۱۳۶۰

بندرعباس

۳۳۶

بندرلنگه

۱۳۵

پارسیان

۳۱۸

جزیره قشم

۱۹۵

حاجی آباد

۳۹۰

رودان

۶۱۰

میناب

۴۲۳۹

جمع

۳-۴) نمونه آماری
از آنجایی که جوامع آماری از حجم و وسعت جغرافیایی زیادی برخوردارند و امکان مراجعه محقق به تمام آنها میسر نمی باشد، بنابراین ناگزیر به انتخاب جمعی از آنها به عنوان نمونه و تعمیم نتایج آن به جامعه مورد مطالعه هستند، بنابراین محقق راه نمونه گیری را انتخاب می کند. نمونه عبارتست از تعدادی افراد که صفات آنها به صفات جامعه شباهت داشته معرف جامعه بوده و از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار می باشد(حافظ نیا، ۱۳۸۲). برای نمونه گیری پژوهش های علوم رفتاری روش های متداولی وجود دارند که از جمله آنها نمونه گیری تصادفی نظام یافته، نمونه گیری طبقه ای، نمونه گیری خوشه ای و نمونه گیری چند مرحله ای می باشند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بر این اساس و با توجه به ویژگی های جامعه آماری نمونه گیری تحقیق حاضر از نوع تصادفی انتخاب شده، که در آن. برای تعیین تعداد نمونه از فرمول کوکران استفاده کرده ایم. با توجه به این امر که تعداد اعضای جامعه محدود می باشد از رابطه زیر برای تعیین حجم نمونه استفاده شده است:
فرمول کوکران
که در آن ضریب اطمینان=۹۵% Z=1.96 p=q=0.5
حجم جامعه(N) : ۴۲۳۹
مقدار خطا(d) : 0.06 می باشد.
لذا بر اساس فرمول فوق تعداد نمونه لازم برابر ۲۵۱ نمونه می باشد که در این تحقیق ما تعداد ۲۶۰ پرسشنامه را میان معلمان دوره متوسطه نظری آموزش و پرورش استان توزیع کرده که از این تعداد، ۲۵۰ پرسشنامه جمع آوری شده و در مجموع ۲۵۰ پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت.
۳-۵) ابزار جمع‌ آوری داده‌های تحقیق
درتحقیق حاضر برای بررسی پذیرش یا عدم پذیرش فرضیه های مطرح شده، سوالاتی برای هر فرضیه مطرح شد ودر قالب پرسشنامه نسبت به جمع آوری اطلاعات ازجامعه مورد نظر اقدام شد.سپس ازطریق تکنیک مدل معادلات ساختاری برای تحلیل پرسشنامه استفاده شدوازنرم افزارisrel 8.5 برای این تحلیل استفاده کرده ایم.
۳-۵-۱) پرسشنامه
در تحقیق حاضر برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته مدیریت دانش و سرمایه اجتماعی بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت استفاده شده است.
۳-۵-۱-۱) شرح پرسشنامه
پرسشنامه طراحی شده برای این پژوهش از دو قسمت تشکیل شده است:
قسمت اول شامل اطلاعات افراد پاسخ دهنده از قبیل: جنسیت، سن، تحصیلات و میزان سابقه کاری مدیران و کارشناسان آموزش و پرورش است.
قسمت دوم نظر سنجی در مورد تاثیر سرمایه اجتماعی بر مدیریت دانش با بهره گرفتن از طیف لیکرت توسط مدیران و کارشناسان است. اصل پرسشنامه را می توانید در بخش پیوست ملاحظه کنید.
۳-۵-۱-۲) دسته بندی سوالات پرسشنامه
در جدول زیر مولفه های مربوط به متغیرهای مورد بررسی در پرسشنامه،همراه با علامت اختصاری هر مولفه به تفکیک آورده شده است.
جدول۳-۲) دسته بندی سوالات پرسشنامه

۲-۵-۴ معلم در پویهی تاریخ
نخست هزاران سپاس آن ذات اقدس را که انسان را از ملایک بلندتر مقام و منزلت داده است، و اولین مرحمت ذات اقدس اینست که خودش برای ابوالبشر اسم اشیای را آموختهاند، و مصداق قول ما کتاب بر حق آن، قرآن مجید میباشد که خداوند متعال میفرماید « و عَلمَ آدمَ الاسماء کلها. » و بعد از آن حضرت آدم «ع» و بیبی حوا کار تربیتی را با دو فرزندشان هابیل و قابیل شروع کردند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

همچنین پیغمبر اولین و آخرین مسلمانان حضرت محمد «ص» نیز از جمله اولین معلمانیاند که توانستند در ظرف ده سال در کنار صدها کار سترگ رسالت، از میان جهل و وحشت، جامعهی بدوی عرب بادیه نشین را به یک جامعهی سالم، انسانی و اسلامی به یاری خداوند توانا تبدیل نمایند. حتی امروزه نیز در هر نقطه از جهان که راه ایشان که همانا راه خداوندی بود، به طور جهان شمول رعایت میشود، تاثیرات مفید و موثر را گذاشته و خواهد گذاشت.
در میان معلمان مجرب بشریت سقراط را معلم اول در عرصه علم روانشناسی مینامند. زیرا برای نخستین مرتبه راه و رموز روانشناسی را درک میکند و به شاگردان خود که هر یک از اسطوره های دانش بشری اند چون افلاطون و گزنفون میآموزاند.
موریس شاوارده^[۴۱]، در کتاب معلمان بزرگ تعلیم و تربیت تحت عنوان «در آغاز معلم وجود داشت» چنین میگوید:
نخستین معلمان کسانی بودند که راه و رسم شکار، نگهداری آتش و تراش سنگ های سیلسی را باب کردند بعداً نوبت به کشاورزی رسید که با گفتار و عمل خود روش کشت را آموخت، سخن گویی که مریدان برای خویش فراهم کرد، فیلسوفی که به جوانان درس حکمت آموخت و بالاخره عالم زبان شناسی که مکتبی برای تعلیم اصول و قواعد زبان باز کرد، همگی در شمار معلمان نخستین بودند.
در اینجا سه مورد مسئولیت اولیه معلمان به طور ذیل معلومات ارائه میداریم:
الف) اولین مسئولیت معلم در برابر پروردگار؛
ب) دومین مسئولیت معلم در مقابل جامعه؛
ج) سوم مسئولیت معلم در مقابل وجدان.
الف) اولین مسئولیت معلم در برابر پروردگار: برای همه معلوم است که همه در برابر پروردگار عالمیان مسئول هستیم. اما معلم نسبت به دیگران بیشتر، زیرا برای معلم بسیاری موضوعات روشن و واضح است. چرا که وی با نور علم و معرفت آراسته است. و از اهداف خداوندی و انسانیت خوبتر با خبر است. پس رسالت دارد تا برای عموم افراد جامعه راهنمایی و تدریس نماید. در صورت سرپیچی و اغفال در نزد خداوند توانان مسئول است. و ما باورمندیم و ایمان داریم که مالک همه نعمت های مادی و معنوی خداوند تواناست. همچنان علما ورثهی انبیا هستند. بخصوص معلمان محترم که جامعه را به راه راست و رستگاری راهنمایی کرده و از بدبختی های زمان به یاری ذات اقدس نجات میدهند. زیرا خداوند زمین و طبیعت را برای انسان ها من حیث یک مکتب خلق نمود، تا باشد بندگانش از نعمات مادی بهره مند شوند و به پیشرفت های معنوی و اجتماعی نایل آیند. و در نتیجه جهت بهزیستی و بقای نسل طبیعت را به اختیار خویش در آورد.
البته آنچه پیشرفت های زمان را امروز به چشم میبینیم همه و همه از ثمره نتایج کار معلمان راستین و حقجو است و تماماً پیشرفت های تکنولوژیکی در اثر مبارزات و عملکردهای معلمان سیر و تکامل نموده است. اگر معلم صادقانه افراد جامعه را تربیت ننماید و یا از مسلک خویش استفادهی سو کند در برابر خدامسئولیت دارد. و جواب خواهد داد، چون هیچ عمل وی در نزد خدا پوشیده نمی ماند.
ب – دومین مسئولیت معلم در برابر جامعه: مسئولیت معلم در برابر جامعه بی نهایت زیاد است. چرا که معلم چراغ راه هدایت، و رهرو راه انبیاست، و جامعه از معلم بسیار تقاضاها و خواهشها دارد. زیرا جامعه بدون معلم نمی تواند پیشرفت کند. و یا از ترقی و تعالی صحبت کند. چون معلم زبان و قلب جامعه است، اگر قلب، درست فعال نباشد. انسان میمیرد و اگر معلم در جامعه فعال نباشد، جامعه اصلاً وجود ندارد. پس معلم در مقابل جامعه مسئولیتهای خطیر دارد. چرا که جامعه برای معلم امتیازات مادی را قایل است که این معاش معلم برای تربیت اولاد جامعه برای معلم داده میشود.
جامعه هر لحظه از معلم توقع دارد. همچنان جامعه در قبال معلم حق زیادی دارد، از جمله میتوان گفت خود معلم عضو فعال جامعه است و معلم مکلف است بدون خستگی متوجه روند رشد و تکامل جامعه باشد. در غیر این صورت، سخت ترین گناه را مرتکب میشود. به خاطر اینکه ساحت کار و مسئولیت معلم در برابر تربیت و انکشاف جامعه پی ریزی گردیده است.
معلمان در جامعه مکلف اند مسئولیت داشته باشند اما مسئولیت معلمان نسبت به دیگران خیلی مهم و با ارزش است، زیرا آن ها به مثابه داکترانی هستند که جامعه را از لحاظ روحی تداوی می نمایند.
ج – سومین مسئولیت معلم در برابر وجدان: وقتیکه بشر لقب انسانیت را بر دوش میکشد، بی نهایت شخصیت و مقاماش بالا رفته است، که این هدف و کار نخست از جانب خداوند توانا پی ریزی گردیده است. چون انسان را اشرف مخلوقات نام نهاده است . انسان را از نعمت های خیلی زیاد بهره مند ساخته است، از آن جمله کسب دانش، درک سالم، عقل، هوش، ذکاوت، منطق، تفکر و اراده راسخ را ارزانی نموده است. و انسان را از لحاظ ادارک وجدان داده است که تماماً عملکرد های خویش را بررسی کند.
بنابراین معلمان
در اجرای وظیفهی خویش با وجدان خود مسئول هستند. چون وجدان، قاضی و محکمهی هر انسان است. معلم زمانی خود را در برابر وجدان خویش مسرور و بی مسئولیت احساس کند، در انجام وظایف خویش صادق و راستکاراست. یعنی کاری را نکرده که سبب شرمندگی در مقابل وجدان اش شود. معلمان با وجدان با ادب، با تمکین، راستکار، وظیفه شناس، با اخلاق، با پشتکار، کنجکاو، دلسوز، با عاطفه، مهربان، وطنپرست، با وقار، کوشا و دارای دیگر اوصاف پسندیده هستند.
۲-۵-۶ عمده ترین اهداف معلم
اگر چه اهداف معلمان به اندازهی ثانیه های وقت و زمان زیاد است، اما به طور عمده میتوان از جمله اهداف عمده معلمان تربیت سالم اولاد جامعه، انکشاف و ترقی جامعه را برشمرد. ولی عموماً معلمان کوشش مینمایند هر چه زودتر و خوبتر اولاد جامعه به فیض و کمال علم و دانش آراسته شوند. چرا که اولاد جامعه چشم امید جامعه هستند. ولی جهت عملی کردن اهداف خویش با یک سلسله مشکلات روبهرو میشوند، که به کمک همگان نیاز دارند. وقتیکه در یک جامعه صلح و آرامش حکمفرما نبود، و به شخصیت و به نهاد تحصیلی همچون معلم ها احترام و دلبستگی نبود، اهداف معلم هیچگاه عملی نمی شود. بدین منظور معلمان مکلف اند در مقابل این چنین افرادی بی احساس و دشمن صفت مبارزه کنند و جهت شکوفایی و ترقی جامعه، ابتدا کودکان جامعه را تربیت سالم نمایند. تا توسط آنان مشکلات جامعه مرفوع شود.
از طرف دیگر، اهداف معلمان را تربیت سالم و کسب دانش برای فرزندان جامعه می پنداریم. درست درک کرده ایم، زیرا اگر در جامعه وجود دکتر، مهندس، ژورنالست و امثال آن ها ضرورت داشته باشند، همه و همه در مدت دوازده سال آموزش در مدارس و توسط معلم امکان پذیر است. پس معلمان اهداف قابل ستایش و ستودنی دارند، به مقام و اهداف آن ها باید ارج گذاشت.
۲-۵-۷ پی بردن به راز های موفقیت معلم
راز های موفقیت معلمان خیلی زیاد اند در اینجا در چند مورد، آن را مطالعه میکنیم:
داشتن صبر: نخست باید گفت حضرت رسول الله « ص » فرموده اند « صبور باش که صبوری ترازوی عقل و نشانه توفیق است. » پس اگر معلم صبر را پیشه ی خود نسازد، هیچ گاه موفق نمی شود. زیرا در مسیر زندگی همه انسان ها با مشکلات زیادی روبهرو میشوند، اما معلمان نسبت به دیگران زیادتر، چون آن ها پیروان و تطبیق کنندگان رسالت انبیا اند.
داشتن حوصله: حوصله هیچگاه مانند سکوت اشتباه نمی کند. شخص حوصله مند همیشه کامیاب است. زیرا در کار های معلمی مشکلات و موانع زیادی دیده میشود. اگر معلم حوصله نداشته باشد، نمی تواند تدریس کند و یا خدمت نماید. و در مقابل سختی روزگار و تقاضاهای نامعقول زمان باید حوصله کند.
داشتن نوآوری: معلمان موفق در صدد کشف قوانین و مطالب جدید هستند، زیرا دریافت مطالب جدید و احوالات جدید جامعه را جامهی جدید میپوشاند.
داشتن ابتکار: معلمان باید متبکر باشند، زیرا آموزش در هر مقطع زمانی نیاز به معلومات جدید دارد. س معلمها باید برای اجرای درست وظیفهشان از موضوعات روز و جدید با خبر باشند.
۲-۵-۸شیوه نامه انتخاب معلمان نمونه
بی‌گمان معلمان و مربیان ‏، طلایه‌داران نهضت هدایت و سعادت ملت‌ها هستند . معمارانی که زیربنای ارزش‌های معنوی و فضایل اخلاقی و اسلامی جامعه را بنیان می‌نهند . تکریم مقام معلم نشان ارج نهادن به مجاهدت منادیان پیشرفت و سربلندی نسل‌های حاضر و آینده است که هر قلب پاک و پرهیزگاری آن را تأیید می‌کند.
۲-۵-۸-۱ اهداف
الف - هدف کلی
در جهان کنونی این معلمان هستند که در سعادت ملت‌ها نقش مهمی را ایفا نموده و با کوشش‌های خود بنیان مستحکمی ایجاد می‌کنند تا پیشرفت و سرفرازی را برای آنان به ارمغان آورند . چنانچه هر یک از جوامع بشری در صحنه رقابت در عرصه‌های علمی، فرهنگی و صنعتی چشم امید به کسانی دارند که دانش‌آموزان دیروز و اندیشمندان امروزند و در چنین صورتی نقش ارزنده معلم نمایان می‌شود. بنابراین بر عهده وزارت آموزش‌وپرورش است که در میان جامعه فرهنگیان کشور جستجو کند و کسانی را که با رعایت اخلاق و انجام وظایف اسلامی،‌ انسانی و نیز شغلی خود مجاهدت‌هایی در زمینه‌های علمی و یا حضور در صحنه‌های انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی ابراز داشته‌اند، انتخاب نموده و قدردان تلاش‌های ارزنده آنان باشد.
البته خدمات تمام معلمان ارجمند کشورمان قابل تقدیر است و نمونه بودن‏، شایسته یکایک اعضای خانواده بزرگ فرهنگیان کشور است . از اینرو انتخاب معلم نمونه اقدامی است که از یک سو به فراهم نمودن بستر مناسب برای رقابت سازنده بین همکاران کمک می‌کند و از دیگر سو حرکتی نمادین در جهت ارج نهادن به معلم و تکریم مقام او می‌باشد(شیوه نامه انتخاب معلمان نمونه،۱۳۸۸).
ب- هدف‌های اختصاصی
۱-تقویت نقش تربیتی مربیان، معلمان، مدیران و مدرسان برای تحول در نظام تعلیم و تربیت براساس سیره پیامبر اعظم (ص)؛
۲-ایجاد بستر لازم برای رقابت سالم و سازنده به منظور رشد و تعالی جامعه و ترغیب معلمان، مدیران و مدرسان به تلاش هرچه بیشتر برای ایفای رسالت معلمی و انجام وظایف و تکالیف خود؛
۳ایجاد شوق و انگیزه در حیطه‌های علمی،‌آموزشی و کوشش در راه ارتقا و توسعه دانایی از طریق انجام مطالعات، تحقیقات، ابتکارات و خلاقیت‌ها با هدف دستی
ابی به آخرین یافته‌های علمی و به کارگیری آن ها در زمینه بهبود شیوه‌های مدیریت و افزایش بهره‌وری آموزش‌وپرورش(همان منبع).
۲-۵-۸-۲ پیش فرض ها
برای تبیین نگاه کلی به نظام رتبه بندی، فروضی در نظر گرفته شده و به فرض تحقق آن به ارائه دیدگاههایی پرداخته شده است.، این فرض ها عبارتند از:
-آموزش وپرورش قادر است، تمامی ساز وکارهای مربوط به آماده سازی سیستم اداری خویش را، برای اجرای نظام رتبه بندی فراهم آورد.
-آموزش وپرورش قادر است کاستی های ناشی از ارزیابی فعالیت های معلمان را در تبدیل مفاهیم انتزاعی در فرم ها، به مفاهیم انضمامی، برطرف کند و معیارهای دقیق قابل سنجشی را در دستورالعمل های جدید پیش بینی و پیشنهاد کند، به نحوی که این فرم ها و نتایج ناشی ارزشیابی تفاوت معناداری با فرم ها و ارزشیابی های پیشین داشته باشد.
-آموزش وپرورش قادر خواهد بود همه ساله ۲تا ۳ آزمون استاندارد را برای تعیین شایستگی ها ی تخصصی معلمان اجرا نماید.
- معلمان به منظور ارتقای منزلت اجتماعی خویش از یک طرف، و بهره مندی از مزایای قابل توجه ناشی از قرار گرفتن در رتبه بالاتراز طرف دیگر، انگیزه کافی، برای تحرک (عمودی صعودی )در درون این نظام پیدا خواهند نمود.
-ماده واحده تقدیمی دولت به مجلس محترم، مصوب خواهد شد وآموزش وپرورش اجازه خواهد یافت تا سیستم متفاوتی را در نظام پرداخت ها داشته باشد.و متعاقب آن نظامی شکل خواهد گرفت که شرایط ممتازی را برای معلمان رقم خواهد زد. به گفته وزیرمحترم آموزش و پرورش، آنچه که در دولت در خصوص نظام رتبه‌بندی معلمان مصوب شده در چارچوب قانون مدیریت خدمات کشوری است، اما آموزش و پرورش از مجلس درخواست کرده تا این نظام را به صورت مستقل و خارج از قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب کند.بنابراین در صورت عدم تصویب ماده واحده، فاصله گرفتن از وضع موجود حداقل در حوزه پرداخت ها، اگر نگوییم غیر محتمل،که بسیار دشوار خواهد بود. زیرا باید در درون نظام مدیرت خدمات کشوری به اجرای تغییراتی دست بزند، که موانع ناشی از آن، احتمالا تاکنون مانع از تمایزهای تعیین کننده ویا حتی تساویگرایانه شده است.
- فرض نهایی آن است که وزارتخانههای متفاوت نهادهای فرابخشی و دستگاه های دولتی به هنگام پیشبینی اعتبارات سالیانه، همواره به همراهی با آموزش و پرورش خواهند پرداخت. و مجلس شورای اسلامی نیز، همواره برای ایجاد شرایطی متفاوت و ممتاز، در تصویب اعتبارات به همراهی آموزش وپرورش خواهند پرداخت.
یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده در این بحث تأمین مالی این طرح است. وزیر محترم در این باره گفته است: «۷۰ درصد از اعتبارات نظام رتبه‌بندی معلمان از محل مهندسی نیروی انسانی تأمین می‌شود»، وی اظهار داشته: «طی سه سال، مهندسی نیروی انسانی در آموزش و پرورش،به طور کامل اجرا خواهد شد و افرادی که در آموزش و پرورش کار می‌کنند همه در رشته تخصصی خود حضور خواهند داشت.»
فقدان اعداد و ارقام در رابطه با پیش بینیها، سبب عدم فهم موضوع توسط معلمان می شود .به این معنی که یا مبلغ مورد نیاز برای مشمولین آنقدر ناچیز است که اجرای یک برنامه مهندسی در طول سه سال برای تامین مال آن کفایت می نماید. یا آنکه میزان اتلاف نیروی انسانی آموزش و پرورش در وضعیت فعلی، به قدری زیاد است، که اجرای یک برنامه مهندسی نیروی انسانی باعث تامین ۷۰ درصد منابع مالی طرح خواهد شد.در هر حال چون مجهولات این معادله فراوان است یافتن پاسخ برای آن نیز برای معلمان بسیار دشوار است(شیوه نامه انتخاب معلمان نمونه،۱۳۸۸).
۲-۵-۸-۳ نیم نگاهی به اهداف طرح انتخاب معلم نمونه و نحوهی اجرا
افزایش انگیزه و کارایی معلمان در انجام وظایف، اثر بخشی فعالیت های آنان برای شکوفا شدن شایستگیهای دانش آموزان، ارتقای منزلت اجتماعی و صلاحیت و مرجعیت علمی و مهارت های حرفه ای معلمان و بالابردن سطح معیشت آنان، توسعه مشارکت معلمان در فرایند بهسازی برنامه های آموزشی، پژوهشی، تربیتی و فرهنگی، سنجش مستمر صلاحیت های تخصصی و حرفه ای معلمان، ایجاد انگیزه در زمینه سازی برای مشارکت و دخالت دانش آموزان در امر تعلیم و تربیت، بهبود و ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت و ایجاد رابطه بین درجه کارایی و میزان پرداخت، طبقه بندی شایستگی های معلمان حسب شاخص های چهارگانه فرهنگی، تربیتی، آموزشی، پژوهشی و اجرایی از اهداف این نظام است.
بر اساس نظام رتبه‌بندی، پرونده تعیین سطح معلمان برای قرار گرفتن در رتبه‌های مربی معلم، استادیار معلم، دانشیار معلم و استاد معلم در دستور کار قرار می‌گیرد. ضمن آنکه برای تعیین این سطح، معلمان باید شش ماه دوره حرفه معلمی را بگذرانند و پس از گرفتن مجوز گواهی حرفه معلمی، می‌توانند در کلاس‌ها حضور داشته باشند.
ورود به طرح با رتبه «مربی معلم » آغاز می شود وکسب رتبه های بعدی، مستلزم توقف در رتبه قبلی است.فقط دارندگان مدرک تحصیلی دکتری می توانند به شرط داشتن شرایط با رتبه استادیار معلم وارد شوند.

تنوع ژنتیکی به تنوع ژنی درون گونه­ ها اطلاق می­ شود. به عبارتی تنوع ژنتیکی، تنوع قابل توارث درون و بین جمعیت­هاست. کلیه تنوع­های موجود با توالی چهار جفت باز تشکیل­دهنده مولکول DNA، اجزا سازنده کدهای ژنتیکی مرتبط می­باشند. انواع دیگری از تنوع ژنتیکی را نیز می­توان در کلیه سطوح سازماندهی شده در هسته شامل مقدار DNA، تعداد کروموزم و ساختار DNA شناسایی کرد. تنوع و تکامل ژنتیکی در جمعیت­های گیاهی می ­تواند بوسیله جهش، نوترکیبی، مهاجرت، رانده شدن ژنتیکی و گزینش ژنتیکی ایجاد شده باشد (۶۴). کسب اطلاع از فاصله ژنتیکی در بین افراد یا جمعیت­ها و آگاهی از روابط خویشاوندی گونه­ های مورد­نظر در برنامه ­های اصلاحی، امکان سازمان­دهی ژرم­پلاسم و نمونه گیری مؤثر از ژنوتیپ­ها را فراهم می­سازد (۱). قدم اول در اصلاح خصوصیات گیاهی، فهم از ساختار کلکسیون ژرم­پلاسم است که این موضوع به نوبه خود نمونه گیری سیستماتیک ژرم­پلاسم را برای مقاصد اصلاحی و حفاظتی امکان­ پذیر می­سازد. برای بهره ­برداری از منابع ژنتیکی با حداکثر کارآیی، شناخت مواد ژنتیکی نگهداری شده ضرورت دارد. ارزیابی نمونه­ها می ­تواند با توجه به هدف استفاده از ژرم­پلاسم صورت گیرد که جنبه­ های اگرونومیکی، پاتولوژیکی، مورفولوژیکی، سیتولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی از جمله این اهداف است. در راستای این ارزیابی نقاط قوت و ضعف توده­ها و ژنوتیپ­ها و پتانسیل­های موجود در آنها شناخته می­ شود. به عبارت دیگر در این ارزیابی­ها وسعت پایه ژنتیکی هر صفت معلوم می­گردد (۱۲ ،۷ و۶) تنوع ژنتیکی یک صفت معین، اندازه پراکنش ارزش­های همان صفت است، به طوری که تأثیر محیط بر آن زدوده شده باشد. تنوع بین گیاهان یک گونه گیاهی خاص بر دو نوع است: تنوع بر اثر محیط، که به مقادیر مختلف تنش محیطی واکنش می­دهد و با مقایسۀ گیاهان دو جمعیتی که از لحاظ ژنتیکی یکنواخت هستند، می­توان آنرا مشاهده نمود. تأثیر محیط روی یک گیاه، به نتاج آن منتقل نمی­ شود و بنابراین انتخاب در یک جامعه یکنواخت ژنتیکی، به جدا نمودن نژادهایی که در واکنش به تنش­های محیطی اختلاف دارند، نمی­انجامد. تنوع ارثی به تنوع موجود در یک جمعیت مخلوط ژنتیکی، که از عوامل ارثی ناشی شده و به نتاج انتقال می­یابد، اطلاق می­گردد .از آنجایی که این نوع تنوع، ناشی از عوامل ارثی است و به نتاج قابلیت انتقال دارد، لذا در اصلاح نباتات و برنامه ­های اصلاحی حائز اهمیت است، منشأ تنوع ارثی در گیاهان، نوترکیبی­های ژنتیکی، تغییرات درکروموزوم­ها و جهش­ها است (۷).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۱۱-۱ اهمیت تنوع ژنتیکی و روش­های مختلف ارزیابی آن

شناخت کیفی و کمی تنوع ژنتیکی از اهمیت زیادی در علوم بیولوژی مانند اکولوژی، بیولوژی تکامل، تاکسونومی یا رده­بندی، ژنتیک و اصلاح نباتات برخوردار است. اهمیت تنوع ژنتیکی به خوبی برای همه روشن بوده و نشان داده شده است که کاهش تنوع ژنتیکی می ­تواند منجر به کاهش شایستگی و سازگاری به تغییرات محیطی گردد. ارزیابی تنوع ژنتیکی معمولاً در سطح مولکولی و با بهره گرفتن از چندین روش آزمایشگاهی انجام می‌گیرد که از آن میان می‌توان به آللوزایم­ها^[۷] ، آنالیز DNA^[8] و ایزوزیم­^[۹]ها اشاره کرد که قادرند ارزیابی دقیقی از تنوع ژنتیکی را فراهم نمایند. ارزیابی ترکیب ژنتیکی گیاهان زراعی و مجموعه­های ژنتیکی و قرابت بین آن­ها از گذشته­ های دور معمول بوده است، بطور تاریخی این تخمین براساس بیولوژی اندام­های جنسی، داده ­های اکو­جغرافیایی، زیست­شناسی، رنگیزه­ها و شجره­نامه و اخیراً با بهره گرفتن از نشانگر­های پروتئینی مانند ایزوزایم­ صورت می­گرفته است همچنین تنوع ژنتیکی ممکن است با بهره گرفتن از صفات مورفولوژیکی نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. بررسی صفات مورفولوژیکی به تکنولوژی گرانی نیاز ندارد ولی اغلب، این فعالیت­ها به زمین وسیعی نیاز دارند که این امر می‌تواند سبب شود که این روش نسبت به روش‌­های مولکولی هزینه بیشتری داشته باشد. بعلاوه این صفات اغلب تحت تأثیر نوسانات محیطی قرار می‌گیرند که موجب می‌شود ارزیابی تنوع تحت تأثیر محیط باشد. با بررسی مجموعه­های ژنتیکی با بهره گرفتن از نشانگر­های مولکولی مبتنی بر DNA، تفاوت­های ژنتیکی بیشتری مشاهده شده، این تفاوت­ها تحت تأثیر محیط و اثراتی مانند پلیوتروپی، اپی­ستازی و دوره رشدی گیاه نخواهند بود و امکان آگاهی دقیق و کافی از تنوع ژنتیکی در سطح DNA را فراهم می­سازند. با توجه به اهمیت روزافزون تولید واریته­های برتر و نیاز به شناسایی و استفاده از آلل­ها و ژن­هایی که صفات مطلوبی را کنترل می­نمایند، استفاده از نشانگر­های DNA روز­افزون خواهد بود.

۱-۱۲ انواع نشانگر­ها:

مارکر­ها انواع مختلفی دارند. در یک تقسیم ­بندی کلی می­توان مارکر­ها را به صورت زیر دسته­بندی کرد:
۱- مارکر­های مورفولوژیکی یا فنوتیپی
۲- مارکر­های مولکولی
مارکر­های مولکولی خود به دو دسته تقسیم می­شوند:
۱- مارکر­های بیو­شیمیایی
۲- مارکر­های DNA

۱-۱۲-۱ نشانگر­های مورفولوژیکی

مارکر­های مورفولوژیکی همانگونه که از نام آنها مشخص است از روی فنوتیپ ارزیابی می­شوند و لذا ارزیابی آنها خیلی ساده است. تعداد این مارکر­ها کم است و پلی­مورفیزم کمی نیز تولید می­ کنند. از طرفی در اغلب موارد مارکر فنوتیپی در واقع یک صفت نامطلوب است، مثلا کوتولگی بوته، ابلق بودن برگ ها و … . لذا امروزه از این نوع مارکر­ها استفاده نمی­ شود. نشانگرهای مورفولوژیکی اولین نشانگر­هایی بودند که برای ارزیابی تنوع ژنتیکی مورد استفاده قرار گرفتند (۲۰). نشانگر­های مورفولوژیک که پیامد جهش­های قابل رویت در مورفولوژی هستند، شامل دامنه وسیعی از ژن­‌های کنترل­ کننده صفات مورفولوژیک می­شوند که بر ظاهر یا فنوتیپ موجود مبتنی بوده و جزو نخستین نشانگرها به شمار می­آیند که از زمان­های بسیار دور، یعنی زمانی که هنوز محل ژن روی کروموزوم مشخص نشده بود، مورد استفاده قرار می­گرفتند. دلایل عمده محدودیت استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی عبارتند از: تعداد این نشانگر­ها کم بوده، وابسته به سن و مرحله رشدی گیاه هستند و غالباً از شرایط محیطی تأثیر می­پذیرند و درضمن اساس ژنتیکی بسیاری از آنها هنوز مشخص نشده است. در صورتی که هنوز بررسی تنوع ژنتیکی بر اساس صفات مورفولوژیک یک گام اولیه در جهت توصیف و گروه­بندی ژرم­پلاسم­ها است (۵۷).

۱-۱۲-۲ نشانگر­های بیوشیمیایی

نشانگرهای بیوشیمیایی شامل موارد متعددی است. این نوع مارکر­ها نیز امروزه کارایی زیادی ندارند چرا که تعداد آنها کم بوده و پلی­مورفیزم کافی ایجاد نمی­کنند، لیکن نکته مثبت در آنها هم­بارز بودن است.
این گروه را می­توان به دسته­های زیر تقسیم کرد:
الف. مولکول­های بیوشیمیایی کوچک: مثل ترکیبات فنلی، ترکیبات معطر و …
ب. پروتئین­های ذخیره­ای: مثل گلوتنین و گلیادین که در گندم خصوصا در تعیین ارزش نانوایی کاربرد دارد.
ج. آیزوزایم­ها: اینها در واقع فرم­های مختلف یک آنزیم هستند که یک واکنش را کاتالیز می­ کنند ولی ممکن است سرعت فعالیت آنها متفاوت باشد. این مارکر­ها در دهه ۸۰ کاربرد زیادی داشتند. تنکسلی توانست بر اساس آیزوزایم­ها در گوجه فرنگی اولین نقشه لینکاژی را طراحی نماید. و معایب آیزوزایم‌­ها عبارتند از: تنها تعداد محدودی آیزوزایم برای هر گونه وجود دارد، تعداد سیستم‌های آنزیمی چند شکل و قابل دسترس محدود است و مکان‌های آنزیمی فقط شامل قسمت محدود و غیر­تصادفی از ژنوم هستند (قسمت بیان­شونده). بنابراین تنوع مشاهده شده ممکن است بیانگر کل ژنوم نباشد. اگرچه با این روش می‌توان تعداد زیادی از نمونه‌ها را بررسی کرد ولی مقایسه نمونه‌ها از گونه‌های مختلف، مکان‌های ژنی و آزمایشگاه‌های مختلف مشکل ساز است. بطوریکه این روش تحت تأثیر روش­‌های استخراج، بافت گیاه و مرحله رشد گیاه قرار می‌گیرد(۶۲و۴۲).
د. آللوزایم‌­ها آلل­‌های متفاوت آنزیم‌­ها هستند که یک ارزیابی از فراوانی ژنی و ژنوتیپی در درون و بین جمعیت‌­ها ارائه می‌دهند که این اطلاعات می­‌توانند جهت گروه‌بندی جمعیت‌­ها، تنوع ژنتیکی، جریان ژن، ساختار ژنتیکی گونه­ ها، مقایسه میزان تلاقی­‌های بین‌­گونه‌ای، ساختار جمعیت و واگرایی جمعیت­‌ها استفاده شوند (۴۲).
مزیت­های مهم این‌گونه نشانگر­ها عبارتند از: ارزیابی به صورت هم­‌بارز و بدون دخالت تأثیرات اپیستازی و پلیوتروپی، کاربرد آسان و هزینه پائین.

۱-۱۲-۳ نشانگر­های مولکولی مبتنی بر DNA

مارکر­های DNA در واقع مهم­ترین و کاربردی­ترین سیستم­های مارکری هستند که گستردگی زیادی داشته و هر­روزه در حال توسعه و تکامل هستند. از آنجا که در اولین سطح بیان ژن مطرح می­شوند، خیلی دقیق بوده، دارای تنوع زیاد و پلی­مورفیزم بالا هستند.
نشانگر­های مولکولی بر اساس آشکارسازی تفاوت‌ (چندشکلی^[۱۰]) موجود در بین اسید­های نوکلئیک افراد مختلف عمل می‌کنند. این تفاوت‌­ها شامل پدیده­‌های حذف، اضافه، جابجایی، دو برابر شدن و جهش‌­های نقطه‌ای است و تنها ژن‌های خاص و فعال را شامل نمی‌شود. نشانگر­های مولکولی علاوه بر اینکه تحت تأثیر محیط نیستند دارای مزیت­‌های زیر می­باشند:
۱- تمام قسمت‌های ژنوم را پوشش می‌دهند (اگزون‌­ها، اینترون­‌ها و نواحی تنظیم­کننده).
۲- تحت تأثیر پلیوتروپی و اپیستازی قرار نمی‌گیرند.
۳- قادر به شناسایی تفاوت­‌هایی هستند که تنوع فنوتیپی نشان نمی‌دهند.
۴- بعضی از آنها هم­‌بارز هستند.
روش­‌های مختلف مورد استفاده شامل: هضم و هیبریداسیون اسید­های نوکلئیک، روش­های مبتنی بر واکنش­‌های زنجیره­‌ای پلیمراز (^[۱۱]PCR) و یا ترکیبی از دو روش ذکر­شده هستند. بعلاوه روش‌­های مختلف نشانگری می‌توانند یک مکان یا چند مکان ژنومی را مورد بررسی قرار ‌دهند. بطوریکه نشانگر­های چند مکانی^[۱۲] قادرند بطور همزمان چندین مکان ژنومی را مورد بررسی قرار دهند. این نشانگر­ها مبتنی بر تکثیر تصادفی DNA بواسطه آغازگر­های الیگونوکلئوتیدی با توالی‌­های انتخابی هستند، این گونه نشانگر­ها را نشانگر‌­های غالب نیز می‌نامند. بنابراین امکان تشخیص حضور یا عدم حضور باند برای هر مکان وجود دارد ولی امکان تشخیص حالت­‌های هتروزیگوت (A/-) یا هموزیگوت (a/a) برای آلل‌­های مشابه وجود ندارد. در حالیکه نشانگر­های یک مکانی^[۱۳] از کاوشگر­ها یا آغازگر­های ویژه برای مکان‌­های ژنی استفاده می‌­کنند و قادر به تکثیر یا دورگ­گیری DNA با توالی‌­های شناخته­شده هستند. این نشانگر­ها را نشانگر­های هم­‌بارز نیز می­‌نامند که امکان تشخیص مکان‌­های هموزیگوت و هتروزیگوت را به ما می­‌دهند(۴۲).
روش‌های نشانگری پایه را می‌­توان به ۲ دسته تقسیم کرد:
۱-روش­‌های غیر مبتنی بر PCR یا روش­‌های مبتنی بر هیبریداسیون.
۲-روش­‌های مبتنی بر PCR

۱-۱۲-۳-۱ روش‌های غیر مبتنی بر PCR

روش­های مولکولی مبتنی بر هیبریداسیون از اولین نشانگر­هایی هستند که در مطالعات گیاهی مورد­استفاده قرار گرفتند. این نشانگر­ها شامل استفاده از آنزیم‌­های برشی و روش­‌های دورگ­گیری بودند (۵۹). آندونوکلئار­های هضم­کننده، آنزیم‌­های باکتریایی هستند که قادر به شناسایی توالی‌ پالیندرم ویژه و برش DNA هستند که این برش سبب ایجاد قطعاتی با اندازه‌­های مختلف می‌شود. تغییرات درون توالی (مثل جهش نقطه‌ای)، جهش­های بین مکانی (مثل حذف و جابجایی) و جهش­های درون مکان آنزیمی می­‌توانند منجر به تفاوت طول قطعات بعد از برش آنزیمی شوند. نشانگر­های RFLP^[14] و تعداد متفاوت ردیف‌­های تکراری (^[۱۵]VNTR)، نمونه­‌هایی از نشانگر­های مبتنی بر هضم و هیبریداسیون هستند. در RFLP چند­شکلی DNA بوسیله هیبریداسیون کاوشگر (که به روش شیمیایی نشاندار شده است) با قطعاتDNA انتقال سادرن­یافته انجام می‌گیرد که سبب ایجاد پروفایل­هایی از قطعات DNA می­ شود. نشانگر RFLP دارای چند­شکلی نسبتاً زیادی است، توارث هم­بارز داشته و تکرار­پذیری بالایی نشان می­‌دهد. در این روش لکه‌های DNA حاصل از دورگ گیری را می‌توان پاک کرد و قطعات انتقال سادرن­یافته را دوباره با کاوشگر­های ^[۱۶]‌ RFLP جدید (۸ تا ۱۰ مرتبه) مورد بررسی قرار داد. با این وجود، این روش‌­ها به علت وقت­‌گیر بودن، داشتن مواد رادیواکتیویته­ی گران­قیمت و سمی و نیاز به DNA با کیفیت و کمیت بالا به طور وسیع مورد­استفاده واقع نمی‌شوند. بعلاوه این نشانگر­ها به اطلاعات اولیه از توالی DNA‌ جهت ساختن کاوشگر نیاز دارند که سبب پیچیدگی روش می‌­شود. این محدودیت­‌ها سبب شده است که روش­‌های با پیچیدگی کمتر مانند نشانگر­های مبتنی بر PCR توسعه یابند (۴۲). بازر­ترین نوع این مارکرها، RFLP می­باشد. VNTR­ها و میکروستلایت­ها نیز در این گروه قرار دارند. در این نوع مارکر­ها یک قطعه DNA نشاندار شده (پروب) جهت هیبریداسیون استفاده می­ شود. RFLP در سال ۱۹۸۰ توسط Botstain ابداع شد و دقت بسیار زیادی دارد، لیکن امروزه صرفا به دلیل وقت­گیر و پر­زحمت بودن آن، کمتر استفاده می­ شود.

۱-۱۲-۳-۲ نشانگرهای مبتنی بر PCR

این نشانگر­ها که کاربرد آنها سیر صعودی دارد، توسط مولیس و همکارانش (۱۹۸۶) توسعه پیدا کرده و از واکنش‌­های زنجیره‌ای پلی‌مراز (PCR) پیروی می‌کنند. این تکنیک شامل تکثیر چندین قطعه DNA مجزا است که توالی­‌های اطراف آنها بسیار مشابه آغاز­گر می­‌باشد، این نواحی باید به قدر کافی به همدیگر نزدیک باشند تا تکثیر انجام گیرد. استفاده از آغازگر­های تصادفی محدودیت داشتن اطلاعات اولیه برای انجام PCR را ندارد. روش­‌های مبتنی بر PCR را می­‌توان به دو گروه: ۱- روش­‌های مبتنی بر PCR توالی­های غیر ویژه. ۲- روش­های مبتنی برPCR توالی­‌های هدف^[۱۷] تقسیم کرد. در این قسمت تعدادی از نشانگر­های مبتنی بر PCR توضیح داده می­ شود (۴۲).

۱-۱۲-۳-۲-۱ نشانگرRAPD^[18]:

نشانگر RAPD، نخستین نشانگر مولکولی مبتنی بر واکنش زنجیره پلی­مراز بود که برای بررسی تنوع ژنتیکی مورد­استفاده قرار گرفت. مارکر­های RAPD از طریق تکثیر تصادفی DNA ژنومی و با بهره گرفتن از آغازگر­های کوتاه ایجاد می­شوند. تفکیک قطعات حاصل بر روی ژل آگارز در حضور اتیدیوم بروماید صورت می­گیرد، و در نهایت، زیر نور ماوراء بنفش مشاهده می­گردد. اگرچه آغازگر­ها دارای توالی­های تصادفی هستند، قادر به یافتن توالی­های هومولوگ مناسب روی رشته DNA می­باشند. چندشکلی­های DNA بدلیل نوآرایی یا حذف در محل اتصال آغازگر­ها یا ناحیه قابل تکثیر ایجاد می­شوند (۶۸).

۱-۱۲-۳-۲-۲ نشانگر^[۱۹]AFLP:

برای غلبه بر محدودیت تکرار­پذیری RAPD، تکنولوژی AFLP توسط شرکت هلندی کی­جن^[۲۰] توسعه پیدا کرد (۶۸). نشانگر AFLP توسط هضم DNA با دو یا چند آنزیم برشی، اتصال آداپتور به دو انتهای قطعات، PCR با آغازگر­های اختصاصی و جداسازی قطعه­های حاصل روی ژل پلی اکریل امید صورت می­گیرد (۱۲). با توجه به نتایج بدست­آمده از آن تکنیک مقرون به صرفه و دارای تکرار­پذیری، ثبات و قابلیت اطمینان بیشتری نسبت به مارکر RAPD می­باشد به همین دلیل بطور وسیعی در تهیه نقشه کروموزومی گیاهان مورد­استفاده قرار گرفته است. در استفاده از این مارکر باید مراحل انجام کار با دقت و کیفیت بالا صورت گیرد (۶۵).

۱-۱۲-۳-۲-۳ نشانگر^[۲۱]SSR:

مورگانت و اولیویری در سال ۱۹۹۳ برای اولین بار ریزماهواره­ها را در توالی گیاهان گزارش کردند. ریز ماهواره­ها یا ردیف های تکراری ساده (SSR) شامل واحد­های نوکلئوتیدی تکی تا شش تایی تکرار شونده هستند که در ژنوم بیشتر یوکاریوت­ها پراکنده­اند (۲۶). معمولاً تکرار­های ۱ تا ۴ نوکلئوتیدی در ژنوم یوکاریوت­ها بیشتر یافت می­شوند. ریزماهواره­ها به صورت طبیعی در نواحی غیر کد­کننده DNA از قبیل اینترون­ها و تـوالی­های بین ژنی دیده می­شوند. ریـز مـاهواره­ها معمولاً نـزدیک بـه SINEs^[22] و LINEs^[23] ها و نزدیک به عناصر شبه رتروترانسپوزون­ها دیده می­شوند (۲۵). ریزماهواره­ها به نواحی کد­کننده ژنوم نیز متصل
شده ­اند (۱۸). ریزماهواره­ها در نقشه­یابی ژنومی، انگشت­نگاری DNA، سازماندهی ژرم­پلاسم و مطالعات سیتوژنتیکی و ارزیابی تنوع ژنتیکی درون جمعیت­ها استفاده می­شوند (۱۲). ریز­ماهواره­ها به دلیل هم­بارز بودن و تبعیت از توراث مندلی و تشخیص آسان افراد هموزیگوس از هتروزیگوسی در بررسی تنوع ژنتیکی و انتخاب والدین برتر استفاده می­شوند (۵۶). نشانگر SSR به دلیل هم­بارز بودن و سطح بالای چند­شکلی و کاربرد آسان این تکنیک، یک روش مناسب برای بررسی تنوع ژنتیکی به حساب می ­آید(۱۸).

۱-۱۲-۳-۲-۴ نشانگرISSR^[24]:

زیتکیویز و همکاران در سال ۱۹۹۴ نشانگر مولکولی جدیدی (مبتنی بر PCR) به نام ISSR را معرفی کردند(۷۶). این تکنیک شامل تکثیر قطعات DNA موجود در فواصل قابل تکثیر بین دو توالی تکراری ریز­ماهواره است که در دو جهت مختلف آرایش یافته­اند. در این نشانگر­ها معمولاً از ریز ماهواره­هایی با طول ۲۵-۱۶ جفت باز به عنوان آغازگر­هایی که در یک واکنش PCR مکان­های ژنومی زیادی را مورد هدف قرار می­ دهند استفاده می­ کنند و به دلیل طویل بودن آغازگرها، تکرار­پذیری بالایی دارند، همچنین طول قطعات تکثیری با هم متفاوت می­باشند. تکرار­های ریزماهواره که به عنوان آغازگر استفاده می­شوند، اصولاً دو، سه، چهار یا پنج نوکلئوتیدی می­باشند. این آغازگر­ها می توانند بدون باز اضافه (۵۵،۳۳و۲۵) یا دارای ۱ تا ۴ باز اضافی به صورت لنگر در انتهای ´۳ یا ´۵ باشند (۷۶). نشانگرISSR تصادفی بوده و تکرار­پذیری و چند­شکلی بالایی دارد و در طیف وسیع از گیاهان استفاده می­ شود. میزان تکرار­پذیری در نشانگر ISSR بین ۹۵-۹۲ درصد است. بخصوص زمانی که از ژل پلی­اکریل­آمید استفاده گردد. این تکنیک نیازمند اطلاعات اولیه در مورد توالی ژنوم نیست و الگوی چند­شکلی زیاد و چند لوکوسی ایجاد می­نماید. میزان DNA مورد استفاده در این تکنیک بسته به نوع گیاه متفاوت و در حدود ۱۰ تا۵۰ نانوگرم می­باشد (۴۳). نشانگر­های ISSR، اغلب به عنوان نشانگر­های غالب معرفی می­شوند که از قوانین توارث مندلی تبعیت می­ کنند (۶۶،۵۶ و ۲۵).

۱-۱۲-۳-۲-۵ نشانگرSRAP^[25]:

لی و کویروس در سال ۲۰۰۱ برای اولین بار نشانگر مولکولی جدیدی به نام SRAP را معرفی کردند(۳۴). SRAP، تکنیک نشانگر تقریبا جدیدی است که توالی کد­دهنده ژنوم را توسط پرایمر­های ۱۷ تا ۱۹ نوکلئوتیدی هدف­گیری می کند (۴۰) که به خصوص برای تکثیر توالی (Open Reading Frame) ORF مورد استفاده قرار می­گیرد و بر مبنای ۲ پرایمر تکثیر­کننده می­باشد (۵۵) . این سیستم نشانگر حتی قابلیت تشخیص میزان بالائی از پلی­مورفیسم را نیز در بین گونه­ ها دارد (۴۷).
مارکر­های SRAP تمام ویژگی­های یک مارکر مولکولی مناسب را از قبیل هم­بارز بودن دارد یعنی می تواند هوموزیگوت­ها را از هتروز­یگوت ها تشخیص دهد (۳۵). پرایمر forword دارای ۱۷ جفت نوکلوئید است که ۱۴ نوکلوئید آن ثابت و غنی ازG,C است و۳ نوکلئوتید متغیر آن در انتهای ^/۳ قرار دارد. این پرایمر ترجیحا ناحیه اگزون را تقویت می­ کند (ناحیه اگزون غنی از G,C است). پرایمر Reverse دارای ۱۹ جفت نوکلئوتید است که ۱۶ نوکلئوتید آن ثابت و غنی ازA,T است و۳ نوکلئوتید متغیر آن در انتهای ^/۳ قرار دارد. این پرایمر ترجیحا ناحیه اینترون­ها وپروموتورها را تقویت می­ کند (۳۵). پلی مورفیسم اساساً از تنوع طول این اینترون­ها وپروموتور­ها و فاصله­ها، ایجاد می­ شود. ۳ نوکلئوتید متغیر انتهایی SRAP می ­تواند بر طبق طراحی ترکیبات مختلف پرایمری تغییر کنند. جفت پرایمر­ها می­توانند با ترکیب پرایمر forword و reverse ترکیبات جدیدی را ایجاد کنند که هزینه سنتز پرایمر­ها را کاهش می­دهد و استفاده از پرایمر­های موثر را افزایش می­دهد (شکل۱-۴).
Ferriol و همکاران گزارش دادند نشانگر SRAPبیشترین هماهنگی را با تغییرات مورفولوژی نسبت به سایر نشانگر­ها دارد. زیرا SRAPباعث تکثیر توالی ORFs(قالب خواندنی باز) می­ شود که در واقع این توالی هدف در ارتباط مستقیم با بروز صفات مورفولوژیکی در موجودات می­باشند. Budakو همکاران (۲۰۰۴). چهار نشانگر درbuffalograss براساس قدرت تنوع ژنتیکی مقایسه کردند(۷۱،۳۶،۴۳و۳۵).
SRAP> SSR> ISSR> RAPD

شکل ۱-۴ نحوه اتصال پرایمرهای forwad و reverse به DNA الگو

(A-6)
۳-A-تعمیم عملگرهای مجموعه ای مجموعه های فازی
می توان هر سه مورد از عملگرهای استاندار فازی را بنا بر شرایط و نیاز تعمیم داد. بر این اساس عملگرهای تی-نرم تعمیم یافته عملگر اشتراک و اس-نرم ه تعمیم یافته عملگر اجتماع تولید می شوند. به دلیل قابلیت کاربرد عملگرهای اشتراک در روش پیشنهادی برای بهینه سازی چند هدفه به طور اختصار عملگرهای تی نرم را توضیح می دهیم. برای مطالعه بیشتر علاقه مندان می توانند به زیمرمن مراجعه نمایند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۳-A-تی-نرم ها: اشتراک های فازی.
به طور کلی یک عملگر اشتراک که بر روی دو مجموعه فازی  و  تعریف می شود باید ویژگی های خاصی را دارا باشد که این ویژگی ها در یک دسته از توابع به نام تی-نرم ها یافت می گردد.اگر داشته باشیم  و  آنگاه شکل کلی یک تابع تی-نرم به قرار زیر می باشد:
(A-7)
یک تابع مانند  یک تی نرم است اگر به ازای هر  اصول موضوعه زیر را ارضا نماید:
اصل موضوعه T1: (شرایط مرزی)

اصل موضوعه T2: (یکنوائی)
اگر داشته باشیم  و  آنگاه
اصل موضوعه T3: (جابجائی)

اصل موضوعه T4: (شرکت پذیری)

با بهره گرفتن از اصل موضوعه چهارم مشاهده می شود که می توان مقادیر درجه عضویت مربوط به اشتراک بیش از دو مجموعه فازی را نیز محاسبه نمود. تی-نرم ها به دو دسته پارامتری و پارامتری تقسیم بندی می شوند. برخی از مهم ترین عملگرهای تی نرم غیرپارامتری در ادامه آورده می شود:
ضرب دراستیک
(A-8)
تفاضل کراندار
(A-9)
ضرب اینشتین
(A-10)
ضرب جبری
(A-11)
ضرب هاماخر
(A-12)
مینیمم
(A-13)
ارتباط بین عملگرهای فوق را می توان به صورت زیر ارائه نمود.
(A-14)
بر اساس کاربردهای خاص و برای انطباق عملگرها با کاربرد مزبور، ممکن است که نیازباشد تا عملگرهای دیگری تعریف گردد.در این راستا محققین مختلفی اقدام به ارائه عملگرهای پارامتری نموده اند که در ادامه برخی از مهم ترین عملگرهای تی-نرم پارامتری را ملاحظه می فرمائید :
عملگر اشتراک هاماخر
(A-15)
ییگر
(A-16)
دوبوا پراد
(A-17)
عملگر هاماخر در صورتی که  باشد به عملگر ضرب جبری تبدیل می گردد.عملگر ییگر در صورتی که  به عملگر مینیمم و اگر  به عملگر تفاضل کراندار همگرا می شود. همچنین عملگر دوبوا و پراد برای  به عملگر مینیمم و برای  به عملگر ضرب جبری تبدیل می شود.
۴-A- اعداد فازی
موقعیت های بسیاری در تصمیم گیری و بهینه سازی در دنیای واقعی وجود دارند که بیشتر از آنکه درگیر اعداد یا بازه های حقیقی باشیم با اعداد و بازه های “تقریبی” سر و کار داریم که به شکل ” اعدادی که نزدیک به یک مقدار حقیقی هستند” ویا ” احدادی که حول و حوش بازه ای از اعداد حقیقی هستند” بیان می شوند. می توان این گزاره های فازی را بوسیله مجموعه های فازی در  که به آنها اعداد فازی می گوییم مدلسازی نمود.
یک عدد فازی  ، یک مجموعه محدب نرمال فازی روی اعداد حقیقی  می باشد به گونه ای که داشته باشیم:
دقیقا یک  با مقدار تابع عضویت برابر یک وجود داشته باشد ( به این نقطه میانگین عدد فازی گفته می شود)
تابع عضویت  تکه ای و پیوسته باشد.
امروزه تعریف فوق اغلب تغییر می یابد. به دلیل سهولت انجام عملیات ریاضی توابع عضویت ذوزنقه ای معمولا استفاده می شوند که در تعریف بالا نمی گنجند.
۱-۴-A-عدد فازی مثلثی
یک مجموعه فازی به شکل  تعریف شده روی  که در آن داریم  یک عدد فازی مثلثی نامیده می شود و تابع عضویت آن به شکل زیر می باشد:
(A-18)

a₁ a₂ a₃

1. 1. به نظر می رسد بین متغییرهای زمینه ای (جنسیت، سن، وضعیت تاهل، تحصیلات، شغل و پایگاه اقتصادی) و سلیقه و نوع مصرف هنری مخاطب رابطه معنا داری وجود دارد و این متغییر ها درگرایش مخاطب به هنر مدرن یا عامه پسند تأثیرگذاراند.

1. 1. به نظر می رسد میان نوع و ویژگی های مصرفی مخاطب و گرایش وی به نقاشی مدرن یا عامه پسند رابطه معنا داری وجود دارد.

1. 1. به نظر می رسد شناخت هنری مخاطب در گرایش وی به نقاشی مدرن یا عامه پسند تأثیرگذار است و میان سطح شناخت هنری و سلیقه مخاطب رابطه معنا داری وجود دارد.

1. 1. به نظر می رسد میان سطح و میزان سرمایه فرهنگی بر سلیقه و نوع مصرف هنری مخاطب تأثیرگذار است و افرادی با سطح سرمایه فرهنگی بالاتر جذب هنر مدرن و مخاطبانی با سطح سرمایه فرهنگی پایین تر به هنر عامه پسند جذب می شوند.

۱-۷- روش پژوهش

رویکردهای جدید جامعه شناسی هنر همه امکانات توصیفی و تبیینی نظریه های جامعه شناسی را به خدمت می گیرند تا به زمینه یابی هنر در جامعه و مطالعه آن بپردازند و دیگر به دسته بندی توصیفی و تبینی از موضوعات کمتر توجه دارند. توجه به توسعه روش های کمی در علوم انسانی موجب شده تا جامعه شناسان هنر بیشتر به سمت روش های پیمایشی روی بیاورند تا نه فقط با روش های تاریخی بلکه با تحقیقات میدانی رابطه هنر و جامعه را واکاوی کنند. شناخت جامعه هنرمندان، ارزیابی سلیقه مخاطبان و طبقه بندی آنها بر اساس ویژگی های جامعه شناختی از مسائل جدید پیش روی جامعه شناسی هنر است(مریدی و تقی زادگان۱۳۸۸:۱۷).
تحقیقات پیمایشی و توصیفی مبتنی وضعیت خاص را درباره افکار عمومی، رفتار یا ویژگی های جمعیت مورد بررسی، در مقطع زمانی خاص، مستند می سازند. در این روش هدف صرفاً گردآوری داده های صرفاً توصیفی نیست بلکه به دنبال میزان هایی از متغییر ها هستند که بتوان ارتباط بین آنها را تحلیل کرد. تحقیقات پیمایشی از طریق پرسشنامه و مصاحبه، به گرد آوری اطلاعات می پردازند(گونتز۱۳۹۰، ۱۳۶).
در این پژوهش نیز سعی شده با در نظر گرفتن الگوی رفتاری مخاطبان به شناسایی سلیقه ها و ذائقه ها و الگوهای فرهنگی و نوع داوری آنها دست یابیم. این امر بواسطه روش پیمایشی و توصیقی و ابزار پرسشنامه میسر گشته است. پرسشنامه ها توسط مخاطبین حاضر در گالری ها و مغازه-گالریهای و فرهنگسرا ها ثبت گردیده است و با بهره گرفتن از روش آماری- توصیفی اعم از جداول توزیع فراوانی به نمایش درآمده؛ هریک از پرسش های مربوط به مولفه ها بر مبنای متغییر مستقل و وابسته در پرسشنامه، به طور جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

۱-۸- جامعه آماری

جامعه ی آماری را می توان این گونه تعریف کرد: جامعه ی آماری عبارت است از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص(جهانی یا منطقه ای) دارای یک یا چند صفت مشترک باشند(حافظ نیا،۱۳۸۸:۱۲۰).
جامعه آماری این پژوهش مخاطبان حاضر در شهر تهران هستند که برای مشاهده نقاشی مورد پسند خود به گالری ها یا مغازه-گالریها و فرهنگسراهای موجود در سطح شهر مراجعه کرده اند. جامعه مورد نظر ما یک جامعه همگن نیست و شامل افرادی از نقاط مختلف جغرافیای اجتماعی شهر تهران در بر می گیرد. همین امر مطالعه این موضوع را جالب تر می کند چرا که می توان دید که چه مردمی و چه قشری به دیدن چه آثاری می روند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در حال حاضر در تهران نزدیک به ۲۰۰ گالری به صورت رسمی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ثبت رسیده ایت که حدود ۲۰ درصد آنها به حالت تعطیل و نیمه فعال هستند. از این میان ۱۴۰ گالری خصوصی و دولتی و فرهنگسرا فعال وجود دارد. (شایگان،۱۳۹۰) گفتنی است که حجم قابل توجهی از تراکم گالری های خصوصی و دولتی در مناطق بالای شهر تهران مستقر هستند. همچنین تعداد ۳۴ فرهنگسرا در مناطق ۲۲ گانه تهران دایر است که زیر نظر شهرداری تهران فعالیت می کنند. مغازه گالریها نیز مکان های خصوصی هستند که به فروش آثار نقاشی و تابلو فرش می پردازند.

۱-۸-۱- قلمرو مکانی

برای پژوهش حاضر از میان گالری ها به بررسی ذائقه مخاطبان گالری های شیرین، الهه و گلستان پرداخته ایم. در بازه زمانی انجام این تحقیق، گالری شیرین آثاری از آتوسا جان نثاری و آرشین آگشته، از نقاشان نوگرای ایرانی را ارائه کرده بود. این نمایشگاه در فاصله زمانی بین ۹ الی ۲۰ خرداد برگزار شده است. در گالری الهه آثار ی از محسن حسین مردی و سیما نجفی در فاصله زمانی ۹ تا ۲ تیر ماه به نمایش درآمده بود و در گالری گلستان آثاری از زوبین امیری و فرزاد هدایت به نمایش گذاشته شده بود، فاصله زمانی برگزاری این نمایشگاه ها نیز از ۲۳ خرداد ماه الی ۴ تیرماه بوده است. می توان گفت تمامی آثار به نمایش درآمده در این گالری ها پیرو آثار مدرن و نوگرای غربی بوده است.
در میان مغازه-گالریها که بیشتر آثار عامه پسند را ارائه می دهند به مغازه-گالری های واقع در میدان تجریش و پاساژ شیری در میدان صادقیه مراجعه شده است. در میان فرهنگسرا ها نیز به فرهنگسرای هنگام واقع در منطقه ۴ تهران که نقاشی های الهام محمد دینی را به نمایش گذاشته بود و همچنین فرهنگسرای خاوران واقع در منطقه ۱۵که آثار آبرنگ مهدی مرادی را ارائه داده بود، مراجعه شد.

۱-۹- قلمرو زمانی

پرسشنامه ها درخرداد ماه و نمیه اول تیر ماه ۱۳۹۳ در هر یک از گالری های ذکر شده میان مخاطبین بالای بیست سال به روش نمونه گیری تصادفی و طبقه بندی شده توزیع شده و در مجموع تعداد ۱۲۰ پرسشنامه در میان هر یک از سه گروه مخاطبان تکمیل گردید. تعداد پرسنامه ها بر مینای میانگین مخاطبان حاضر در هر مکان در طول برگزاری یک نمایشگاه در طول یک هفته است.

۱-۱۰- نمونه آماری و روش نمونه گیری

هدف محقق شناسایی جامعه و تعیین پارامترهای مربوط به آن است. برای این کار یا باید به کلیه افراد جامعه مراجعه کند و صفت یا ویژگی مورد نظر تحقیق خود را در آنها جویا شود؛ یا باید تعدادی از افراد جامعه را مورد مطالعه قرار دهد و از طریق جمع کوچکتری و با روش معینی، پی به صفات و ویژگیهای جامعه ببرد. بدیهی است اگر جامعه ی مورد نظر کوچک و حجم و تعداد افراد آن کم باشد، میتواند آن را به طور کامل مطالعه نماید. ولی اگر جامعه بزرگ باشد و امکانات و مقدورات وی اجازه ندهد، ناچار است از بین افراد جامعه تعداد مشخصی را به عنوان نمونه برگزیند و با مطالعه این جمع محدود، ویژگیها و صفات جامعه را مطالعه کرده، شاخصها و اندازه های آماری آن را محاسبه کند.
چنانکه می دانیم، زمانی که نه از واریانس جامعه و نه از احتمال موفقیت یا عدم موفقیت متغیر اطلاع دارید می توان از جدول مورگان برای حجم نمونه استفاده نمود. تحقیق حاضر با توجه به جدول مورگان تنظیم شده و با توجه به تحقیقاتی که از برخی گالری داران انجام شده میزان مخاطبی که در یک هفته از نمایشگاه دیدن می کند تقریبا ۱۸۰ نفر است.البته این میزان با نوع نمایشگاه و هنرمند که به ارائه کارمی پردازد متفاوت خواهد بود.
با توجه به اینکه هدف محقق اندازه گیری متغییر ها در نمونه و تعمیم آن به جامعه می باشد، باید از روش نمونه گیری احتمالی استفاده شود. لذا محقق از نمونه گیری احتمالی سیستماتیک استفاده کرده است – در این روش تعداد نمونه مورد نیاز n از کل جامعه آماری N انتخاب می شود- که با توجه به جدول مورگان تعداد ۱۱۸ نفر باید مورد سوال قرار گیرند که ما برای پوشش دادن خطاهای نمونه گیری حجم نمونه آماری را برابر ۱۲۰ نفر در نظر گرفته ایم که جمعا ۳۶۰ پرسشنامه توسط مخاطبان هر سه گروه تکمیل شده است.

۱-۱۱- ابزارهای سنجش و گردآوری اطلاعات

ابزار سنجش و اندازه گیری وسایلی هستند که محقق به کمک آنها میتواند اطلاعات مورد نیاز تحقیق خود را برای تجزیه و تحلیل و بررسی پدیده ای مورد مطالعه و نهایتاً کشف حقیقت گردآوری نماید. این ابزارها عبارتند از: مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه، اسناد و مدارک و نظایر آنها. این ابزارها متناسب با نوع تحقیق و روش کار آن برگزیده و طراحی می شود.(حافظ نیا،۱۲۹:۱۳۸۸)

۱-۱۱-۱- پرسشنامه

پرسشنامه به عنوان یکی از متداولترین ابزارهای جمع آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی به حساب می آید و عبارت است از مجموعهای از سؤالات مکتوب که حول متغیرهای یک تحقیق ، ساخته می شود و پاسخگو به شکل حضوری یا غیر حضوری و مستقیم یا غیر مستقیم آن را تکمیل می کند(همان:۱۴۸)
در طراحی پرسشنامه، از پرسشنامه پی یر بوردیو که به پیوست کتاب تمایز(۱۳۹۱) می باشد الگو گرفته و پر سش ها با توجه به اهداف پژوهش و آزمون فرضیات و متناسب با فضای فرهنگی و اجتماعی ایران طراحی شده است. و همچنین در تعیین محتوای پرسشنامه از تحقیقات خانم راوردراد و آقای شایگان استفاده شده است.

۱-۱۱-۲ روایی و پایایی ابزار سنجش

ابزار سنجش باید روایی و پایایی لازم را داشته باشد تا پژوهشگر بتواند داده های متناسب با تحقیق را گردآوری نماید و از طریق این داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، فرضیه های مورد نظر را بیازماید و به سوال های تحقیق پاسخ دهد(حافظ نیا،۱۳۸۸: ۱۵۷).

۱-۱۱-۳- روایی ابزار سنجش

مفهوم روایی به این سوال پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سجد. بدون آگاهی از اعتبار اندازه گیری نمی توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت. ابزار اندازه گیری ممکن است برای اندازه گیری یگ خصیصه ویژه دارای اه=عتبار باشد. در حالی که برای سنجش خصیصه دیگر از هیچ گونه اعتباری برخوردار نباشد(عمیدی،۱۳۸۷: ۵۳).
در بحث اعتبار وسیله اندازه گیری چندین نوع مختلف روایی را می توان متصور بود که هر کدارم با بعد متفاوتی سر و کار دارند. روایی که در این تحقیق استفاده شده است روایی محتوایی است که تاکیدش بر این است که معرف ها تا چه اندازه وجوه مختلف مفهوم را می سنجند. روایی محتوایی آزمون به استفاده ای که از آن می شود بستگی دارد که برای آزمون های آن طراحی شده است. نهایتا روایی محتوایی نتیجه باید با تعریف اسمی مفهوم مورد استفاده پیوند داشته باشد(خاکی، ۱۳۸۲: ۸۷).
در بحث اعتبار ابزار اندازه گیری به بعد محتوایی سوالات تاکید شده به همین منظور بعد از تهیه پرسش نامه برای بررسی محتوایی از نظر استادان محترم و همچنین دیگر کارشناسان خبره استفاده شده است. بعد از حذف و اصلاح برخی سوالات از جنبه محتوایی نهایتا پرسشنامه شامل ۵۶ سوال تنظیم شده است.

۱-۱۱-۴- پایایی پرسشنامه

پایایی ابزار که از آن به دقت و اعتمادپذیری نیز تعبیر می شود، عبارت است از اینکه اگر یک وسیله اندازه گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود. به عبارت دیگر ابزار پایا یا معتبر ابزاری است که از خاصیت تکرارپذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد(حافظ نیا، ۱۳۸۸: ۱۵۸). با توجه به بررسی هماهنگی بین سؤالات و آلفای بدست آمده، با توجه به نظرات گروه پاسخ دهندگان، می توان نتیجه گرفت که ابزار اندازه گیری از پایایی لازم برخوردار می باشد. به منظور تعیین پایایی از آلفای کرونباخ استفاده می شود.
آلفای کرونباخ میزان همبستگی مثبت اعضای یک مجموعه را با هم منعکس میکند و به صورت زیر محاسبه می گردد.

در این فرمول
تعداد زیر مجموعه سوال های پرسشنامه یا آزمون.
واریانس زیر آزمون    ام.

• • واریانس کل آزمون.

ضریب آلفای کروننباخ می تواند بین صفر تا ۱+ باشد. مقادیر آلفای کمتر از ۶/۰ نشان دهنده پایایی ضعیف، ۷/۰ پایایی قابل قبول و بیش از ۸/۰ پایایی خوب می باشد. ضریب آلفای کرونباخ بدست آمده (۹۴/۰) می باشد. با توجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ بیش از ۷/۰ است، پایایی اندازه گیری قابل پذیرش است.

۱-۱۲- تعریف مفاهیم و واژه های تحقیق

سلیقه هنری: سلیقه هنری عبارت است از ارجحیت یا گرایش به اقلام خاصی از محصولات هنری و فرهنگی(چاوشیان و اباذری،۸۱:۱۳۸۱). بوردیو معتقد است «سلیقه مبنای همه ی چیزهایی است که فرد در اختیار دارد- اشیا و آدم ها- و مبنای همه چیزهایی است که هویت فرد را برای دیگران رقم می زند»(بوردیو،۱۳۹۱:۹۳). گرونو نیز مطابق نظر بوردیو،سلیقه و نوع داوری فرد در ارتباط با هنر را بیانگر سبک زندگی و طبقه ی ذوقی و لذت زیباشناختی نابگرایانه فرد می داند (Gronow,1997:10).
مصرف: در مطالعات جامعه شناختی نوع مصرف هنری شیوه ای است برای نشان دادن تفاوت های اجتماعی. مصرف کالای هنری مرزهای روابط اجتماعی را مشخص می کند. همچنین واژه مصرف اشاره به رضایت مندی و خشنودی مصرف کننده از مصرف اقلام هنری و فرهنگی دارد. این خشنودی و رضایت مندی به ساختارهای اجتماعی مصرف کننده مرتبط است و مصرف کننده بواسطه آن تمایزات اجتماعی خود از دیگر طبقات را به نمایش می گذارد. از نظر بوردیو نیز هیچ چیز دقیق تر از سلیقه ای که برای مصرف آثار هنری مشروع لازم است، نمی تواند طبقه های اجتماعی مختلف را به وضوح از هم متمایز کند. تمایزی که بواسطه داشتن دیدگاهی زیباشناسانه به چیزهایی که قبلا اقلامی زیباشناختی تعریف شده اند و مورد تحسین کسانی که نشانه های ستودنی و قابل تحسین را آموخته اند و استعداد زیباشناختی کردن چیزهای عادی یا کاربست اصول زیباشناسی ناب را در روزمره ترین انتخاب های زندگی روزمره دارند، ایجاد می شود(بوردیو،۷۲:۱۳۹۱).
سرمایه فرهنگی: سرمایه فرهنگی به مفهوم ماکس وبر از «شیوه زندگی» نزدیک است و شامل مهارت های خاص، سلیقه، نحوه سخن گفتن، مدارک تحصیلی و شیوه هایی می گردد که فرد از طریق آن خود را از دیگران متمایز می سازد. این نقطه نظر یادآور مفهوم «مصرف چشمگیر» وبلن نیز هست. یعنی طبقات بالا با چشمگیر ساختن شیوه زندگی خود از دیگران متمایز می شوند. سرمایه فرهنگی با مجموعه از داشته های فکری منطبق است. این سرمایه به سه شکل می تواند وجود داشته باشد: وضعیتی که شکل یک استعداد پایدار جسمی را به خود گرفته مانند قدرت بیان؛ وضعیتی عینی به شکل کالاهای فرهنگی، مانند مالکیت یک تالبو یا اثر هنری؛ وضعیتی که به لحاظ اجتماعی از سوی نهاد های اجتماعی پذیرفته شده است مانند عناوین تحصیلی. سرمایه فرهنگی به این امر اشاره دارد که گروه ها بر اساس این واقعیت که بعضی از سلائق فرهنگی نسبت به بقیه از اعتبار بیشتری برخوردارند، داد و ستد می کنند. برای مثال توانایی لذت بردن از موسیقی باخ، نشانه یک برتری ذاتی نیست، اما وسیله ای است رایج، که یک گروه اجتماعی خاص از آن برای نگهداشت برتری خود بر گروه های دیگر استفاده می کند.گروه های اجتماعی قادرند از این نماد های فرهنگی به عنوان نشانه های تمایز استفاده کنند، و این سازنده ی موقعیت آنها در ساختار اجتماعی است (بون ویتز،۶۷:۱۳۸۹).