است. قصد ظهرنویس هم انتقال چک است نه ضمانت از صادرکننده و دلیلی برای عدم توجه به این قصد وجود ندارد. البته ظهرنویس باید در محکمه مالکیت سابق خود بر چک را اثبات کند در غیر اینصورت ظهرنویسی از طرف شخص ثالث (غیردارنده) محسوب شده که عنوانی غیر از ضمانت نمی‌تواند داشته باشد.
همچنان که در ماده ۲۴۷ مقرر داشته است در ظهرنویسی اصل بر این است که به قصد انتقال انجام شده است، مگر اینکه نوع دیگری از ظهرنویسی مانند به وکالت یا برای وثیقه بودن در کنار امضاء قید شده باشد.
در توجیه به نظر می‌توان گفت: انتقال دانستن ظهرنویسی مستلزم اثبات دو امر است:
۱- کسی که حق ظهرنویسی و انتقال داشته، آن را امضاء کرده است. (دارنده ماقبل دارنده فعلی) ۲- وجود ظهرنویسی (امضاء) در حالیکه برای «ضامن دانستن» امضاء کننده ظهر سند، نیازی به اثبات شرط اول فوق‌الذکر نیست. پس در مواردی که فقط یک امضاء پشت سند وجود دارد و تعلق آن به دارنده ماقبل دارنده فعلی ثابت نمی‌شود، منصرف به ضمانت است. به عبارت دیگر اصل بر ثالث بودن امضاءکننده ظهر سند است و دارنده بودن که یک امر وجودی است نیاز به اثبات دارد و این در حالیست که تنها دارنده می‌تواند سند را ظهرنویسی (به عنوان انتقال) بکند.^[۱۳۷]
اداره حقوقی قوه قضائیه در نظریه مشورتی ۱۹۵/۷- ۲/۴/۱۳۷۲ ابزار کرده است:«امضای شخص ثالث در ظهر سفته و برات یا چک عرفاً یعنی در عرف تجار و کسبه- ضمانت پرداخت وجه آن توسط امضاءکننده محسوب و طبق ماده ۲۴۹ و ماده ۲۱۴ ق.ت. موجب مسئولیت تضامنی امضاءکننده ظهر چک خواهد بود لیکن ضامن تنها با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت کرده است (مضمون عنه) و در این مورد فرقی بین چک در وجه حامل یا در وجه مشخص معین وجود ندارد.».
ظهرنویسی توسط شخص حقوقی نیز توسط نمایندگان و دارندگان حق امضای مجاز در شخص حقوقی امکان پذیر است.
«..اساساً نظر به اینکه به موجب پاسخ استعلام واصله از اداره کل ثبت شرکت ها وارده به شماره ۴۹۰ مورخ ۲۳/۲/۱۳۷۰ دارندگان حق امضاء در اسناد تعهدآور در شرکت…با مسئولیت محدود،دو نفر می باشند و مندرجات ظهر چک مستند دعوی حاکی است که ظهرنویسی توسط احد از آنان به عمل آمده و با این وصف به نظر دادگاه انتقال وجه چک به نحو قانونی صورت نگرفته است.علیهذا دادگاه خواهان را ذیحق در مطالبه وجه چک تشخیص نداده و حکم به بی حقی وی را صادر و اعلام و…» (رأی شماره ۱۰۲۶ و ۱۰۲۷-۱۴/۱۲/۱۳۷۰ شعبه ۴۴ دادگاه حقوقی ۲ تهران)
۳- ضامن
به منظور جلب اعتماد بیشتر نسبت به پرداخت وجه چک، ممکن است که شخصی از صادرکننده یا ظهرنویس چک ضمانت کند. مثلاً «الف» چکی را در وجه «ب» صادر نموده و وی نیز قصد ظهرنویسی آن را در وجه «ج» دارد. اگر «ج» چنین چکی را بپذیرد، قانوناً حق مراجعه به «الف» و «ب» را در صورت عدم تأدیه از سوی «الف» خواهد داشت اما ناآگاهی وی از اعتبار «الف» و «ب» ممکن است وی را ناگزیر از آن سازد که پذیرش چک را مشروط به تضمین پرداخت از ناحیه شخصی مورد اعتماد و معتبر نماید. این عمل که از طریق امضای سند توسط ضامن محقق می‌گردد، ضمانت نام دارد. بنابراین در ظهرنویسی به عنوان انتقال، ظهرنویس صرفاً قصد انتقال طلب را دارد اما قانون وی را ضامن پرداخت نیز تلقی می‌کند اما در امضای سند به عنوان ضمانت، امضاءکننده قصد ضمانت دارد.
ضمانت جزئی از وجه یک چک صحیح است. ضمانت جزئی به این معنا است که ضامن، پرداخت قسمتی از وجه سند را ضمانت نماید. این امر منطقاً با توجه به اصل آزادی اراده در حقوق قراردادها با مانعی روبرو نیست.^[۱۳۸]
به عقیده حقوقدانان تعیین نام مضمون‌عنه از شرایط صحت ضمانت در اسناد تجاری نیست و از اینرو مواردی را که ضامن تعیین نکرده باشد از چه کسی ضمانت کرده است را موجب بطلان ضمانت نمی‌دانند. در مورد اینکه ضامن با چه کسی ضمانت خواهد داشت با وجود سکوت قانون ایران، ولی به پیروی از راه حل ارائه شده در ماده ۲۱ قانون یکنواخت ژنو و با توجه به عرف تجاری، حقوقدانان معتقدند که در این صورت ضامن با صادرکننده سند، مسئولیت تضامنی خواهد داشت.^[۱۳۹]
ضمانت ممکن است به همراه تاریخ باشد، فرض این است که تاریخ ضمانت با تاریخ صدور چک یکی است.
مسئولیت ضامن تبعی بوده و به تبع مضمون عنه‌است. از این رو حق مراجعه دارنده به ضامن در حدود حق مراجعه او به مضمون عنه است. ضامن حق دارد به تمام ایراداتی که مضمون‌عنه حق استناد به آنها را دارد، استناد کند.اگر دین مضمون‌عنه به هر دلیلی ساقط شود، ذمه‌ی ضامن نیز بری خواهد شد.(ماده ۴۰۸ ق.ت.)
بنابراین ضامن می‌تواند در قبال دارنده سند به ایراداتی از قبیل نقص شکلی چک استناد کند و از زیر بار مسئولیت رهایی پیدا کند. لیکن در زمینه‌ی جعل و نداشتن اهلیت دست او بسته است. یعنی اگر ثابت شود که امضای مضمون‌عنه جعل شده است، دارنده سند حق مراجعه به او را از دست می‌دهد، اما اگر این مضمون‌عنه ضامن داشته باشد، می‌تواند به ضامن رجوع کند. همین‌طور در صورتی که ثابت شود مضمون‌عنه محجور بوده است، دارنده چک حق مراجعه به مضمون‌عنه را دارا نیست، ولی می‌تواند به ضامن او رجوع کند و وجه سند را از او مطالبه نماید.^[۱۴۰]
در رابطه با ماهیت و شرایط مسئولیت ضامن چک بین حقوقدانان اختلاف‌نظر دیده می‌شود. در این رابطه مطالب ذیل قابل توجه است:
به موجب ماده ۳۱۴ ق.ت: «صدور چک ولو اینکه از محلی به محل دیگر باشد، ذاتاً عمل تجاری محسوب نیست لیکن مقررات این قانون از ضمانت صادرکننده و ظهرنویس‌ها و اعتراض و اقامه‌ی دعوی ضمان و مفقود شدن راجع به بروات شامل چک نیز خواهد بود.»
وجود این ماده از قانون تجارت قاعدتاً باید ما را از این بی‌نیاز کند که در خصوص مسئولیت ضامن چک در مقایسه با ضامن برات، بحثی مستقل داشته باشیم. زیرا از ظاهر ماده می‌توان استنباط کرد که مقررات راجع به تعهد ضامن در چک همان است که در ق.ت. در بحث راجع به برات ذکر شده است. ولی در این مورد توسط برخی از حقوقدانان تردیدهایی شده که بیان خواهد شد.
در مورد اینکه آیا ضامن در چک نیز دارای «مسئولیت» تضامنی می‌باشد یا خیر باید بیان داشت: در حقوق فرانسه که قانون تجارت ایران از آن اقتباس شده است، مسئولیت ضامن چک از مقررات حاکم بر ضمانت در برات تبعیت می‌کند و بر این اساس مسئولیت تضامنی است.^[۱۴۱] عده‌ای از اساتید حقوق تجارت معتقدند مطالعه مجموعه قانون‌های انتشار یافته و در دسترس نشان می‌دهد که قسمت دوم ماده ۳۱۴ ق.ت. (ضمانت ضامن در چک) با عبارات مختلف چاپ شده است. در واقع در ماده ۳۱۴، بعد از کلمه‌ی اقامه‌ی دعوا، حرف عطف «و» را اضافه کرده‌اند. در حالیکه در متن مصوّب مجلس این حرف وجود ندارد.^[۱۴۲] امّا آیا وجود یا نبود «و» در ماده ۳۱۴ قانون تجارت ایران تأثیری در ماهیت تضامنی یا غیرتضامنی مسئولیت ضامن چک دارد یا خیر؟
عده‌ای از حقوقدانان معقدند عدم وجود حرف «و» به معنی این است که تعهد ضامن در چک دیده نشده و عبارت «اقامه‌ی دعوی ضمان» در متن ماده به معنی ضمانت صادرکننده و ظهرنویس است و نه ضامن.^[۱۴۳] در حالیکه چه نزد اکثر مؤلفین و چه در رویه قضایی بر تعهد تضامنی ضامن در چک تاکید شده است.
اغلب نزدیک به اتفاق اساتید حقوق این گونه نظر داده‌اند که ضامن چک مسئولیت تضامنی دارد. در ذیل به ذکر دو مورد از آنها اشاره می‌شود.
«بدیهی است آن دسته از قواعد تعارض قوانین درباره‌ی برات که ناظر بر قانون قابل اعمالی بر قبولی برات است در خصوص چک مثل سفته مورد ندارد.» ولی دیگر قواعد حل تعارض قوانین ناظر بر شرایط شکلی و ماهوی چک مثل اهلیت امضاء‌کننده و ظهرنویسان … ، آثار تعهدات ناشی از چک، ضمانت، محل چک … ، و عنداللزوم طرح دعوی، حسب مورد می‌تواند در مورد این سند تجاری نیز قابلیت اعمال داشته باشد. ^[۱۴۴]
«امضاء برات و سفته و چک (از جانب ضامن) به تنهایی در حکم ضمانت است. این ضمانت همیشه جنبه تضامنی دارد، ولی ضامن فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت کرده است.»^[۱۴۵]
اداره حقوقی قوه قضائیه در نظریه‌ی مشورتی شماره ۱۹۵/۷- ۲/۴/۱۳۷۲ بیان داشته: «امضاء شخص ثالث در ظهر سفته و برات یا چک عرفاً یعنی در عرف تجار و کسبه- ضمانت پرداخت وجه آن، توسط امضاءکننده محسوب و طبق ذیل ماده ۲۴۹ و ماده ۳۱۴ ق.ت. موجب مسئولیت تضامنی امضاءکننده ظهر چک خواهد بود. لیکن ضامن تنها با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت کرده است (مضمون‌عنه) و در این مورد فرقی بین چک در وجه حامل یا در وجه شخص معین وجود ندارد.».
«…هرچند خواندگان ردیف های دوم و سوم دعوی نخستین به عنوان ضامن عملاً ظهر چک را امضاء نکرده اند ولی ضمانت آنان از صادرکننده چک محرز است زیرا ضامنین به موجب قرارداد عادی در تاریخ ۱۱/۷/۸۴ که نه تنها مصون از انکار و تکذیب مانده بلکه تجدیدنظرخواه به صحت آن اقرار کرده از صادرکننده چک و نسبت به همان چک از حیث وصول وجه آن ضمانت کرده اند و چون امضای ظهر چک به عنوان ضامن خصوصیتی ندارد بنابراین به استناد مواد ۴۰۳ و ۴۰۴ ق.ت. این ضمان تحقق یافته و تجدیدنظرخواه به عنوان یکی از ضامنین مکلف به پرداخت وجه آن می باشد…»(دادنامه ش ۵۹۱-۱۰/۹/۸۶ شعبه ۴۹ دادگاه تجدیدنظر استان تهران)
در انتها باید بیان داشت از آنجا که، به حکم ماده ۲۴۹ ق.ت. تعهد ضامن از تعهد مضمون‌عنه تبعیت کامل می‌کند، لذا، برای آنکه دارنده بتواند به ضامن رجوع کند، رعایت مهلتهای مقرر در ماده ۳۱۵ ق.ت. ضروری است. بعد از گذشت مهلتهای مقرر در این ماده، اگر ضامن از صادرکننده ضمانت کرده باشد و صادرکننده وجه چک را به محال‌علیه رسانده باشد ولی وجه به سببی که مربوط به محال‌علیه است از بین برود دارنده که حق رجوع به مضمون‌عنه را ندارد، حق مراجعه به ضامن را نیز از دست می‌دهد. در غیراینصورت صادرکننده مسئول است و همچنین است ضامن او.
اگر ضامن از ظهرنویس چک ضمانت کرده باشد، پس از گذشت مهلت‌های موضوع ماده ۳۱۵ ق.ت.، دارنده دیگر حق رجوع به او را نخواهد داشت.
۴- حدود مسئولیت امضاءکنندگان (مسئولیت تضامنی امضاءکنندگان چک)
ضمان در لغت به معنی مسئولیت، پاسخگویی، در برداشتن، پذیرفتن التزام، متعهد شدن، پاسخگویی در قبال اعمال و رفتار و گفتار است.
ماده ۲۴۱ ق.ت.، از طریق ماده ۳۱۴ همان قانون، مسئولیت تضامنی طولی را میان دسته‌ه ای پی‌درپی امضاءکنندگان پشت چک در نظر می‌گیرد.
پی بردن به مفهوم مسئولیت تضامنی مستلزم بررسی نهاد انتقال طلب در حقوق مدنی است.به عنوان مثال x به y بدهکار است و y به z.y طلب خود از x را به z حواله می دهد.در این انتقال هم x و هم y و هم z باید اعلام رضایت کنند.همچنین است اگر تبدیل تعهد صورت گیرد.ولی در انتقال طلب x نقشی ندارد و y طلب خود از x را به z منتقل می کند و z هم این انتقال را می پذیرد.در انتقال طلب فقط به x اطلاع می دهیم و نیازی به قبول او وجود ندارد.وقتی انتقال طلب انجام شد y از دور مسئولیت خارج می شود وz تنها می تواند به x مراجعه کند.اگر بخواهیم نهاد انتقال طلب را در اسناد تجاری جاری کنیم به x صادرکننده و به y ظهرنویس و به z دارنده می گوییم.
در مبحث اسناد تجاری قانونگذار از نهاد انتقال طلب در ظهرنویسی استفاده کرده است ولی تمام آثار انتقال طلب در ظهرنویسی صادق نیست.بنابراین اگر دارنده (z) نتواند حق خود را از صادرکننده (x) بگیرد می تواند به دیگر مسئولان قبلی یعنی ظهرنویسها (y) رجوع کند برخلاف انتقال طلب.البته قابل ذکر است که مسئول و بدهکار اصلی صادرکننده است.
بنابراین در مقایسه بین ظهرنویسی و انتقال طلب باید گفت : در مسئول قراردادن از نهاد انتقال طلب فاصله گرفته ایم ولی نه بطور کلی،زیرا اگر قرار بود بطور کلی از آن متمایز شود از همان ابتدا همه ی مسئولین را در یک سطح قرار داده و آنها را ضامن پرداخت وجه می دانستیم.در حالیکه اینطور نیست یعنی دارنده در ابتدا باید به مدیون اصلی (صادرکننده) رجوع کند (مطابق با مقررات انتقال طلب) و بعد اگر او به تعهد خود عمل نکرد و دارنده به حق خود نرسید می تواند به دیگر مسئولان مراجعه کند. ^[۱۴۶]
فی‌الواقع، از صادرکننده تا آخرین ظهرنویس، هر یک به میزان کل مبلغ منعکس در برگه، تعهد به تأدیه دارند. البته در این میان، صادرکننده، متعهد اصلی، و ظهرنویسان متعهدان فرعی ورقه مزبور قلمداد می‌شوند. در حالت وجود ضامن و ضامنان، آنها به حکم ذیل ماده ۲۴۹ ق.ت. به همان نحو مسئولیت دارند که مضمون‌‌عنه چک متعهد است. بنابراین دارنده وظیفه‌شناس می‌تواند از مسئولیت تضامنی صادرکننده، ظهرنویس و ضامن آنها بهره‌برداری کند. بدیهی است که دارنده کاهل حق مراجعه خود را به ظهرنویس و ضامن وی برابر مواد ۲۴۹، ۲۸۶ تا ۲۹۰ ق.ت. از دست می‌دهد و فقط حق رجوع به صادرکننده و ضامن وی به قوّت خود باقی می‌ماند. اشخاص اخیر در مقابل دارنده سهل‌انگار همواره مسئولیت تضامنی دارد.
حال اگر ضامن متعدد باشد به جای اجرای قاعده مدنی تساوی و تقسیم مسئولیت در ماده ۷۲۱ ق.م. دادگاه‌ها اصل تجاری ضم‌ذمه به ذمه را صحیحاً به اجرا در می‌آورند. همین‌طور امکان دارد صادرکننده چک را متعدد فرض کنیم. در عین حال می‌توان تصور نمود که دو یا چند نفر از راه ظهرنویسی جزئی یا وراثت، مالک مشاع در برگه بوده و با پشت‌نویسی خود ورقه را به شخص واحد انتقال دهند. دارنده سند نیز که بستانکار است می‌تواند از یک نفر بیشتر باشد. آیا میان این بدهکاران و یا بستانکاران از طریق قیاس به تعهد ضامنان متعدد، تضامن منفی و یا مثبت حکمفرماست یا خیر؟
باید متذکر شد که فعلاً در هر دو مورد بر اساس قاعده مدنی، تعهد و حق تجزیه شده و در آن قاعده تساوی به شرط عدم تصریح به تضامن قراردادی رعایت می‌گردد.
«حکم فزونی سهم هر کدام از بدهکاران یا طلبکاران بر دیگری با اصل عدم روبروست و نتیجه تعارض و تساقط این اصول برابری سهام است.» اما در حقوق بازرگانی اصل بر مسئولیت تضامنی امضاءکنندگان قرار دارد و شایسته است که بر این اساس، رویه‌های کنونی به تدریج تغییر یابد.^[۱۴۷]
دارنده چک در صورت پرداخت نشدن چک از طرف بانک و اعتراض، می‌تواند به هر کدام از مسئولین که بخواهد، منفرداً یا به تمام آنها مجتمعاً، رجوع نماید. همین حق را هر ظهرنویس نسبت به صادرکننده چک و ظهرنویس‌های ماقبل خود دارد. اقامه‌ی دعوا بر علیه یک یا چند نفر از مسئولین چک، موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولین چک نیست. اقامه‌ کننده‌ی دعوی، ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی را، از حیث تاریخ، رعایت کند.^[۱۴۸]
سئوالی که ممکن است مطرح شود این است که آیا صادرکننده چک می‌تواند در ضمن صدور سند، عدم مسئولیت خویش را شرط نماید؟
حقوق اسناد تجاری، چنین شرطی را علی‌رغم عقلایی بودن، مخل به فلسفه‌ وجودی اسناد تجاری دانسته است. اسناد تجاری باید قابلیت جایگزینی پول را داشته باشند. اما شرط عدم مسئولیت صادرکننده چک به منزله‌ی تردید صادرکننده در امکان وصول طلب بوده و چنین سندی در خور قرار گرفتن در شمول اسناد تجاری جایگزین پول نخواهد بود.^[۱۴۹]
بند ششم: تعیین خواسته و بهای آن
آنچه را که مدعی از دادگاه تقاضا می‌کند خواسته نامیده‌اند.^[۱۵۰]
خواسته خواهان باید در دادخواست در قسمت مربوط آن، دقیقاً مشخص شده باشد،در غیر اینصورت دادخواست با قرار رفع نقص که از طرف دادگاه صادر می‌شود توقیف خواهد شد.

۵۱/۱

۴۵/۱

۴۱/۱

۳۲/۱

۲۴/۱

۱۲/۱

۹۰/۰

۵۸/۰

۰

۰

IRI

در صورتی که نرخ ناسازگاری، کوچکتر یا مساوی ۱/۰ باشد (۱/۰ IR≤)، در مقایسات زوجی، سازگاری وجود دارد و می توان کار را ادامه داد. در غیر این صورت، تصمیم گیرنده باید در مقایسات زوجی تجدید نظر کند.
لازم به ذکر است که برای پر کردن ماتریس مقایسات زوجی، از مقیاس ۱ تا ۹ استفاده می شود تا اهمیّت نسبی هر عنصر نسبت به عناصر دیگر، در رابطه با آن خصوصیت، مشخص شود. جدول ۳-۴ ، مقیاس را برای انجام مقایسات زوجی نشان می دهد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول ۳-۳- مقیاس AHP

شرح تعریف درجه اهمیت

دو عنصر اهمیت یکسانی داشته باشند اهمیت یکسان ۱
یک عنصر نسبت به دیگری، نسبتا ترجیح داده می شود . نسبتا مرجح ۳
یک عنصر نسبت به عنصر دیگر زیاد ترجیح داده می شود. ترجیح زیاد ۵
یک عنصر نسبت به عنصر دیگر بسار ترجیح داده می شود ترجیح بسیار زیاد ۷
یک عنصر نسبت به عنصر دیگر ترجیح فوقالعاده زیادی دارد. ترجیح فوق العاده زیاد ۹
ارزشهای بینابین در قضاوتها ۲و۴و۶و۸

نکته مهم: هنگامی که عنصر i با عنصر j مقایسه میشود یکی از اعدادبالا به آن اختصاص می یابد. در مقایسه عنصر j با i مقدار معکوس آن عدد اختصاص می یابد. ) )=Xji

توجه داشته باشید که در ماتریس مقایسات زوجی، سطر i با ستون j مقایسه می شود. بنابراین تمامی عناصر قطر اصلی این ماتریس عدد یک می باشد همچنین هر مقدار زیرِ قطر اصلی، معکوس مقدار بالای قطر است.
۳-۹-۳-مدل تاپسیس TOPSIS^[112]
مدل TOPSIS توسط هوانگ و یون^[۱۱۳] در سال ۱۹۸۱، پیشنهاد شد. این مدل، یکی از بهترین مدل های تصمیم گیری چند شاخصه است و از آن، استفاده زیادی می شود، در این روش نیز m گزینه به وسیله n شاخص، مورد ارزیابی قرار می گیرد. اساس این تکنیک، بر این مفهوم استوار است که گزینه انتخابی، باید کمترین فاصله را با راه حل ایده آل مثبت (بهترین حالت ممکن) و بیشترین فاصله را با راه حل ایده آل منفی (بدترین حالت ممکن) داشته باشد. فرض بر این است که مطلوبیت هر شاخص، به طور یکنواخت افزایشی یا کاهشی است. حل مسأله با این روش، مستلزم طی شش گام زیر است (مؤمنی، ۱۳۸۹):

• کمّی کردن و بی مقیاس سازی ماتریس تصمیم(N): برای بی مقیاس سازی، از بی مقیاس سازی نورم استفاده می شود.

• به دست آوردن ماتریس بی مقیاس موزون(V): ماتریس بی مقیاس شده (N) را در ماتریس قطری وزن ها(W_n×n) ضرب می کنیم، یعنی:

رابطه ۷ V = N × W_n×n

شکل ۴-۲- مدل ACV ( Hall et al,2000)
۴-۲- بازاریابی مناسبتی (بازاریابی براساس مناسبت یا OBM)
بازاریابان و اکثر کسب­ و­کارها تمایل دارند برای جذب و حفظ مشتریان از طریق فعالیت­های بازاریابی خدمات مطلوب­تری را به مشتریان­شان ارائه نمایند. روش­های فراوانی برای بهبود فعالیت­های بازاریابی از قبیل تحقیق، تحلیل، استفاده از بخش­بندی دموگرافیک و روانشناختی، نسبت­های ارزش و … وجود دارد. اما بسیاری از این فعالیت­های بازاریابی زمانی که مشتریان برای خرید آمادگی ندارند این هدف را برآورده نمی­کند. بنابراین اکثر بازاریابان و کسب و­کارها برای ارائه خدمات مطلوب­تر به مشتریان، از بازاریابی براساس مناسبت­ها استفاده می­ کند. بازاریابی براساس مناسبت این هدف را از طریق یافتن مناسبت­های خاص هر گروه از مشتریان و ارائه محصولات و خدمات متناسب با آن­ها بصورت منحصر­به­فرد انجام می­دهد. عمومی­ترین استفاده از بازاریابی مناسبت­ها در ایام تعطیلات است. از آنجا که اکثر مردم محصولات و خدماتی را در ایام مناسبت­ها خریداری می­ کنند بنابراین بازاریابان می­توانند از فعالیت­های بازاریابی براساس مناسبت­ها نسبت به دیگر فعالیت­های ترفیعی بصورت گسترده­تر استفاده نمایند^[۳۰]. در ادامه به فرآیندهای بازاریابی براساس مناسبت­ها پرداخته شده که این فرایند عبارتنداز:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• • تعیین اقلام: شامل هر نوع محصولات یا خدماتی که ممکن است، استفاده شود.

• • تعیین محیط: شامل تحلیل مکان­ها، جایی که مصرف کننده امکان دارد فرصتی برای خرید، انتخاب یا استفاده داشته باشد. این محیط ممکن است واقعی یا بصورت مجازی باشد.

• • تعیین نوع مصرف: بعد از تعیین محیط در این مرحله مصرف کنندگان برطبق اهداف خرید در طبقه ­های گوناگونی دسته­بندی می­شوند.

• • تعیین مناسبت: بعد از تعیین طبقه ­های گوناگونی از مصرف­ کنندگان برای هر محیط در این مرحله سبک زندگی و فعالیت­ها یا مناسبت­ها برای هر گروه از مصرف کنندگان تعیین می­ شود. بطور کلی هر گروه از مصرف­ کنندگان در انواع مختلفی از فعالیت­ها در زمان­های مختلف درگیر خواهند شد. مناسبت­ها ممکن است در یک روز از زندگی در نظر گرفته شده باشند. اطلاعات درباره سبک زندگی مصرف­ کنندگان مشابه اطلاعات مصرف اقتصادی- اجتماعی و جمعیت شناختی مصرف­ کنندگان است.

تعیین اقلام
تعیین محیط
تعیین نوع مصرف ­کننده
تعیین مناسبت
“چه وقت”

تعیین نیاز
“چرا”

تعیین روش­های خرید
چگونه"”

تعیین راه ­حل
بر اساس مناسبت

بهره ­برداری از مناسبت­های موجود و ایجاد مناسبت­های بعدی

شکل ۵-۲- فرایند بازاریابی براساس مناسبت­ها (Bhrl et al, 2012)

• • تعیین نیاز: دراین مرحله بر مبنای هر یک از این فعالیت­ها که برای هر گروه از مصرف­ کنندگان تعیین شده، موارد استفاده­ یا نیازهایی (وظیفه ­ای یا عاطفی) برای هر طبقه از مصرف­ کنندگان تعیین می­ شود. اطلاعات درباره نیازهای مصرف­ کنندگان بطور عمده برمبنای اطلاعات اقتصادی – اجتماعی و جمعیت شناختی مصرف­ کنندگان، مشابه با مراحل قبلی جمع­آوری و تجزیه و تحلیل می­ شود.

• • تعیین روش­های خرید: در این مرحله کانال­هایی که مصرف­ کنندگان ممکن است اقدام به خرید نمایند مشخص می­ شود. اصظلاح “چگونه” در این مرحله بر کانال­هایی که مصرف­ کنندگان به روش­های گوناگون خرید می­ کنند، تمرکز می­ کند. در این مرحله نیز اطلاعات چگونگی خرید، برمبنای اطلاعات جمعیت شناختی و اقتصادی- اجتماعی مصرف­ کنندگان مشابه با روش­های قبلی جمع­آوری و تجزیه و تحلیل می­ شود.

• • تعیین راه­حل بر مبنای مناسبت­ها: بر مبنای چه وقت، چرا و چگونه یا ترکیبی از این­ موارد، راه­ حل­های بازاریابی بر اساس مناسبت­ها بوجود می ­آید.

• • بهره ­برداری از مناسبت­های موجود و خلق مناسبت­های بعدی: آخرین مرحله از این فرایند بر بهره ­برداری از مناسبت­های مصرف کنندگان تمرکز می­ کند. زمانی که مصرف کنندگان از محصولات و خدمات فعلی استفاده می­ کنند بازاریابان تلاش می­ کنند که مناسبت­های جدیدی را به مصرف کنندگان پیشنهاد نمایند (Behrle et al,2012).

۵-۲- راهبرد بازاریابی رویدادی
بازاریابی رویدادی زمینه مهمی برای رشد سریع بازاریابی و تبلیغات است که بعنوان عاملی مهم در ترفیع محصولات و خدمات یک شرکت در نظر گرفته شده است (Taranto,1998). بازاریابی رویدادی بطور کلی در مرحله معرفی و رشد چرخه عمر محصول استفاده می­ شود. بازاریابی رویدادی اغلب زمانی استفاده می­ شود که سازمان­ها قصد دارند محصولات جدیدی را به بازار عرضه نمایند یا سهم بازار جدیدی را بدست آورند (Berhrer & Larsson, 1998). آلن و همکاران^[۳۱] (۲۰۰۲) معتقدند که راهبرد بازاریابی رویدادی باید برمبنای، نیازهای بازار (رفتارهای مصرف ­کننده، بخش­بندی­های بازار، آگاهی از بازار، شکاف بازار و سهم بازار)، اهداف سازمانی رویداد (ماموریت، اهداف شرکت، راهبرد کسب­و­کار و موقعیت بازار)، قابلیت سازمانی رویداد (منابع سازمان، قدرت­ها و ضعف­ها، تجزیه و تحلیل رقیب و تجزیه و تحلیل صنعت) و فرصت­ها (فرصت­های رقابتی، بررسی محیط، جذابیت بازار و تهدید­ها) باشد.
۱-۵-۲- مفاهیم مهم در بازاریابی رویدادی
بازاریابی رویدادی برای ردوبدل کردن (دادن و گرفتن) تجربیات مشتریان تلاش می­ کند. اگر مشتری در هنگام استفاده از محصول تجربه خوبی کسب نماید رابطه بین سازمان و مشتری قوی­تر خواهد شد. دو روش برای انجام آن وجود دارد: نخست از طریق تماس چهره به چهره مشتری و سازمان و دوم حقیقت، وقتی که تجربه واقعی ایجاد شده است برای زمان طولانی­تری در حافظه می­ماند اگر در طول رویداد اشتباهی رخ دهد مشتری برای مدت خیلی طولانی آن را به خاطر می­آورد. مفاهیم مهم در بازاریابی رویدادی عبارتنداز:

• • پیام^[۳۲]: هدف از بازاریابی رویدادی مکاتبه یک پیام از طریق رخدادهای برنامه­ ریزی شده که می ­تواند پیامدهای با ارزشی را برای مشتریان به دنبال داشته باشد.

• • تعامل^[۳۳]: بازار هدف در بازاریابی رویدادی شامل هر فردی که در یک زمان خاص، و در یک مکان خاص حضور دارد. تعامل از طریق چگونگی مشارکت مشتریان در مشارکت­های اجتماعی ایجاد شده، حاصل می­ شود و همچنین بستگی به این دارد که آیا مشتری در رویداد حضور دارد و یا اگر رویداد رخ داده باشد مشتری در چه مکانی حضور دارد که نیازمند تعامل بین مشتری و رویداد است (Behrer & Larsson , 1998).

• • یکپارچگی^[۳۴]: به نقل از لوتورپ^[۳۵] (۱۹۹۷) بازاریابی رویدادی نباید یک فعالیت مجزا برای سازمان باشد. بازاریابی رویدادی باید مکملی برای راهبرد بازاریابی باشد و با آن یکپارچه و هماهنگ باشد. به نقل از میلگروم^[۳۶] اهمیت بازاریابی رویدادی برای بازاریابان در این است که آن بخشی از راهبرد بازاریابی و راهبرد کلی کسب­و­کار باشد.

۲-۵-۲- اهداف بازاریابی رویدادی
بازاریابی رویدادی می ­تواند به­دنبال هدف­های متفاوتی باشد اما عمومی­ترین استفاده از بازاریابی رویدادی، تلاش برای ایجاد تصویری مطلوب از یک نام تجاری خاص یا برای کل سازمان، ایجاد آگاهی نسبت به نام تجاری و افزایش فروش به مشتریان است. هدف دیگر بازاریابی رویدادی اطلاع­رسانی دربارۀ ویژگی جدید محصولات موجود یا نام تجاری محصولات جدید است (Eckerstein,2002). بهرر و لارسون (۱۹۹۸) معتقدند که هدف استفاده از بازاریابی رویدادی، افزایش انگیزه­ اقتصادی برای پیدا کردن روش­های ارتباطی مدرن و غیر سنتی، خواسته­ های بالاتر در بازاریابی شرکت­ها است، که این حقیقت بوسیله مارکوس^[۳۷](۱۹۹۷) حمایت شده است کسی که ادعا می­ کند امروزه نفوذ رسانه بطور نامرتب در رویدادها، که همه بخش­های مدیریت برای دسترسی به مشتری نهایی را درگیر کرده، مورد نیاز است و هدف آخر افزایش دانش و تجربه بازاریابی از طریق رویدادها، که دانش و تجربه بازاریابی از طریق رویدادها را افزایش و نظامند ساخته است که این واقعیت را می­توان در بسیاری از سازمان­های بازاریابی رویدادی که به تازگی ایجاد شده ­اند، مشاهده نمود.
۳-۵-۲- نوآوری ارتباطی بازاریابی رویدادی
نوآوری ارتباطی بازاریابی رویدادی از طریق ویژگی­های زیر حاصل می­ شود:

۱-۲-۵-۱- بستر ثابت

معمولی ترین نوع تماس دهنده ای که بکار برده می شود بستر ثابت است. به دلیل اهمیت بستر ثابت در صنعت و استفاده آن در این پروژه به طور مختصری شرح داده شده است. در این نوع تماس دهنده ، بستر جاذب در طول عمل تصفیه ثابت است. فاز سیال تا زمانی که به نقطه گذر (Break through) برسیم با ظرفیت جذب بستر تمام شود از بستر عبور می کند. سپس جاذب بستر را احیا می نمایند و یا جاذب فاز، جایگزین می کنند که در این تحقیق جهت انجام آزمایشات مقدار ارتفاع ستون با همان جاذب بکار برده شده (کربن فعال) تغییر داده شده است.
بسترهای ثابت را می توان به صورت جریان به سمت پایین یا بالا مورد استفاده قرار داد که در این تحقیق از جریان به سمت پایین استفاده شده است. از بسترهای ثابت با جریان به سمت پایین می توان به دو منظور، جذب سطحی و فیلتراسیون استفاده کرد، که استفاده دو فرایند توأم با هم ، بدلیل کاهش عمر بستر و هزینه راه اندازی بالاتر بهره اقتصادی را کاهش می دهد.

۱-۲-۵-۲- دینامیک جذب سطحی در یک ستون جذب

در بیشتر موارد، فرایند واقعی جذب در یک بستر ثابت انجام می شود. بدین ترتیب که ذرات جاذب درون یک برج قرار می گیرند و سیالی که دارای یک یا چند ماده جذب شونده باشد از داخل بستر عبور می کند. عمل جذب از ورودی برج شروع شده و تا انتهای آن ادامه می یابد. به واسطه ی جذب پیوسته ماده جذب شونده در طول بستر یک موج با یک ناحیه انتقال جرم تشکیل می شود.
ماده ی جذب شونده به سرعت در لایه های بستر جذب می شود و یک ناحیه ی اشباع در ورودی برج تشکیل می‌شود. زیر این ناحیه ، ناحیه دیگری وجود دارد که جذب دینامیک در آن رخ می دهد. یعنی انتقال جرم از سیال به داخل جاذب در این ناحیه انجام شده و ناحیه ی انتقال جرم نامیده می شود. ضخامت این ناحیه بوسیله فاکتورهای هیدرولیک کنترل می‌شود. ناحیه انتقال جرم به سمت پایین بستر جاذب حرکت می کند تا به انتهای آن برسد. اگر غلظت در جریان خروجی به طور مداوم اندازه گیری شود، وقتی ناحیه ی انتقال جرم به انتهای برج می رسد مواد جذب شونده در جریان خروجی مشاهده می شود. در نتیجه یک منحنی به دست می آید که به آن منحنی گذر گفته می شود. (Break through curve) که در واقع بیانگر تغییرات غلظت خروجی از برج نسبت به زمان با حجم محلول مورد تصفیه قرار داده شده می باشد. ارتفاع لایه انتقال جرم را همچنین ارتفاع بحرانی بستر هم می نامند. زمان یا حجم آب تصفیه شده تا نقطه گذر با افزایش ذرات جاذب، افزایش غلظت محلول ورودی، با افزایش نرخ جریان و کاهش عمق بستر، کاهش می یابد ]۴[.

۱-۲-۶-کربن فعال

از نظر اقتصادی، ترجیحاً موادی با کربن بالا و موادآلی کم برای تولید کربن فعال شده انتخاب می‌شود، ماده تشکیل شده جامد حاصل از عملیات پیرولیز باید دانسیته بالا و همچنین دارای گازهای فرار کافی باشند، آزادسازی گازهای فرار در مرحله پیرولیز باعث ایجاد منافذ در کربن می‌شود. دانسیته بالا باعث می‌شود کربن از استحکام و ساختار محکمی برخوردار گردد موادخام مورد استفاده به ترتیب اهمیت آنها از نظر ظرفیت تولید کربن متخلخل، مشخصات نهائی و مقدار مصرف عبارتند از: چوب، زغال‌سنگ، سیگمنت (نوعی زغال‌سنگ)، پوست نارگیل و تورب.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

کربن‌های فعال در اشکال گرانولی، پودری، اکسترودی و فیبری تهیه می‌شوند. در خواص کربن فعال پارامترهای مختلفی مانند ماده اولیه، روش فعال سازی، نسبت آغشتگی و نوع ماده ی اغشته کننده، دمای فعالسازی، زمان ماند در دمای نهایی و سرعت افزایش دما دخالت می کنند. علاوه بر شرایط تولید کربن، نوع ماده ی اولیه در خواص کربن فعال تولیدی موثر می باشد. به عنوان مثال میزان سلولز موجود در ماده اولیه بر میزان سطح فعال و ساختمان حفره ای کربن فعال موثر می باشد. به طوری که مواد اولیه با مقدار سلولز بالاتر لیگنین پایین تر برای تولید کربن مناسب تر هستند.
درصد خاکستر ماده اولیه نیز در میزان خاکستر وظرفیت جذبی کربن فعال حاصل موثر می باشد. هرچه مقدار خاکستر ماده اولیه کمتر باشد، کربن فعال با خاکستر کمتر به دست می آید که این امر در بسیاری از مصارف مختلف کربن فعال به ویژه در مصارف غذایی و دارویی مهم است. دانسیته توده ای مواد اولیه در مقاومت مکانیکی کربن فعال تولیدی موثر می باشد و از خورد شدن ذرات کربن در هنگام استفاده جلوگیری می کند. مواد اولیه با دانسیته توده ای کم برای تولید کربن های پودری مناسب می باشند در حالت کلی انتخاب ماده اولیه به مقدار سلولز، لیگنین و خاکستر آن بستگی دارد. استفاده از ضایعات گیاهی برای تولید کربن فعال علاوه بر کاهش هزینه ی تهیه ی مواد اولیه، میزان آلودگی ایجاد شده توسط آنها در محیط زیست را نیز کاهش میدهد. کربن ها را با توجه به نحوه ی آرایش و قرار گرفتن بلورهای آن در کنار هم به صورت گرافیت و غیر گرافیت تعریف کرده اند. کربن های گرافیتی دارای بلورهایی با سه بعد یکسان هستند در صورتی که کربن های غیر گرافیتی فاقد چنین ساختاری هستند. محصولات مرحله کربونیزاسیون دارای ظرفیت جذب بسیار پایینی هستند که این ویژگی می تواند ناشی از کربونیزاسیون در دمای پایین و وجود ماده ی قیری مانده در منافذ باشد. کربن فعال به دلیل ویژگی های منحصر به فرد و همچنین قیمت پایین در مقایسه با جاذب های غیر آلی مانند ژئولیت از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند.کربن های فعال شده به دلیل مساحت گسترده آنها، ساختار منفذی، ظرفیت جذب بالا و قابلیت فعالسازی مجدد سطح، یک ماده منحصر به فرد می باشند. کاربرد مهم و قابل اهمیت آنها در جداسازی بو، رنگ، مزه های غیر دلخواه از آب در عملیات های خانگی و صنعتی، بازیافت حلال، تصفیه هوا بویژه در رستورانها، صنایع غذایی و شیمیایی می باشد، همچنین با مواد غیر آلی به عنوان کاتالیست نیز استفاده می شوند. در داروسازی نیز برای مبارزه با یک نوع باکتری خاص مورد استفاده قرار می گیرند و به عنوان جدا کننده اسیدهای آروماتیک از حلال در داخل اسید استیک نیز می توان از کربن فعال استفاده کرد. کربن فعال در مقایسه با کربن معمولی از مساحت سطح داخلی، تخلخل و قابلیت بیشتری برای جذب گازها و مایعات شیمیایی برخوردار است. این گروه از مواد به عنوان جاذب های حیاتی درصنایع شناخته شده اند و با توجه به این که قابلیت ویژه ای در جذب گازها و مایعات مزاحم دارند، در زمینه های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند و می توان از آنها برای تصفیه و پاکسازی و حتی بازیافت مواد شیمیایی استفاده کرد. همچنین فیلترهای کربن فعال خاصیت جذب مواد آلی و بعضی فلزات سنگین محلول در آب را دارند و رنگ، بو، کلر و ترکیبات کلر را از آب جذب می کنند. از آنجا که بستر کربن فعال نیز مانند فیلترهای رزین، محیط مناسبی را برای تغذیه و بستر باکتری ها به وجود خواهد آورد، گندزدایی و تصفیه میکروبی از مراحل بعدی ضروری در تصفیه آب خواهد بود[۵].

۱-۲-۶-۱- کربونیزاسیون

در حین کربونیزاسیون اجزاء غیرکربنی، از قبیل هیدروژن و اکسیژن به‌صورت گاز از مواداولیه خارج می‌شوند و کربن‌های آزاد نیز به‌صورت گروهی، بلورهای گرافیت تشکیل می‌دهند. به‌دلیل وجود منافذ در بین بلورها آرایش‌یافتگی بلورها از دو طرف به‌صورت نامنظم می‌باشد. این فرایند معمولاً در درجه حرارتی زیر ۸۰۰ درجه سانتیگراد در یک محیط حاوی یک جریان ورودی از اتمسفر صورت می‌گیرد، پارامترهای مهم تعیین‌کننده کیفیت محصول تولید شده عبارتند از:
۱. نرخ حرارت دادن
۲. دمای نهائی
۳. مدت زمان خیساندن
ساختار ریز منافذ کربن در دمای در حدود ۵۰۰ درجه سانتیگراد شکل می‌گیرد. بعضی از این منافذ به‌وسیله ماده قیری آزاد شده در حین فرایند پیرولیز مسدود می‌شود که می‌توان با حرارت دادن مجدد در ۸۰۰ درجه سانتیگراد دوباره این منافذ را ایجاد کرد. افزایش دما تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد و بیش از آن باعث سخت شدن ساختار کربن و کاهش درجه تخلخل می‌شود.
کربن‌ها را با توجه به آرایش‌یافتگی بلورهای آن به‌صورت گرافیت یا غیرگرافیت تعریف کرده‌اند. کربن‌های گرافیتی دارای بلورهائی با سه بعد یکسان می‌باشند در صورتی‌که در کربن‌های غیرگرافیتی این گونه نمی‌باشد. براساس توضیحات داده شده، در حین کربونیزاسیون سه فضای خالی در کربن ایجاد می‌شود که در حین کربونیزاسیون به‌وسیله کربن‌های غیرآرایش‌یافته ”آمورف“ مسدود می‌شود. محصولات مرحله کربونیزاسیون دارای ظرفیت جذب خیلی کمی می‌باشند و احتمالاً این مسئله به‌دلیل کربونیزاسیون در دمای پائین و وجود ماده قیری باقیمانده در منافذ بین بلورها و روی سطح آنها می‌باشد. بعضی از محصولات کربونیزه شده را می‌توان با خارج ساختن موادقیری به‌وسیله حرارت دادن در بخار یا تحت گاز و یا عمل خالص‌سازی به کمک حلال و یا واکنش‌های شیمیائی فعال کرد. عمل فعال‌سازی باعث بزرگ شدن قطر حفره‌هائی می‌شود که در حین فرایند کربونیزاسیون ایجاد شده‌اند و همچنین باعث ایجاد یک‌سری حفره ریز نیز خواهد شد و بدین‌گونه می‌توان به یک ساختار حفره‌ای با مساحت سطح داخلی بالا دست پیدا کرد. پدیده فعال‌سازی به دو روش انجام می‌شود.
الف ـ فعال‌سازی شیمیائی: در ابتدا ماده خام با یک محلول غلیظ از مواد فعال‌کننده اشباع می‌شود و با این عمل، مواد سلولزی از بین می‌روند و تحت عملیات حرارتی در دمای بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ درجه سانتی گراد قرار می‌گیرند، مواد پیرولیز شده سرد می‌شوند و به منظور خارج ساختن مواد فعال‌کننده، تحت عملیات شستشو قرار می‌گیرند و مواد فعال‌کننده عبارتند از: اسید فسفریک، کلرید روی، اسید سولفوریک و یدید پتاسیم.
ب ـ فعال‌سازی فیزیکی: در این فرایند به کمک محصولات کربونیزه شده، ابعاد و ساختار مولکولی منافذ گسترش می‌یابد و مساحت سطحی آنها افزایش می‌یابد، این عملیات دردمائی بین ۸۰۰ الی ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد با حضور مواد گازی اکسیدکننده مناسب مانند دی‌اکسید کربن و هوا انجام می‌گیرد.
مولکول آب کوچک‌تر از مولکول دی‌اکسیدکربن می‌باشد و در نتیجه سرعت نفوذ آن به‌داخل منافذ کربن بیشتر می‌باشد و سرعت واکنش با بخار بیشتر از سرعت واکنش با گاز دی‌اکسیدکربن می‌باشد.

۱-۲-۶-۲- ساختار منافذ کربن

منافذ در کربن‌های فعال شده دارای اندازه و شکل‌های متفاوتی می‌باشند. منافذ براساس اندازه آنها به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱. ماکرومنافذ: دارای میانگین قطری بیشتر از ۵۰ نانومتر می‌باشند.
۲. مزومنافذ: دارای قطری برابر با ۲ الی ۵۰ نانومتر می‌باشند.
۳. میکرومنافذ: دارای قطری کمتر از ۲ نانومتر می‌باشند که خود نیز به سوپر و آلترا میکرو تقسیم می‌شوند.
بعضی از کربن فعال‌ها با توجه به نوع موادخام مصرفی، شکل منفذ موجود در کربن فعال تولید شده متفاوت می‌باشد.

۱-۲-۶-۳- ویژگیهای کربن فعال

کربن فعال به دلیل ویژگیهایی از قبیل مساحت سطح وسیع، واکنش سطح زیاد، اثرات جذب کلی و اندازه منافذ مطلوب به عنوان جاذب عمل می­ کند. مساحت سطح هر گرم ازکربن فعال بین ۵۰۰ تا ۱۴۰۰ مترمربع گزارش شده است. مساحت سطح داخلی کربن فعال به ۳ جزء کانالها و حفرات دسته بندی می شود که حفرات بر اساس اندازه آنها دسته‌بندی می شوند. حفرات با قطر کمتر از ۲ نانو­متر یا ریز حفره (وسیعترین قسمت از مساحت سطح کربن)، حفراتی با قطر بین ۵۰-۲ نانو­متر به عنوان میان حفره و حفراتی با قطر بزرگتر از ۵۰ نانو­متر بعنوان درشت حفره تقسیم می‌شود. ساختمان حفره‌ها و توزیع اندازه آن­ها تا حد زیادی به نوع ماده اولیه بستگی دارد. درشت حفره‌ها معمولاً به میزان فوق‌العاده کمی در کل سطح داخلی توزیع شده و به ماده اولیه و تا حدی نیز به فرایند تولید بستگی دارد. این حفره‌ها معمولاً اثری در سطح فعال ندارند و اغلب به عنوان یک مسیر عبور برای جذب شونده عمل کرده که آن را به سمت ریز و میان حفره‌ها هدایت می‌کند. میان حفره‌ها در حدود ۵ درصد از سطح داخلی را تشکیل می‌دهد. کربن‌های فعال حاصل از روش فعالسازی شیمیایی، دارای توزیع درشت حفره‌ها و سطح تماس کمتری نسبت به محصولات حاصل از روش فعالسازی حرارتی می‌باشند. کربن فعال از نظر کمی براساس معیارهایی از قبیل مساحت سطح کل کربن، دانسیته کربن، توزیع اندازه ذرات و ظرفیت جذب دسته بندی می­ شود که تمامی این فاکتورها بر سرعت جذب و ظرفیت جذب تأثیر می‌گذارند]۶[.

۱-۲-۶-۴- مساحت سطح کلی

یکی از مهم‌ترین خواص فیزیکی یک کربن فعال میزان سطح آن می‌باشد که معمولاً بوسیله جذب گاز نیتروژن در دمای۷۷ کلوین و با مدل بت^[۲۵] که ۱۹۳۸ توسط استفان برونر^[۲۶] ، پائول ایمت^[۲۷] و ادوارد تلر^[۲۸] بیان شد اندازه‌گیری می‌شود و برحسب مترمربع در گرم کربن بیان می‌شود این پارامتر بیانگر حجمی از نیتروژن است که سطح مقدار مشخصی از کربن فعال را به صورت لایه­ی تک ملکولی به طور کامل می­پوشاند. چون سطح پوشیده شده توسط یک مولکول نیتروژن با دقت بالا قابل تعیین است، سطح کل را می‌توان با ضرب مساحت اشغال شده به وسیله یک مولکول در تعداد مولکولهای لازم برای تشکیل یک لایه تک مولکولی به­دست آورد. اندازه‌گیری سطح فعال به روش بت به تنهایی نمی‌تواند بیانگر خواص کربن باشد زیرا مولکول نیتروژن فوق‌العاده کوچک بوده و می‌تواند به راحتی در حفره‌هایی جذب شود که مولکول هایی بزرگتر نمی‌توانند نفوذ کنند.

۱-۲-۶-۵- توزیع اندازه ذرات

اندازه ذرات در کربن با بهره گرفتن از الک استاندارد تعیین می‌شود. توزیع اندازه ذرات در کربن مهم است و بر سرعت جذب آن اثر می­گذارد. ساختمان حفره‌ها و توزیع اندازه حفره‌ها تا حد زیادی وابسته به نوع ماده اولیه می‌باشد.

۱-۲-۶-۶- ظرفیت جذب

یکی از پارامترهای مهم و اساسی برای بیان ویژگی کربن فعال توانایی و ظرفیت آن برای جذب مقادیر زیادی از گونه‌های مختلف است و با عدد ید یا عدد ملاس بیان می­ شود. عدد ید ظرفیت کربن را در جذب موادی با وزن مولکولی پایین و عدد ملاس برای ترکیبات پیچیده­تر بیان می­ کند.

۱-۲-۶-۷- مزایا و معایب حذف با کربن فعال

روش حذف با کربن فعال دارای مزایا و محدودیت­هایی است که از آن جمله می­توان به موارد زیر اشاره کرد:
مزایا:
۱- بسیار مؤثر در حذف ترکیبات آلی غیرقطبی از آب
۲- قابل استفاده برای محدوده‌ی وسیعی از ترکیبات آلی
۳- بسیار مؤثر در حذف رنگ از پساب
۴- مؤثر در حذف آلودگیهای غیرآلی با غلظت پائین (در حد نانوگرم بر میلی­لیتر)
۵- بازیافت حرارتی کربن که مواد جذب شده را تخریب می‌کند.
۶- سیستم می‌تواند طوری طراحی شود که براحتی قابل حمل بوده و به محلهای پساب برده شود.
معایب:
۱- محدود به پسابهای آلی با غلظت پائین (پایین‌تر از ۵ درصد) می‌باشد.