یکی از نتایج اصل هم ارزی جرم و انرژی این است که این دو می توانند به هم تبدیل شوند. در پدیده تولید زوج تابش الکترومغناطیسی در مجاورت یک هسته سنگین به دو ذره الکترون و پوزیترون واپاشیده می شود اما پوزیترون نمی تواند طول عمر زیادی داشته باشد چون فضا پر از الکترون است، لذا پوزیترون بعد از مدت کوتاهی از تولید شدن با یک الکترون ترکیب شده و از بین می رود و به جای آن فوتون یا تابش الکترومغناطیسی ایجاد می شود که به این پدیده نابودی زوج می گویند. در تولید زوج اندازه حرکت ذره و پادذره نمی توانند پایسته بماند مگر اینکه فوتون در نزدیکی ذره سنگینی، همچون هسته یک اتم باشد. به عنوان مثال: فرض می کنیم که در یک فضای تهی، فوتون ناپدید شده و یک زوج الکترون حفره آفریده شود. همچنین فرض کنید که ناظر نسبت به مرکز جرم الکترون و پوزیترون ساکن است. در این صورت اندازه حرکت کل الکترون و پوزیترون نسبت به این ناظر صفر خواهد بود. اما فوتونی که زوج را تولید می کند، در این چارچوب مرجع دارای اندازه حرکت غیر صفر خواهد بود، چون فوتون در هر چارچوب مرجعی همواره با سرعت نور © حرکت می کند. بنابراین باید قبل از برخورد اندازه حرکت فوتون را داشته باشیم، نه اندازه حرکت خالص بعد از برخورد را .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

یک فوتون نمی تواند خودبخود در فضای تهی به یک زوج الکترون-پوزیترون واپاشیده شود.
نابودی زوج های ذره و پادذره و همراه با آنها آفرینش فوتونها، عمل عکس تولید زوج است. نابودی ماده و آفرینش انرژی الکترومغناطیسی را برای حالتی در نظر می گیریم که الکترون و پوزیترون نزدیک بهم و اساسا ساکن باشند. در آغاز اندازه حرکت خطی کل این دو ذره صفراست، بنابراین وقتی این دو ذره به هم می پیوندند و نابود میشوند یک تک فوتون نمی تواند آفریده شود، زیرا این عمل باعث نقض قانون بقای اندازه حرکت خطی میشود ولی اگر دو فوتون آفریده شوند که با اندازه حرکت مساوی و در جهت های مخالف حرکت می کنند، اندازه حرکت خطی می تواند پایسته بماند، چنین فوتونهایی دارای فرکانس ها و انرژی های یکسان هستند. در واقع می توان گفت که سه یا چند فوتون می توانند آفریده شوند ولی با احتمال به مراتب کمتر ازآفرینش دو فوتون. همین طور وقتی چندین زوج الکترون و پوزیترون در نزدیکی یک هسته سنگین نابود می شوند، تعداد کمی از این نابودی ها یک تک فوتون تولید خواهند کرد.
انرژی جنبشی حاصل برابر با انرژی فوتون منهای است که برای تولید دو جرم سکون مورد نیاز است.
تولید زوج، فوتون اولیه را حذف میکند، اما وقتی پوزیترون نابود شود دو فوتون تولید میشود احتمال رخداد تولید زوج، به نام ضریب تولید زوج یا سطح مقطع تولید زوج، تابع پیچیده ای از و Z است.[۶]
وابستگی به E
احتمال تولید جفت k _(atom)، برای انرژیهای کمتراز MeV 1.02 صفر است. k _(atom) در انرژیهای بیش از این حد با افزایش انرژی، زیاد می‌شود و در انرژیهای بیش ‌ازMeV 10 برهمکنش غالب خواهد بود.
وابستگی به Z
این تبدیل انرژی به جرم فقط در حضور میدانهای الکتریکی قوی رخ می دهد و اولین میدانهای قوی، نزدیک هسته اتم ها پیدا می شود. و برای مواد با عدد اتمی بالا شدت آن افزایش پیدا میکند. دراین حالت در نزدیکی هسته اشعه γ ناپدید شده و به جای آن یک جفت الکترون و پادالکترون ظاهر میشود که جرم این جفت طبق رابطه معروف اینشتین یعنی E=m بر حسب انرژی فوتون بدست می آید. احتمال تولید جفت k _(atom) ، برای یک اتم با ^۲Z متناسب است.
شکل ۱‑۳ تولید زوج یون
تابش دهی گاما و تولید ساختارهای شیمیایی جدید
مفهوم پیوند شیمیایی مرتبط با رد و بدل کردن و یا به اشتراک گذاری الکترونهای لایه ظرفیت اتمها در دست یابی به ساختارهایی پایدارتر میباشد، وقتی که پرتوها از طریق برهمکنش های ذکر شده در بخش های قبلی بر این دسته از الکترونها تاثیر بگذارند نتیجه این برهمکنش میتواند تولید رادیکالهای آزاد، یونها و یا مولکولهای برانگیخته باشد که هریک از این نتایج از طریق فرآیندهای شیمیایی گوناگونی میتوانند منجربه تولید ساختارهای جدید در نمونه تابش داده شده بشوند [۶]
پیشرانه ها:
کلیات:
علوم مختلف در جهان امروز با سرعت فزاینده‌ای توسعه پیدا می‌کنند. در چند دهه اخیر، بشر شاهد ارتباط هرچه بیشتر علوم در شاخه‌های مختلف آن بوده است و هرچه این ارتباطات بیشتر شده منجر به پیدایش دانش و تکنولوژی نوینی گردیده است.
شناسایی تحولات تکنولوژیک در عرصه کسب و کارها به ویژه صنایع نظامی از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشد. امروزه برای صنایع نظامی هرکشور بخصوص کشورهایی که در موقعیت استراتژیک خاص قرار دارند و هر از چندگاهی بخاطر موقعیت ژئوپلوتیک تهدیدات منطقه ای و فرامنطقه ای را متوجه خود می بینند، شناخت مشخصه ها و ویژگی های محصولات نظامی در مرز تکنولوژی ضروری مینماید.
یک انفجار شیمیایی نتیجه یک واکنش شیمیایی یا تغییر حالتی است که در یک فاصله زمانی فوق العاده کوتاه رخ میدهد و با تولید مقدار زیادی گرما و معمولا مقدار زیادی گاز همراه است. انفجارهای شیمیایی بوسیله ترکیباتی که حاوی مواد انفجاری و به هم فشرده اند اما لزوما نیاز به محبوس شدن ندارند حاصل میشود. در طی یک واکنش شیمیایی یک انتقال گرمازایی فوق العاده سریع همراه با تشکیل گازها و بخارهای خیلی گرم انجام میشوند. به خاطر بی نهایت سریع بودن واکنش (یک صدم ثانیه)گازها بلافاصله منبسط نمیشوند بلکه برای کسری از ثانیه درون ظرف خود باقی می مانند و آن حجمی را که در ابتدا اشغال کردند پر میکنند بنابراین به علت فضای فوق العاده کوچک دمای انفجار بسیار بالا (چندین هزار درجه) فشار زیادی (چند صد اتمسفر) حاصل میشود. این فشار به قدری زیاد است که قادر است یک موج انفجار تولید کند و دیواره ظرف را بشکند و باعث خسارت به اشیاء اطراف شود. اکثر موادی که در گروه مواد منفجره شیمیایی قرار میگیرند معمولا حاوی اکسیژن و نیتروژن و عناصر قابل اکسید شدن از قبیل کربن و هیدروژن هستند. در این مواد معمولا اکسیژن به نیتروژن متصل است مانند گروه های NO₂ و NO و NO₃ مواردی نظیر آزیدها مانند سرب آزید (PbN₆) و ترکیبات نیتروژنی مانند تترایدیدنیتروژن (NI₄) و آزوایمید (NH₃NI₃) که حاوی اکسیژن نیستند از این قاعده مستثنی هستند. با وقوع یک واکنش شیمیایی مولکولهای نیتروژن و اکسیژن از هم جدا میشوند همانطورکه در واکنش زیر نشان داده میشود.

(۱‑۱۶)

درطی واکنش مقادیر زیادی انرژی آزاد میشود که معمولا با خروج گازهای گرم همراه است. گرمای آزاد شده در طی واکنش (گرمای واکنش) برابر اختلاف میان گرمای مورد نیاز برای شکستن مولکولهای ماده منفجره به عناصر آن و گرمای آزاد شده از ترکیب مجدد این عناصر برای تشکیل N₂، H₂O،CO₂ و غیره هستند.
انرژی بدست آمده از یک انفجار اتمی یا هسته ای یک میلیون تا یک بیلیون برابر انرژی بدست آمده از یک واکنش شیمیایی است. موجهای شوک حاصل از یک انفجار اتمی مشابه امواج تولید شده توسط یک واکنش شیمیایی است و اما دوام بیشتری خواهند داشت و دارای فشار بالاتر در امواج ضربانی مثبت و فشار کمتر در امواج ضربانی منفی اند. جریان شدید نوترونهای بدست آمده از یک انفجار اتمی برای هر فرد نزدیک به انفجار مهلک است در حالیکه افرادی که قدری از محل انفجار فاصله دارند در اثر تشعشع پرتو گاما صدمه خواهند دید . انفجارهای اتمی همچنین تشعشعات ماورای بنفش و مادون قرمز شدیدی منتشر میکنند . یک انفجار فیزیکی وقتی بوجود می آید که یک ماده در حالیکه فشرده شده دستخوش یک تبدیل فیزیکی آنی شود، در همان زمان انرژی پتانسیل سریعا به انرژی جنبشی تبدیل شده و دمای آن فورا بالا رفته و منجر به تولید یک موج شوک در محیط اطراف آن می شود.
پیشرانه^[۱۵] : اسم فاعل Propulsion، مواد پرانرژی (شامل سوخت و اکسید کننده) هستند که برای سوختن یکنواخت و بدون خطر، جهت تامین انرژی پیشرانش طراحی می‌شوند.
پیشرانش^[۱۶] : رانشی که در اثر خروج گاز تولید شده درمحفظه احتراق از نازل و انبساط آن در سطح بیرونی نازل پدید می‌آید.
یکی از مهمترین پارامترهای یک پیشرانه، میزان گرمای انفجار و پایداری آن است. گرمای انفجار پیشرانه می تواند ناشی از میزان گرمای انفجار در اجزای سازنده یک پیشرانه باشد، به نحوی که اگر اجزای سازنده پیشرانه دارای گرمای انفجار بالایی باشد، در نهایت پیشرانه از کارایی بالاتری برخوردار خواهد بود. پایدارکننده ها ترکیباتی هستند که به مقدار کم در کنار ترکیبات سوختی یا سایر مخلوط ها به کار رفته و باعث پایدار شدن آن ها می گردند. پایداری یک ماده شیمیایی را می توان به عنوان توانایی آن ماده جهت جلوگیری از تغییرات مضر در طی یک مدت نگهداری طولانی تلقی کرد. وجود ناخالصی ها،آب و گرما از عوامل موثر در تجزیه نیتروسلولز (NC) و نیتروگلیسیرین (NG) میباشد.[۷]
تجزیه نیترات استرها باعث تغییر در خواص مکانیکی، حرارتی، شیمیایی و فیزیکی پیشرانه شده و موجب کاهش کارایی پیشرانه می شود. تجزیه گرمایی نیتروسلولز و نیتروگلیسیرین با شکستن پیوند و آزاد شدن اکسید نیتروژن شروع می شود. برای جلوگیری از تجزیه نیترات استرها بایستی کاری کرد که در همان مراحل اولیه آزاد شدن NO₂ آن را مهار نمود تا از شروع واکنش های زنجیره ای تجزیه ای جلوگیری گردد. حضور پایدار کننده ها جهت رسیدن به همین هدف می باشد.[۸,۹]
زمانیکه گاز NO₂ از پیشرانه متصاعد می شود دو واکنش رقابتی زیر می تواند انجام پذیرد:
الف- واکنش NO₂ با NC و NG و تجزیه آنها (اثر اتوکاتالیستی)
ب- واکنش NO₂ با پایدار کننده
پایدار کننده ها نمی توانند مانع تجزیه شوند اما مانع از واکنش های کاتالیستی محصولات تجزیه ای از قبیل NO₂ ، NO، HNO₂ و HNO₃ می شوند. ثابت سرعت واکنش پایدار کننده با NO₂ خیلی بیشتر از ثابت سرعت واکنش NC و NG با NO₂ می باشد. لذا تا زمانیکه پایدار کننده موثر در داخل پیشرانه وجود دارد واکنش های اتوکاتالیستی انجام نمی پذیرد به عنوان مثال ثابت سرعت واکنش NG با NO₂ حدود^۱۰ -۱۰×۱۲است. این ثابت برای سنترالیت^۶-۱۰×۶ بوده که در حدود ۵۰۰۰ مرتبه سریعتر از واکنش NO₂ با پایدار کننده می باشد.[۱۰]
خصوصیات پیشرانه جامد
کاربرد مهم پیشرانه های جامد، به حرکت درآوردن یک پرتابه با سرعت بالا از یک تفنگ یا وسیله ای مشابه، تأمین توان و رانش یک راکت و تولید گاز برای بکار انداختن تجهیزات مکانیکی است. انواع بسیار متنوعی از پیشرانه های جامد برای پاسخگویی به این کاربردها نیاز میباشد. پیشرانه جامد ابتدایی باروت سیاه بود که برای مدت کوتاهی به عنوان خرج اسلحه مورد استفاده قرارگرفت.
با بهره گرفتن از خصوصیات فیزیکی دانه های پیشرانه، میتوان آنها را به حالتی خاص در کنار یکدیگر قرار داد و با یکدیگر ترکیب نمود؛ به گونه ایی که فرایند احتراق آنها متناسب باشد با انتظاراتی که از مجموعه وجود دارد. نرخ سوزش با توجه به شرایط خاصی که مدنظر میباشد، انتخاب میگردد. ضریب پخش حرارتی به داخل پیشرانه، عامل مهمی در کنترل نرخ پسروی میباشد. در شرایط عادیِ احتراق سوخت، فرایند احتراق در یک شرایط کنترل شده ایجاد میگردد. این امکان وجود دارد تا در شرایط خاصی فرایند احتراق شتاب پیدا کند که در این شرایط یک موج فشار ایجاد میگردد که آن به صورت یک موج شوک انتقال پیدا می نماید که در نهایت منجر به ایجاد یک انفجار ناگهانی میگردد. به فرایند تبدیل احتراق ناگهانی به انفجار ناگهانی ^[۱۷]DDT گفته میشود. این امر برای یک پیشرانه که در آن آزاد شدن انرژی به صورت کنترل شده مورد نظر و مطلوب می باشد، نامطلوب خواهد بود.
علی رغم تفاوتی که پیشرانه های جامد و مواد منفجره در آزاد نمودن انرژی خود تحت شرایط نرمال کاری دارند، هر دوی آنها باهم به لحاظ شیمیایی پیوستگی نزدیکی دارند. هر دوی آنها حاوی سوخت و اکسیدکننده از پیش مخلوط شده میباشند. تفاوت آنها بیشتر به لحاظ نیروی محرکه جنبشی است تا ترمودینامیکی در حقیقت ترکیبات بسیاری هستند که میتوانند به عنوان یک پیشران یا ماده منفجره بکار برده شوند، که این امر تنها به حالت شروع آنها بستگی دارد. علاوه بر پرکلرات آمونیوم و آلومینیوم اجزای ترکیبی بسیاری هستند که در هر دو بکار میروند؛ مانند سیکلومتیلن تری نیترامین RDX، سیکلومتیلن تترانیترامین HMX، نیتروگوانیدین و نیترات آمونیوم. پیشرانه های جامد تقریباً همیشه به صورت مخلوط میباشند، در حالی که مواد منفجره، بسته به کاربردشان، میتوانند طیف گستردهای از ترکیبات منفرد )غیرمخلوط ( مانند HMX یا RDXباشند. با وجود اینکه قابلیت انفجارناگهانی و سریع یک ویژگی مهم و اساسی در مواد منفجره است، اما همین ویژگی برای پیشرانه ها نامطلوب میباشد. لازم بذکراست که مقیاس و نسبتی که اکسنده و سوخت با یکدیگر ترکیب میشوند، اثر عمیقی بر خاصیت پیشران میگذارد. در ترکیباتی مانند HMX و نیتروگلیسیرین، سوخت و اکسنده در ساختار مولکولیشان از پیش مخلوط میباشند )در مقیاس آنگستروم(. این مواد یک موج انفجار ناگهانیِ پایدار را ایجاد می نمایند که سرعت آن در حدود ۱۰ کیلومتر بر ثانیه و قطر بحرانی آن کمتر از یک سانتی مترمیباشد. در مقابل در پیشرانه های کامپوزیت( اغلب از پرکلرات آمونیوم و بایندرهای پلیمری ساخته میشوند( اکسنده و سوخت درمولکولهای مجزا قرار گرفته اند و اختلاط آنها در مقیاس میکرومتر میباشد. این ترکیبات دارای قطر بحرانی در حدود ۵ فوت هستند. لازم بذکر است که فشار شوک مورد نیاز برای آغاز یک انفجار ناگهانی، نسبت به پیشرانه های کامپوزیتی بسیار بیشتر می باشند.
پیشرانه های تفنگ از نیتروسلولز اجزای دیگر تشکیل شده اند پیشرانه هایی که نیتروسلولز جزء ترکیبی اصلی آنها به شمار میرود، سوخت تک پایه نامیده میشوند، در حالی که پیشرانه های دوپایه حاوی نیتروسلولز به صورت پلاستیک همراه با نیتروگلیسیرین میباشند، و پیشرانه های سه پایه با افزودن نیتروگوانیدین به یک ترکیب دو پایه بدست می آیند. از دیفنیل آمین یا اتیل سنترالیت به عنوان پایدارکننده در این پیشرانه ها استفاده میشود. دی نیتروتولوئن، دی بوتیل فتالات، اتیلن دی متاکریلات و متیل سنترالیت به عنوان بازدارنده و برای جلوگیری از نرخ سوزش اولیه دانه های پیشرانه به آن افزوده می شوند. دیگر افزودنیها به عنوان روان کننده ها، بازدارنده های خوردگی، اصلاح کننده های سرعت سوزش و عواملی برای بهبود ویژگی های پروسه آماده سازی مخلوط های پیشرانه و برای تسریع فرایند تبدیل آنها به ترکیباتی با وزن مولکولی بالاتر بکار برده میشوند. پیشرانه های تفنگ به گونه ای فرموله شده اند که در آنها بجای نیترو سلولز پرانرژی، از بایندر پلیمری اکریلیکی غیرانرژی زا استفاده شده است. از پیشرانه های دو پایه به عنوان یک بایندر در پیشرانه برخی راکتها استفاده میشود، و این در حالیست که نمونه های پلاستیکی، رزینی یا پلیمری آنها رایجتر میباشد. در بیشتر اوقات از بایندرهای پلیمری پلی اورتان و پلی بوتادی ان ، برای پیشرانه های کامپوزیتی موشکها استفاده میشود. بسیاری از پیشرانه های کامپوزیتی حاوی پرکلرات آمونیوم پودر شده )پودری شکل( به عنوان اکسیدایزر، و ذرات فلز آلومینیوم با اندازه ریز به عنوان سوخت می باشند. این پیشرانه ها دارای ساختاری ناهمگن هستند که در آن ذرات اکسیدایزر توسط نواحی غنی از سوخت احاطه شده اند هنگامی که به یک پیشرانه دو پایه، پرکلرات آمونیوم و فلزآلومینیوم اضافه گردد، به آن پیشرانه کامپوزیتی دو پایه اصلاح شده گفته میشود. در پیشرانه های راکت و تفنگ، استحکام مکانیکی بسیار مهم میباشد. در مورد تفنگها، چنانچه در دانه های پیشرانه در هنگام احتراق جدایش رخ دهد، نرخ سوزش میتواند به شکل خطرناکی شتاب بگیرد که به نوبه خود موجب افزایش بیش از حد فشار و احتمالاً انفجار و ترکیدن لوله تفنگ میگردد. ترکها و یا عیوب ریز در دانه های یک راکت موتور میتواند معمولاً به نتایج خطرناک و فاجعه آمیزی منجر گردد.
پیشرانه های مورد استفاده در دستگاه های ژنراتورهای گازی به دو دسته تقسیم میشوند، آنهایی که دارای زمان سوزش کوتاه هستندو آنهایی که دارای زمان سوزش زیاد )طولانی مدت( هستند. زمان های سوزش از کسری از ثانیه تا ۲۰ دقیقه متغیرند. از وسایلی که به شکل کارتریج هستند، میتوان به وسیله هایی که با گاز فشنگ کار میکند و یا تجهیزات فعال شونده با پیشرانه اشاره کرد. انواع دیگری نیز موجود است که در صنعت هواپیمایی و صنعت راکت بکار میروند. از باروت سیاه در زمانی که نیروی محرکه کمی مورد نیاز میباشد، میتوان استفاده کرد و فرمولاسیونهای مربوط به سوخت کامپوزیتی پرکلرات آمونیوم برای کاربردهایی که به نیروی تولیدی بیشتری نیاز است، قابل استفاده اند. چنانچه به زمان سوزش بیشتری نیاز باشد، از نیترات آمونیوم به عنوان اکسیدایزر استفاده میگردد.
در واکنشهای انفجاری سرعت واکنش خیلی سریع است و به دما و فشار واکنش و غلظت مواد واکنش دهنده بستگی دارد.
در حین یک واکنش انفجاری ابتدا انرژی از طریق آغازگر برای بالا رفتن دمای ماده منفجره تامین میشود تا جایی که اشتعال همراه با تشکیل نقاط گرم رخ دهد. اگر انرژی تولید شده توسط نقاط گرم کمتر از انرژی فعالسازی باشد واکنشی رخ نخواهد داد. از سوی دیگر اگر انرژی تولید شده توسط نقاط گرم بیشتر از انرژی فعالسازی باشد واکنش همراه با تشکیل محصولات انفجار پیش میرود و انرژی آزاد میکند. بنابراین انرژی فعالسازی بیانگر مقدار انرژی مورد نیاز است که یک ماده شروع کننده (یعنی یک ماده منفجره در دمای محیط) می گیرد تا به یک حالت برانگیخته با انرژی بالاتر دست یابد. در این حالت برانگیخته یک واکنش به منظور تشکیل محصولات به همراه آزاد شدن مقدار قابل ملاحظه ای انرژی که بیشتر از انرژی فعالسازی است رخ میدهند.
مقادیر انرژی فعالسازی میتواند برای اندازه گیری دمایی که تجزیه ماده منفجره شروع میشود مورد استفاده قرار گیرند. هرچه انرژی فعالسازی زیادتر باشد تجزیه ماده منفجره مشکلتر خواهد بود. ثابت سرعت واکنش را میتوان با بهره گرفتن از رابطه دما – سرعت معادله آرنیوس بیان کرد. با افزایش دما سرعت واکنش بطور نمایی افزایش میابد. با بالا رفتن دما تعداد مولکولهایی که انرژی فعالسازی مورد نیاز را بدست می آورند بطور نمایی زیاد میشود. در رابطه آرنیوس A ضریب فراوانی یا ضریب پیش نمایی است و از تعداد برخوردهای بین مولکولهای در واحد حجم در ثانیه تعیین میشود. عبارت کسری از مولکولهای برخورد کرده است که منجر به واکنش میشود.
بنابراین اگر E=0 (یعنی انرژی فعالسازی صفر) باشد و در نتیجه تمامی برخوردها منجر به واکنش میشود. برعکس اگر (یعنی انرژی فعالسازی بالا) باشداکثریت مولکولهای برخورد کرده واکنش نمیدهند.
انرژی فعالسازی به عنوان انرژی اولیه که باید وارد شود تا اجازه رخ دادن مراحل مورد نیاز برای تبدیل مواد اولیه به محصولات را بدهد، تعریف می گردد. به عبارتی هرچه انرژی فعالسازی ترکیبی کمتر باشد آغازش این ماده آسانتر است و در نتیجه سریعتر می تواند موجب بروز واکنش شود.[۱۱]
تعریف واکنش­های حالت جامد
بسیاری از واکنش­ها، اعم از شیمیایی و فیزیکی زمانی رخ می­ دهند که به یک گونه­ جامد گرما داده شود و یا از آن گرما گرفته شود (مثل ذوب و انجماد، تصعید و چگالش، انحلال و تبلور، تبدیلات پلی­مرفیک، تخریب و . . .). به چنین واکنش­هایی، واکنش­های حالت جامد گفته می­ شود.
واکنش­های حالت جامد شکل­های زیادی دارند. ولی آن­هایی که شامل تغییرات در آنتالپی یا وزن هستند بیش از بقیه مطالعه شده ­اند، چرا­ که در این نوع واکنش­ها، می­توان سینتیک را با بهره گرفتن از تکنیک­های تجزیه­ای حرارتی مثل کالریمتری روبشی تفاضلی (^[۱۸]DSC)، آنالیز حرارتی تفاضلی (DTA^[19])، وزن سنجی حرارتی (^[۲۰]TGA)، وزن سنجی حرارتی تفاضلی (DTG^[21]) و … بررسی نمود.
سینتیک حالت جامد تا حدی شبیه به سینتیک فاز همگن (گاز و محلول) است و از اصول ریاضی مشابهی برای این سه فاز استفاده می­ شود. ولی باید توجه داشت که مکانیسم­های حالت جامد تفاوت­های اساسی با مکانیسم­های واکنش­های همگن دارد [۱۲].
در سال­های اخیر تئوری­ها و مدل­های متعددی برای سینتیک حالت جامد پیشنهاد شده و به­کار رفته است. بنابراین یک درک درست از مدل­های موجود و در کنار آن استفاده از نرم افزارهای مناسب، به پیش بینی مدل و سینتیک واکنش و یا حتی به استخراج یک مدل جدید کمک شایانی می­ کند.
سینتیک واکنش­های حالت جامد
به­طورکلی مفاهیم سینتیک شیمیایی براساس مطالعات تجربی انجام شده بر روی واکنش­های همگن فاز گازی به­­وجود آمده­اند. سپس این مفاهیم با انجام تصحیحاتی برای فرایندهای همگن فاز محلول به­کار برده شدند و سرانجام با تغییراتی که بر روی آن­ها انجام شد، برای حالت جامد مورد استفاده قرارگرفتند. بنابراین مفاهیم سینتیک حالت جامد به­ صورت جداگانه و اختصاصی به ­وجود نیامده­اند. ولی به­خاطر برخی شباهت­هایی که با واکنش­های فاز همگن دارند، از تصحیحات انجام شده بر روی مفاهیم سینتیک واکنش­های همگن به­دست آمده­اند. به­عنوان مثال، معادله آرنیوس در ابتدا به­ صورت تجربی به ­وجود آمد و سپس بعد از چند تصحیح نظری بر روی آن، در نظریه ­هایی چون نظریه­ برخورد در گازها و یا نظریه­ حالت گذار به­کار رفت. تصحیحات دیگری هم، معادله­ آرنیوس را برای استفاده در سینتیک حالت جامد به یک معادله­ مناسب و قابل اطمینان تبدیل نمود.[۱۲]
همانطور که شباهت­هایی بین سینتیک حالت جامد با سینتیک فاز همگن وجود دارد، تفاوت­های عمده­ای هم بین آن­ها وجود دارد. مثلاً در سینتیک حالت جامد، پارامترهایی چون اندازه­ ذرات، پیشروی سطح، شکل هندسی و … نقش اساسی دارند و هیچ هم ارزی از این پارامترها در سینتیک فاز همگن وجود ندارد.
قوانین سرعت در سینتیک حالت جامد
واکنش­های حالت جامد متعددی وجود دارد که در این بخش بر روی واکنش­هایی که از شمای کلی زیر پیروی می­ کنند تمرکز می­کنیم: [۱۳]

• نقش میانجی را بین درخواست ها و پاسخ های سرویس گرا ایجاد می کند.

ESBهای opensourceازجمله Mule ، قابلیت همکاری و انعطاف پذیری بی نظیری را با مکان سازی استفاده مجدد مولفه های سرویس از هر نوع، و تبادل پیغام ها با هر فرمتی هم در داخل و هم بیرون از سازمان را فراهم کرده، و پلت فرمی را ارائه می دهد که یکپارچه سازی app ها و تکنولوژی ها را آسان می کند.
با به کارگیری این الگوی پیشنهادی SOMA، اطلاعات و قابلیت های سیستم اطلاعاتی (سرویس های قابل ارائه)، صرف نظر از پروتکل وفرمت های داده ی آن ها، به منظور پاسخگویی به نیازمندی های درحال تغییر، مجددا به یک روش جدید ایجاد شده، و مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از سرویس های اصلی سیستم اطلاعاتی، به همراهESB که گذرگاهی برای حمل این سرویس ها می باشد، در شکل شماره ۳-۱۷ نشان داده اند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

همانطور که در شکل نیز مشخص است، یک سرویس دانه درشت ممکن است از یک یا چند سرویس دانه ریز تشکیل شده باشد. به عنوان مثال اجرای سرویس مدیریت هزینه ی سفارشات، که مستلزم اجرای سرویس های ریز دانه صدور صورتحساب، پرداخت آنلاین و بررسی وضعیت پرداخت هزینه ها می باشد.

شکل ۳–۱۷ سرویس های سیستم اطلاعاتی سرویس گرایspx
ESBمانند یک هابی مشترک عمل می کند که سیستم های اطلاعاتی ناهمگون (با پلتفرم های مختلف) در واحدهای مختلف کسب و کار و همچنین درخواست کنندگان در خارج از سازمان می توانند به آن متصل شوند تا با مشارکت با یکدیگر، نیازمندی های مشتریان را با سرعت بیشتری پاسخگو باشند. در واقع از این راه حل می توان، برای یکپارچه سازی انواع مختلفی از سرویس های سیستم اطلاعاتی، از طریق انتقال پیام، استفاده کرد. در حقیقت این زیر ساختار امکان این را فراهم می کند، تا سرویس هایی از برنامه های کاربردی درخواست شده، توسط دیگر برنامه های کاربردی، مستقل از پلت فرم های آن ها، مورد استفاده ی مجدد قرار بگیرند. در این صورت همانطور که در شکل ۳ – ۱۸ قابل مشاهده است، هر یک از سیستم های اطلاعاتی می توانند درخواست کننده و یا فراهم کننده سرویس باشند. درخواست کننده ی سرویس برای استفاده از سرویس هر یک از برنامه های کاربردی، به باس، که مسئول تحویل درخواست به فراهم کننده ی سرویس می باشد، متصل می شود.
ESBبه عنوان یک زیر ساختار برای بهم پیوستن سرویس ها، برای دستیابی به انعطاف پذیری بالاتر، درخواست ها را به صورت پیغام هایی می پذیرد، سپس روی آنها عملیات را انجام می دهد و از آنجایی که این پیام ها سرتاسر باس جریان پیدا می کنند، میان آن ها نقش میانجی را ایفا می کند. به طور کلی مسئولیت تحویل، درخواست های سرویس، و روت کردن (مسیریابی) آن ها به باس سرویس سازمان محول شده است.
به طور کلی راه حلESB، قابلیت همکاری بین سیستم های اطلاعاتی و مولفه های دیگر را از طریق آداپترهای مبتنی بر استاندارد و واسط ها فراهم کرده است. و از طرفی مسئول کنترل، جریان مناسب، و تفسیر کلیه ی پیغام ها در میان سرویس ها با به کارگیری تعدادی از پروتکل های سرویس گرایی می باشد. در این میان افزار ابعاد زیر ساختار مجازی باس، می تواند به اندازه ی بار کاری ای که پشتیبانی می کند، بزرگ و یا کوچک شود.

شکل ۳-۱۸٫الگوی راه حل ESB برای استفاده از سرویس های سیستم اطلاعاتی در سازمان
۳-۸ برنامه ریزی استراتژیک سیستم اطلاعاتی
همانطور که می دانیم اطلاعات، یک منبع سازمانی است، و همچون هر منبع سازمانی دیگر، باید به طرز مناسبی، در سطح سازمان توزیع و به اشتراک گذاشته شود. این توزیع و به کارگیری مناسب اطلاعات، مستلزم یک برنامه استراتژیک است. فرایندی که در آن سازمان ها محیط های داخلی و خارجی خود را تحلیل کرده، و بر اساس آن استراتژی هایی را خلق می کنند که آن ها را در راستای رسیدن به اهداف تعیین شده (حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب ) یاری می کند. به طور کلی منظور از استراتژی یک سازمان، تدوین برنامه ای در جهت هدایت عملیات سازمان، تعیین اهدافی که باید تحقق یابند، و بالاخره تعیین خط مشی های تدارک و تخصیص منابع برای دستیابی به آن هدف ها] ۷[ می باشد.
یک استراتژی مناسب برای سیستم های اطلاعاتی، مطابق با نیازمندی های یک سازمان در یک زمان مشخص تعریف می شود. برنامه ریزی استراتژیک می تواند، نقطه آغازی برای مدیریت سیستم های کارا و اثر بخش در سازمان باشد.
اطلاعات تولید شده، انباشته شده، و یا توزیع شده در درون یا بیرون سازمان بایستی در جهت دستیابی به اهداف سازمان طراحی شده باشند. استفاده بهینه از این اطلاعات به عنوان یک منبع سازمانی، با معیار بر آورده کردن نیازها، و کمک به دستیابی به اهداف و ماموریت های سازمان در سطوح مختلف سنجیده می شود. برنامه ریزی اطلاعات (تهیه برنامه ای که ارتباط اطلاعات را با اهداف سازمان روشن می کند)، فعالیتی است که یک واحد سازمانی به صورت مستقل، و تنها با توجه به نیازهای ویژه خود بتواند انجام دهد.
اکثر سازمان ها در مواجهه با فناوری اطلاعات، بنا به ضرورت و به صورت بخشی، به استقرار سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات پرداخته اند. اما به تدریج، بخش های مختلف، به جزیره های اطلاعاتی که مستلزم طراحی، بهره برداری و پشتیبانی سیستم های اطلاعاتی آن بخش هستند، تبدیل شده اند. که این امر موجب تعامل نامناسب بین بخش های سازمان، عدم هماهنگی توسعه فناوری اطلاعات با اهداف کلان و استراتژی سازمان شده است. این عوامل باعث شدند تا سازمان را به این فکر وادارند که برای فناوری اطلاعات در سازمان خود و طراحی و ساخت سیستم های اطلاعاتی بخش های مختلف، برنامه ریزی کنند.
کلیه گروه های سازمان به تناسب حیطه فعالیت و تخصص خود، به ویژه مدیران ارشد و افراد خبره سازمان می توانند در برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات آن سازمان مشارکت کنند. مدیران استراتژیک با تنظیم برنامه های استراتژیک در تلاش هستند تا رهبری و مدیریت را با یکدیگر تلفیق کرده و از این طریق، سازمان را در قبال تغییرات و تحولات محیطی همواره در حالت پویا و فعال نگه دارند. تا به واسطه ی آن بتوانند در جهت تحقق رسالت سازمان قدم بردارند. در یک تعریف کلی، برنامه ریزی استراتژیک سیستم های اطلاعاتی را فرایند طراحی و ساخت سیستم های اطلاعاتی ای می دانند که به سازمان برای اجرای برنامه کسب و کار و تحقق اهداف آن کمک می کند.
با برنامه ریزی استراتژیک در حوزهIT ، این اطمینان حاصل می شود که تصمیمات گرفته شده در حوزه ی ITو پیاده سازی سیستم های اطلاعاتی، مبنی بر یک استراتژی صحیح و فکر شده است. برای کسب موفقیت، در اجرای فناوری اطلاعات، سازمان ها نیاز به برنامه ریزی مناسبی برای سیستم های اطلاعاتی ای دارند که هم راستا با استراتژی های تدوین شده ی سازمانشان عمل کند. همسویی استراتژیکی بین سازمان و سیستم های اطلاعاتی و فن آوری اطلاعات، در طول سالیان زیادی مورد نظر بوده است.
شرکت هایی که از مدیریت استراتژیک در زمینه فناوری اطاعات و سیستم های اطلاعاتیشان استفاده می کنند، موفقتر و سود آورتر می باشند. در سایه ی مدیریت استراتژیک شاخص های فروش، سود آوری و بهره وری سازمان بهبود می یابد، نگرش به تغییرات، به مثابه ی فرصت تلقی می شود. اثرات شرایط نامطلوب، و تغییرات نامناسب، به حداقل رسیده و این امکان فراهم می شود تا وقت و منابع کمتری، صرف اصلاح خطاها و نقایص شود.
لازم به ذکر است که متدولوژی برنامه ریزی استراتژیک، برای کلیه سازمان ها به صوت کاملا منحصر به فرد وجود ندارد بلکه بایستی آن را با شرایط و اهداف سازمان مورد نظر بومی سازی کرد. نقطه شروع در برنامه ریزی استراتژیکIT (و سیستم های اطلاعاتی)، ارزیابی وضعیت طراحی اولیه سیستم هاست. به عبارتی می توان گفت، سیستم های طراحی شده، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
با تجزیه و تحلیل مدل های طراحی شده و تطبیق آن در سازمان مورد نظر می توان منافع و قابلیت ها، نقاط قوت و ضعف سیستم ها را در راستای اهداف و ماموریتهای سازمان استخراج کرده و با تعیین راهبردهایی در جهت اصلاح آن ها، سیستم های طراحی شده را وارد فاز اجرایی کرد. به عبارتی، با بهره گیری از راهبردهای پیشنهادی که از دیدگاه خبرگان و مدیران ارشد سازمانی ناشی شده و مورد بررسی آن ها قرار گرفته، سیستم های اطلاعاتی طراحی شده می توانند روند پیاده سازی پیدا کنند]۸[.
از این رو ما نیز در این تحقیق، از برنامه ریزی استراتژیک به عنوان ابزاری برای سنجش سیستم اطلاعاتی سرویس گرا که در بخش قبل طراحی شد، استفاده می کنیم و با توجه به اینکه برنامه ریزی استراتژیک برای هر سازمانی و مطابق با نیازمندی های آن سازمان متفاوت است، لذا در فصل بعد یک سازمان را به عنوان مطالعه ی موردی در نظر گرفته، و عملیات تطبیق سیستم اطلاعاتی طراحی شده، و استخراج راهبردهای پیشنهادی در جهت بهبود مدل را مطابق با آن سازمان انجام می دهیم. در این روش تحقیق، به منظور استخراج راهبردها با هدف اعمال آنها در مدل پیشنهادی، ازماتریسSWOT استفاده می شود که در بخش بعد راجع به این روش تدوین استراتژی ها توضیحاتی داده شده است.
۳– ۹ نتیجه گیری
در این فصل ، با در نظر گرفتن فرایندهای کسب و کار موجود در سیستم و روند جریان اطلاعات به طراحی و مدلسازی سیستم اطلاعاتی سرویس گرا با بهره گرفتن از متدولوژی SOMA پرداختیم. سرویس های استخراج شده، از این سیستم، با بهره گرفتن از ESBکه از جمله الگوهای راه حل این متدولوژی می باشد، مورد استفاده قرار می گیرند. با طراحی این سیستم سرویس گرا، مهمترین مسئله، یعنی تغییر در نیاز های سازمان بزرگ مقیاس و یکپارچگی واحدهای مختلف سازمان پوشش داده می شود.
فصل چهارم
محاسبات و یافته های تحقیق
۴ – ۱ مقدمه
در فصل سوم سرویس های سیستم اطلاعاتی سرویس گرا را با استخراج سرویس های مربوطه طراحی و مدلسازی کردیم. در این فصل، سیستم های اطلاعاتی طراحی شده در فصل قبل را بر روی یک مطالعه موردی پیاده می کنیم و بخش های اصلی سیستم پیشنهادی ارائه و بررسی می شوند وسرویس های شناسایی شده را برای این محیط واقعی تطبیق می دهیم وتوسط تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار expert choiceارزیابی می کنیم.از آنجائیکه طراحی و پیاده سازی موفق این سیستم اطلاعاتی سرویس گرا، در راستای اهداف سازمان، و برآورده ساختنهر چه بهتر نیازمندی های آن سازمان محقق می شود، لذا با طراحی مجدد این سیستم برای سازمان مورد مطالعه، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید های مدل پیشنهادی را استخراج می کنیم، و با بهره گرفتن از ماتریس SOWT، راهبردهایی را در جهت اصلاح و بهبود این سیستم پیشنهادی استخراج می کنیم. این راهبردهای ارائه شده، طی یک نظرسنجی با افراد خبره، مدیران و کارشناسان ارشد سازمان، مربوطه استخراج می گردند تا مطابق با این راهبردها، سیستم مورد نظر سفارشی شده، و روند پیاده سازی بگیرد.
۴-۲ مطالعه موردی – شرکت ایران خودرو
مطالعه موردی انجام گرفته شرکت ایران خودرو می باشد. شرکت ایران خودرو بزرگترین شرکت خودرو سازی کشور می باشد که به طور متوسط ۶۵ تا ۷۰ درصد تولید خودرو داخل کشور را به طور دائم به خود اختصاص داده است.این سازمان با اتکا به مدیریت غیر متمرکز باعث رشد قابلیت ها و خلاقیت ها شده، و در این مدت توانسته است، با باسابقه ترین شرکت های تولید کننده خودرو در جهان به رقابت بپردازد.ایران خودرو در سال ۱۳۴۱ با هدف تولید و فروش انواع خودرو با نام اولیه ایران ناسیونال تاسیس شد. بعد از سال ها این شرکت در پی توسعه فعالیت هایش و با تولید ۱ میلیون خودرو سواری و تجاری و با به کارگیری ۲۱ هزار نفر نیروی انسانی به بزرگترین گروه صنعتی درمنطقه خاورمیانه و شمال آفریقا(MENA) تبدیل شد که به فعالیت های صنعتی و خدمات در بخش صنعت خودرو می پرداخت. ایران خودرو با هدف رسیدن به کلاس جهانی، به تاسیس مرکز تحقیقات، و مراکز تست خودرو، توسعه موتور به همراه جدیدترین ماشین آلات و تجهیزات تولیدی خود پرداخت. اقداماتی که با همکاری کشورهای عمده اروپایی در بخش صنعت خودروی آلمان و فرانسه حاصل شدند. ایران خودرو دارای شرکت های تابعه متعددی از جمله ساپکو، ایساکو، ایپکو، تام است، که در قالب یک گروه واحد، این شرکت را به سوی اهدافش یاری می دهند.
این شرکت ها در بخش های مختلفی از جمله، تامین قطعات، سیستم ها و تجهیزات تولیدی، خدمات پس از فروش، نیروی محرکه و …. فعالیت دارند. همچنین ایران خودرو در حوزه های سرمایه گذاری، امور مالی ، لیزینگ و توسعه کسب و کار سرمایه گذاری هایی کرده است.
علل انتخاب این سازمان برای مطالعه موردی عبارتند از :

• این شرکت ، یک شرکت شناخته شده است و بحث خدمات در آن بسیار ملموس است.

• یکی از مهمترین اهداف این شرکت، افزایش حجم تولید و بهره وری است، از این رو به کارگیری معماری سرویس گرا با توجه به مزایای این معماری در سازمان مورد استقبال قرار می گیرد.

• شرکت مایل است تا حد ممکن به منظور استفاده از منابع فعلی سازمان و کاهش هزینه ها، برنامه های کاربردی مختلف سازمان با پلت فرم های گوناگون را با یکدیگر هماهنگ کند، لذا سرویس های این سیستم اطلاعاتی می توانند توسط بخش های مختلف این سازمان مورد استفاده قرار گیرند.

• سازمان دارای شعب و نمایندگانی در نقاط جغرافیایی مختلف است، که هر کدام از این شعب، برنامه های کاربردی متفاوتی را دارند، یعنی هر کدام از این برنامه های کاربردی با پلت فرم های گوناگونی عملیات را انجام می دهند . از این رو استقرار یک سیستم اطلاعاتی سرویس گرا موجب استقلال از سکوی مختلف اجرا و همچنین این امکان را فراهم می کند تا فرایند تولید در شعب مختلف یکپارچه گردد.

• سازمان تمایل دارد تا یکپارچگی و هماهنگی برنامه های کاربردی شعبات مختلف با دفتر مرکزی را افزایش دهد.

• از بعد هزینه، طراحی و پیاده سازی سیستم های سرویس گرا مقرون به صرفه تر است.

به طور کلی می توان اهداف برون سپاری را برای شرکت ایران خودرو به صورت زیر تشریح کرد:

• کسب مزیت رقابتی در کشور و حتی در خارج از کشور

• توسعه شرکت برای صادرات محصولات

• بهره مندی از دانش و تکنولوژی روز دنیا

• همکاری با شرکت های بزرگ دنیا و انتقال دانش و تکنولوژی آنها به داخل کشور

• کاهش هزینه های اجرایی و تولیدی

• ارتقاء کیفیت محصولات تولیدی

به طور کلی لازم نیست زن باردار فعالیت بدنی خود را محدود کند ، به شرطی که خود را زیاد خسته نکند و خود یا جنینش را در معرض خطر آسیب قرار ندهد. در حال حاضر گرایشی به آهسته دویدن در تعدادی از زنان باردار وجود دارد و در حقیقت خیلی از زنان حتی در اواخر بارداری می توانند بدون آنکه خطری در بر داشته باشد ، دوی استقامت انجام دهند (۷). متخصصان زنان و زایمان کالج آمریکا توصیه می کنند زنانی که به انجام ورزش های ائروبیک عادت دارند ، اجازه داشته باشند این ورزش را طی بارداری ادامه دهند (۷). در حقیقت ورزش ممکن است استرس را تخفیف ، اضطراب را کاهش و اعتماد به نفس را افزایش دهد (۱۲) پس فعالیت بدنی برای زنان باردار نه تنها باعث سلامت جسمی می شود بلکه سلامت روانی- اجتماعی و احساس قدرت را در زنان باردار ارتقاء می دهد (۱۰). همچنین بررسی های موجود در مورد پاسخ جنین در زمان ورزش مادر قابل ملاحظه می باشد. ورزش های سبک تا متوسط ممکن است موجب افزایش دمای مرکزی بدن مادر و در نتیجه ، افزایش دمای جنین شود. در حالی که هیچ گونه تغییری در سرعت ضربان قلب جنین به همراه ورزش مادر مشاهده نشده است (۱۲).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

زنان بارداری که در فعالیت های ورزشی منظم درگیر می شوند مشکلات کمتری را ، نسبت به زنانی که ورزش های منظم را انجام نمی دهند ، گزارش کردند (۱۰). جامعه مامایی و متخصصان بیماری زنان کانادا^[۲۱] بیان می کنند که زنان بارداری که در دوران بارداری ورزش نمی کنند ممکن است با خطراتی روبه رو شوند. این خطرات شامل وزن گیری بیش از حد مادر ، خطر بالای دیابت بارداری یا فشارخون بالای ناشی از بارداری ، واریسی شدن وریدها ، ترومبوز وریدهای عمقی ، شیوع بالای شکایت های جسمانی از قبیل تنگی نفس یا کمردرد ، سازگاری ضعیف با تغییرات جسمانی ، از دست دادن توانایی فیزیکی عضلات و مشکلات قلب و عروقی می باشد (۱۱).
منظور از ورزش در دوران حاملگی ، تناسب اندام نیست و زنانی که در دوران بارداری ورزش می کنند تا جلوی افزایش وزن خود را بگیرند یا اندام قبل از بارداری خود را حفظ کنند ، باید در مورد تغییرات بدنی در دوران بارداری آگاه شوند (۱۲). جامعه مامایی و متخصصان بیماری زنان کانادا هشدار می دهند که زنان در دوران بارداری ، بیش از ۳۰ دقیقه ورزش مداوم نداشته باشند ، زیرا فعالیت های شدید در دوران بارداری با کاهش اندازه جنین ارتباط دارد (۱۱). مادرانی که در طول حاملگی همانند ورزشکاران ورزش می کنند ، میانگین وزن نوزادان آنان ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم کمتر از نوزادان دیگر می باشد (۱۲). عوارض ناشی از فعالیت بدنی زیاد مادر روی پیش آگهی بارداری (منجمله سقط خودبه خودی ، تاثیر روی روند زایمان و وزن حین تولد) گزارش شده است. زنان ورزشکاری که فعالیت ائروبیک یا دو منظم انجام می دادند ، ادامه این ورزش ها در طول بارداری سبب کاهش وزن هنگام تولد نوزادان آنان می شود (به طور متوسط ۳۱۰ گرم) که عمدتا مربوط به توده چربی بدن نوزاد است. شروع تازه ی برنامه ورزشی ائروبیک یا تشدید تمرینات قبلی صحیح نیست. به عنوان مثال در زنانی که قبلا بیشتر فعالیت روزانه ی خود را در حالت نشسته انجام می دادند ، فعالیت ورزشی شدیدتر از پیاده روی توصیه نمی شود (۷). فعالیت با شدت کمتر از حد متوسط مناسب است و شامل پیاده روی ، شنا کردن ، دویدن ، حرکات ائروبیک و دوچرخه سواری با دوچرخه های ساکن^[۲۲] می باشد (۱۱). همچنین کارهای سنگین فیزیکی ، نوزاد را در معرض خطر کم وزنی زمان تولد قرار می دهد و گزارش شده است که زنانی که در مزارع کار سنگین می کردند میزان تولد نوزادان کم وزن در آنها هفت برابر بیشتر بوده است (۷). وین گساخون و همکاران (۲۰۱۰) نیز در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که کار جسمانی شدید در دوران بارداری با کم وزنی زمان تولد ارتباط دارد (۱۹). برطبق تحقیقات انجام شده فاکتورهای مختلف مربوط به شغل می توانند بر روی رشد جنین اثر گذاشته و به طور مستقیم یا غیر مستقیم موجب اختلال عملکردهای حیاتی در جنین ، جفت و مادر شوند. عوامل شیمیایی (کار با فلزات ، سرب ، حلال های شیمیایی) عوامل فیزیکی ، تشعشعات الکترومغناطیسی ، سروصدا ، سرما ، گرما ، کارهای بدنی سنگین و مشخصات موجود در بعضی از مشاغل ( نظیر شیفت های کاری ، ساعات کاری طولانی ، شبکاری ، ایستادن های طولانی مدت در موقع کار) خطر تولد نوزاد کم وزن را افزایش می دهند. مشخص گردیده که فشار کاری زیاد در طول حاملگی بر جریان خون رحم ، جفت و نیز میزان اکسیژن داخل رحمی تاثیر گذاشته و در این حالت نارسایی عملکردی جفت باعث تاخیر رشد داخل رحمی می شود که این نیز به نوبه خود موجب افزایش خطر تولد نوزاد کم وزن می گردد (۲). هر شغلی که زن باردار را در معرض فشار فیزیکی سنگین قرار می دهد ، نباید انجام شود. بهتر آن است که هیچ کار یا سرگرمی تا سر حد ایجاد خستگی مفرط انجام نشود (۷).
به طور کلی هر ورزش یا فعالیتی که در دوران بارداری انجام می شود باید از نظر خطرات بالقوه مورد بررسی قرار گیرد. فعالیت هایی که مناسب این دوران نیست ، شامل بازی هایی که با توپ انجام می شود و خطر تروما به شکم را افزایش می دهد ، بلند کردن وزنه ، غواصی ، حرکات رزمی ، ورزش در محیط های بسته ، ورزش در مکان هایی با بیش از ۵/۲ متر ارتفاع و هر ورزشی که خطر افتادن را به دنبال داشته یا احتیاج به حفظ تعادل داشته باشد ، که این فعالیت ها را به ویژه در اواخر بارداری نباید انجام داد (۱۱و۳۰). جهت پیشگیری از عوارض ناشی از فعالیت بدنی ، به زنان باردار در موقع فعالیت بدنی و انجام کار توصیه هایی به شرح زیر داده می شود:
ورزش باید منظم باشد (پراکنده و منقطع نباشد) (۱۲). از فعالیت جسمانی مداوم و بیش از ۳۰ دقیقه پرهیز کنند (۳۰). شکل ورزش انتخاب شده نباید با احتمال خطر قابل توجه تروما (به ویژه به شکم) یا افتادن همراه باشد (۱۲).
در ماه های اول حاملگی خانم حامله نباید خود را درگیر تمریناتی کند که به عضلات و مفاصل ، کشش بیش از حد وارد نماید. از تمرینات خوابیده به روی پشت بعد از ۴ ماهگی باید اجتناب شود چون می تواند باعث احساس ضعف شود. این مسئله به خاطر فشار رحم به روی عروق خونی می باشد که باعث نرسیدن خون کافی به جنین می شود (۱۲و۱۳). در ماه های آخر حاملگی باید از فعالیت های ورزشی شدید که روی دستگاه قلبی- عروقی و تنفسی فشار وارد می آورد و از انجام تمرینات ورزشی که در آن بلند کردن هر دو پا دیده می شود ، اجتناب نمود (۱۳). در هفته های پایانی بارداری بهتر است از فعالیت های ورزشی سبک و آرام استفاده شود و از تمرینات ورزشی که تعادل بدن خانم حامله را بهم می زند خودداری گردد (۱۳).
در زمان فعالیت در صورت بروز نشانه ها و علایم محرومیت از اکسیژن مانند خستگی پذیری شدید ، سرگیجه یا تنگی نفس شدید باید ورزش را متوقف نمود (۱۲). طی روزهای کاری باید دوره های کافی استراحت فراهم گردد (۷). فعالیت و ورزش و کار اداری و منزل هیچ وقت نباید تا حد خستگی مفرط ادامه یابد و به محض احساس اولین علایم خستگی باید فعالیت را متوقف نموده و استراحت نماید (۱۳).
زنان حامله ، برای پیشگیری از گرم شدن بیش از حد ، بایستی در محیط خنک ورزش کنند ، مایعات کافی بنوشند و لباس مناسب بپوشند (۱۲) و به نسبت انجام فعالیت و در نتیجه افزایش نیاز به انرژی ، دریافت کالری باید افزایش یابد (۱۲).
زنان مبتلا به فشارخون بالای ناشی از بارداری ، توکسمی^[۲۳] یا پره اکلامپسی ، پارگی زودرس کیسه آب ، سابقه زایمان نوزاد نارس ، داشتن خون ریزی در سه ماه دوم یا سوم بارداری ، عدم کفایت دهانه رحم یا هر علامت تاخیر رشد داخل رحمی ، نباید ورزش کنند (۱۱و۱۲). زنان با سابقه عوارض بارداری مانند تولد نوزاد کم وزن ، بایستی کار فیزیکی را به حداقل کاهش دهند (۷).
روابط اجتماعی پدیده ای است که در آن انسان ها با هم در کنش متقابل هستند و عمل و عکس العمل دارند به عبارتی روابط اجتماعی زمانی رخ می دهد که دو یا چند نفر با هم ارتباط برقرار کنند. انسان موجودی اجتماعی است و تماس با دیگران برای سلامت جسمی و روانی او ضروری است هر فرد بطور مداوم در ارتباط با خانواده ، دوستان ، همسایگان و مردمی است که در محیط کار یا هر جای دیگر با آنان ملاقات می کنند. خوب بودن جسم و روان ما بستگی به حفظ رابطه با دیگران دارد. رابطه ضعیف می تواند منبع فشار روانی و رابطه خوب می تواند منبع کمال و شکوفایی باشد (۳۵). همچنین حمایت بین فردی با ارتباط سازگارانه و با احساس صمیمیت سنجیده می شود. حمایت بین فردی اهمیت ویژه ای در سبک زندگی سالم برای زنان حامله دارد (۱۰). سبک زندگی سالم به طور معنی داری با بهداشت روانی ، ارتباطات مردمی و با سیستم های حمایتی اجتماعی ارتباط دارد. شواهد قابل توجهی در مورد ارتباط بهداشت روانی با وضعیت تاهل ، میزان ارتباط با دوستان و خویشاوندان و درگیر شدن در گروه های اجتماعی وجود دارد (۲۲).
بین تواد نوزاد کم وزن و فقدان منابع حمایتی روانی- اجتماعی از قبیل موقعیت اجتماعی پایین ، عدم شرکت در گروه های اجتماعی ، نداشتن حمایت های عاطفی ارتباط وجود دارد ، کودکانی که از این مادران متولد می شوند احتمالا کوچکتر هستند و مشکلات بهداشتی دارند. در مقابل زنانی که حمایت های بیشتری را در دوران بارداری دریافت می کنند احتمالا کمتر زایمان سزارین را تجربه خواهند کرد و با احتمال بیشتری حاملگی ترم را خواهند داشت (۲۷).
تأثیر انزوای اجتماعی بر وزن تولد کودک به اثرات عوامل همزمان مربوط به شیوه زندگی بستگی دارد. مادرانی که بیش از همه دچار محدودیت های اجتماعی بوده اند ، فرزندان کوچکتری داشته اند و کمبود منابع اجتماعی- روانی خطر تولد نوزادانی با محدودیت رشد را افزایش می دهد (۲۳).
مراقبت های دوران بارداری برای پیشگیری از تولد نوزاد کم وزن لازم است (۲۷). باتیست (۲۰۰۳) بیان می کند ، بین مراقبت های کم دوران بارداری و عوارض دوران بارداری ارتباط وجود دارد و شیوع تولد نوزاد کم وزن در گروه هایی که مراقبت های دوران بارداری را انجام نمی دهند ، بیشتر است. اگرچه محیط زیست و سبک زندگی پیشگیرانه ، از ابتلا به بسیاری از بیماری ها جلوگیری می کند و بهداشت در دهه اخیر بهبود یافته است ، به وضوح روشن است که افراد نقش اساسی در تعیین سلامتی خود دارند (۲۲).
مراقبت از خود^[۲۴] عبارت است از توانایی و قابلیت انجام فعالیت ها توسط فرد نسبت به خود و هدف از آن دستیابی به یک زندگی موفق می باشد. مفهوم مراقبت از خود در پرستاری توسط اورم ارائه گردیده است. بر طبق نظر اورم انسان دارای نیازهای مراقبتی است که باید تامین شود و لازمست بین این نیازها و توانایی فرد در رفع آنها تعادل به وجود آید (۳۵). هر فرد به مجموعه ای از فعالیت های مراقبت از خود نیازمند است که اگر نیازها بیش از توانایی فرد برای مراقبت از خود باشد در آن صورت نقص مراقبت از خود را به دنبال خواهد داشت و زمانی که چنین نقصی ایجاد شد فرد نیاز به اقدامات و مداخله پرستاری دارد (۲۱). عوامل داخلی و خارجی که توانایی افراد را در انجام مراقبت از خود ، تحت تاثیر قرار داده یا در نوع و مقدار فعالیت موثر می باشند ، عبارتند از : سن ، جنس ، موقعیت تکاملی ، وضعیت اجتماعی- فرهنگی ، سلامتی ، عوامل موجود در سیستم های مراقبت های بهداشتی ، عوامل موجود در سیستم خانواده ، الگوی زندگی ، عوامل محیطی و کفایت و قابل دسترس بودن منابع می باشد (۳۷).
مراقبت از خود در دوران بارداری که یک روند تکاملی به شمار می رود از عواملی چون اطلاعات فردی ، سن ، وضعیت تاهل ، زمینه نژادی ، درآمد سالیانه خانواده ، تعداد حاملگی ها ، تعداد تولد های ترم ، سابقه سقط ، شغل و سطح فعالیت شغلی تاثیر می پذیرد. تضمین تولد نوزادی سالم ، بدون در خطر افتادن سلامتی مادر ، ضرورت مراقبت دقیق در طی دوران بارداری را ایجاب می کند (۳۵). مسئولیت بهداشتی در دوران بارداری با مراقبت حین بارداری و دوام مراقبت از خود ارتباط دارد ، و می تواند به عنوان یک شاخص برای مسئولیت بهداشتی در دوران بارداری در نظر گرفته شود. هدف مهم مراقبت های دوران بارداری تقویت بهداشت و سلامت زنان حامله ، نوزادان و خانواده است که می تواند به وسیله ارتقاء بهداشت و مداخلات طبی و روانی- اجتماعی به این مهم دست یافت. زنانی که در رفتارهای مراقبت از خود ، تغییرات رژیم غذایی ، استراحت و ورزش درگیر می شوند و الکل و دارو مصرف نمی کنند راه ایمنی را برای نوزادان و خودشان دنبال کرده اند که روی زایمان نوزاد سالم و کاهش خطر تولد نوزاد کم وزن اثر دارد (۱۰). توجه به بهداشت مادر در زمان حاملگی یکی از اساسی ترین و مطمئن ترین راه های حفظ سلامت مادر و رشد و نمو طبیعی جنین است چون با اعمال مراقبت های بهداشتی می توان روند طبیعی بارداری و رشد مطلوب جنین را زیر نظر داشت (۱۳) همچنین با انجام چنین مراقبت هایی ، بسیاری از بیماری های اکتسابی و ناهنجاری ها را می توان زودتر تشخیص داد و اقدامات مناسب برای رفع یا حداقل کاهش آثار مخرب آنها ، به انجام رساند و میزان تولد نوزادان کم وزن را کاهش داد و حتی با چنین مداخلاتی می توان وزن زمان تولد را افزایش داد و از تولد نوزاد پره ترم پیشگیری نمود (۱۸).
رعایت بهداشت فردی از مهمترین کارهایی است که باید در طول دوران بارداری انجام شود. اهم این مراقبت ها شامل موارد زیر است:
شروع مراقبت های بهداشتی بدون شک برای سلامتی جسمانی و روحی مادر و کودک او بسیار مفید خواهد بود. در نتیجه انجام چنین برنامه ای ، بسیاری از بیماری ها را می توان تشخیص داد ، بنابراین می توان اقدامات مناسب برای رفع یا حداقل کاهش آثار مخرب آنها به انجام رساند. به طوری که یکی از اهداف خدمات بهداشت عمومی ایالات متحده این است که حداقل ۹۰ درصد زنان مراقبت های دوران بارداری را از سه ماهه اول بارداری آغاز کنند (۶).
استراحت ، مخصوصا برای کسانی که کار منزل آنها زیاد است ، بسیار ضروری است. خانم هایی که احساس خستگی می نمایند باید پس از صرف غذا به مدت یک ساعت استراحت نمایند. در صورت امکان بهتر است مادر به پهلوی چپ دراز بکشد. خانم هایی که فرصت لازم جهت خوابیدن ندارند می توانند با بالا نگه داشتن پاهایشان تا اندازه ای رفع خستگی نمایند. استراحت روزانه در طی حاملگی هر چند که از نظر زمانی کوتاه باشد ، برای سلامتی مادر مفید می باشد (۳۸).
اگر زن باردار شاغل است وعارضه ای ندارد می تواند تا شروع دردهای زایمانی به کار خود ادامه دهد ولی از انجام کار سنگین که موجب افزایش ضربان قلب و عرق کردن زیاد می شود بایستی اجتناب نمود (۱۳). تحقیقات نشان داده است زنانی که در سرتاسر حاملگی به کار مشغول بودنده اند وزن نوزادان آنان به دلیل انفارکتوس جفتی ۱۵۰ تا ۴۰۰ گرم کمتر بوده است. این امر نشان می دهد که باید زنانی که مشاغل آنها نیاز به ایستادن طولانی ، دولا شدن و خم شدن های مکرر ، بالا رفتن از نردبان یا پلکان و بلند کردن چیزهای سنگین دارند ، چندین هفته قبل از زایمان کارشان را متوقف کنند (۳۸).
برای استحمام کردن در دوران بارداری محدودیتی وجود ندارد. در هفته های آخر ، بزرگی شکم زن حامله تعادل بدن وی را به هم می زند و احتمال لیز خوردن و افتادن بیشتر است از این رو زن باردار هنگام دوش گرفتن باید مراقب این مسئله باشد (۱۳).
زن باردار بهتر است لباس راحت و گشاد بپوشد. پوشیدن کفش پاشنه بلند یا کاملا تخت به دلیل افزایش انحنای کمر و برهم زدن تعادل بدن و همچنین پوشیدن شلوار تنگ و جوراب کش دار توصیه نمی شود (۱۳).
در دوران بارداری مادر تمایل بیشتری به خوردن مواد غذایی شیرین یا ترش دارد و به دلیل کم حوصلگی و خستگی وقت کمتری برای مراقبت از دندان صرف می کند. بنابراین احتمال پوسیدگی دندان و لثه بیشتر می شود. معاینه دندان ها باید قسمتی از مراقبت های دوران بارداری باشد (۱۳).
خودداری از عوامل زیان بار که در محیط منزل وجود دارد مثل مواجهه با توکسوپلاسما و مواد شیمیایی سمی مثل حشره کش ها و … مهم است همچنین مداخلات خاص در مقابل بیماری های واگیردار در دوران بارداری توصیه می شود (۱۲).
مادرانی که در طول حاملگی سیگار می کشند یا در معرض دود سیگار هستند ، در مقایسه با مادران دیگر ، نوزادان کوچکتری به دنیا می آورند (۳۸). مکانیسم پاتوفیزیولوژیک پیشنهادی برای اثرات نامطلوب سیگار کشیدن در دوران بارداری عبارتند از افزایش سطح کربوکسی هموگلوبین ، کاهش جریان خون رحمی- جفتی و هیپوکسی جنین است (۷) ، به همین خاطر مصرف سیگار بایستی در طی حاملگی و تا حداقل یک سال پس از زایمان قطع گردد (۳۸).
مصرف مزمن داروهای مخدر برای جنین مضر است. دیسترس تنفسی ، تاخیر رشد داخل رحمی ، تاخیر تکامل ، وزن کم حین تولد و ضعف شدید ناشی از محرومیت دارویی پس از تولد ، به خوبی ثابت شده است. چون هر دارو یا ماده ای که وارد گردش خون خانم حامله شود قادر است از جفت عبور کرده و می تواند جنین در حال رشد را تحت تاثیر قرار دهد(۷). همچنین زنان معتاد دچار سوء تغذیه و کم خونی هستند و فقط تعداد کمی از آنها مراقبت حین بارداری را انجام می دهند (۳۸).
یکی از مواردی که در بحث مراقبت از خود در دوران بارداری مطرح است استفاده از مکمل می باشد. آهن تنها ماده مغذی است که نیاز به آن طی بارداری با رژیم غذایی به تنهایی برآورده نمی شود. یک زن باردار ، بایستی حداقل ۳۰ میلی گرم آهن را هر روز مصرف کند. همچنین پیش از بارداری و طی هفته های اول آن از مکمل های اسید فولیک استفاده شود (۶).
استرس های روانی در دوران بارداری از جمله فاکتورهایی هستند که می توانند روی رشد جنین نقش تعیین کننده ای داشته باشند (۲۵). مطالعات روی حیوانات ثابت کرده اند که مواجهه ی حیوانات با استرس در دوران بارداری با کم وزنی زمان تولد یا وزن گیری جنین ارتباط دارد. در یک مطالعه مروری بیان شده است که ، زنانی که نمره استرس تغییرات زندگی آنان از سه ماه دوم بارداری تا سه ماه سوم بارداری افزایش یافته است به طور معنی داری پیامدهای بد بارداری (مرگ نوزاد ، انتقال به واحد مراقبت های ویژه ، وزن زمان تولد کمتر از ۲۵۰۰ گرم یا نمره آپگار کمتر از ۷) نسبت به افرادی که نمره استرس بالایی نداشته اند ، بیشتر است (۲۷). استرس هایی که زنان در دوران بارداری با آنها مواجه می شوند ، فشار کاری ، داشتن نقش های چندگانه ، عدم حمایت اطرافیان و…می باشد (۱۰) همچنین براساس مطالعات انجام شده مشخص گردید که مواجهه با عوامل استرس آور مرتبط در تولد نوزاد کم وزن در زنان افریقایی- امریکایی شامل فقر ، خشونت ، زندگی در محیط های شلوغ ، بیماری و عدم داشتن شغل می باشد (۲۷).
مواجه شدن با استرس هم به طور مستقیم و هم به طور غیرمستقیم با پیامدهای بد بارداری ارتباط دارد. ارتباط مستقیم بین استرس های روانی مادر و کم وزنی زمان تولد ، تولد نوزاد نارس و تاخیر رشد داخل رحمی ، ممکن است با رها شدن کاتیکول آمین ها مرتبط باشد که به دنبال آن منجر به کاهش جریان خون جفت و محدودیت اکسیژن و تغذیه جنین می شود (۱۱و۲۷) ، از طرف دیگر ارتباط بین استرس و سیستم ایمنی ، که آدرنال- هیپوفیز- هیپوتالاموس و سیستم اتونومیک ، گلوکوکورتیکوئید و کاتیکول آمین ها درگیر می شوند. اثرات مستقیم استرس های مزمن از طریق تولید گلوکوکورتیکوئیدهای تولید شده و پاسخ لنفوسیت ها به سیتوکین های التهابی است که فعالیت سلول های T و B ، و تبدیل منوسیت به ماکروفاژ را سرکوب می کند. اثرات کورتیزول روی تضعیف سیستم ایمنی به علت اثرات سمپاتیک و پاراسمپاتیک روی سیستم عصبی ، منوسیت ها و ماکروفاژها می باشد. هورمون های استرس ، به ویژه گلوکوکورتیکوئیدها ، مانع ترشح ، انتقال و سم زدایی ، لنفوسیت ها و لکوسیت ها ، ترشح سیتوکین هایی از قبیل IL2 و انترفرون ý می شوند و در نتیجه ، همه این موارد باعث تضعیف سیستم ایمنی در مقابل استرس و ایجاد عفونت می شوند که در نتیجه منجر به اختلال رشد جنین می شود (۲۷).
ارتباط بین استرس روانی مادر و تولد نوزاد کم وزن ، نارس و تاخیر رشد داخل رحمی ممکن است غیر مستقیم باشد ، زنان تحت استرس بیشتر سیگاری هستند ، یا از موادی از قبیل الکل و کافئین استفاده می کنند که ممکن است غیرمستقیم با پیامدهای بد بارداری ارتباط داشته باشد (۱۱و۲۷). علاوه بر این زنان با علائم افسردگی سطح کورتیزول قبل از بارداری بالاتر و سطح دوپامین و استروژن پایین تری دارند که با احتمال بیشتری تولد نوزاد کم وزن و نارس را خواهند داشت (۲۷). نیروهای روانی ایجاد شده در حاملگی سبب می شود زن از خود درک تازه ای داشته و با دنیای خارج ارتباط برقرار نماید. بررسی تنیدگی های روانی در حاملگی یکی از جنبه های مهم حمایتی زنان حامله در مراقبت های پرستاری است (۳۵). مادر شدن از مراحل مهم زندگی است. در دوران بارداری خلق و خو ، روحیات و روابط خانوادگی و مسئولیت های مادر تغییر می کند. نحوه سازگاری با این تغییرات در افراد مختلف ، متفاوت است. وقتی حاملگی اثبات شد خیلی از زنان ممکن است واکنش های مختلفی به این خبر نشان دهند ، گرچه برای اکثریت زنان خبر حاملگی مسرت بخش و خشنود کننده است زیرا آنان حاملگی را یک دوره طبیعی و کامل کننده ی زندگی می دانند. تعداد زیادی از مادران ، در طول حاملگی اضطراب زیادی را ، تجربه می کنند. سه ماهه اول حاملگی مهم ترین مرحله تطابق زن باردار است مخصوصا در کسانیکه برای اولین بار حامله می شوند. واکنش زنان به این وضعیت متفاوت است. بعضی دچار بلاتکلیفی ، تعدادی دچار تردید و دودلی هستند ، ممکن است عده ای زمان بارداری را مناسب ندانند و یا نگران تغییراتی هستند که ممکن است در روابط آنها با همسر و فرزندان ایجاد شود. فشارهای هیجانی به صورت علایمی چون سردرد ، تهوع ، خستگی زودرس تظاهر می کند یا ممکن است دچار تغییرات خلق و خو ، بی ثباتی احساسات و هیجانات گذرا شوند. در سه ماهه سوم بارداری همزمان با نزدیک شدن موعد زایمان فشارهای هیجانی به حداکثر رسیده و نگرانی افزایش می یابد ، در این زمان احساس آسیب پذیری و نگرانی و وابستگی به همسر و خانواده افزایش پیدا می کند. رابطه دوستان و حالتی که در آن زن و شوهر با هم در ارتباط باشند و درباره احساسات خود بحث کنند در حل این اضطراب کمک خواهد کرد (۱۳) و با برطرف شدن استرس های محیطی و بهبود سبک زندگی ، پیامدهای حاصل از بارداری نیز بهبود می یابد (۳۹).
مروری بر مطالعات:
فعالیت های ارتقاء بهداشتی و سبک زندگی سالم راهکار بزرگی برای کاهش بیماری و تقویت بهداشت عمومی در نظر گرفته می شود. در این رابطه مطالعه ای توسط قرایبه و همکاران^[۲۵] در سال ۲۰۰۵ با عنوان ” شیوه ی سبک زندگی زنان حامله ی اردنی^[۲۶] ” با هدف توصیف رفتارهای ارتقاء بهداشتی سبک زندگی زنان حامله اردن انجام شد. این تحقیق یک مطالعه توصیفی بود. نمونه های مورد مطالعه ۴۰۰ نفر از زنان حامله ای بودند که سن حاملگی ۲۰ هفته یا بیشتر داشتند و به مراکز بهداشتی مراجعه می کردند. از پنج مرکز بهداشت موجود در شهر ایربید^[۲۷] در قسمت شمالی اردن ، سه مرکز برای جمع آوری اطلاعات انتخاب شدند. مجوز برای انجام این تحقیق از مدیران مراکز بهداشت اخذ شد. بعد از کسب رضایت از نمونه های مورد پژوهش ، از پرستاران و ماماها برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد تا فرایند جمع آوری اطلاعات تسهیل شود. از معیارهای ورود به پژوهش داشتن سن حاملگی ۲۰ هفته و بالاتر بود که حدود دو ماه نمونه گیری طول کشید. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه MHPLP^[28] که از روی پرسشنامه HPLP ساخته شد و شامل حیطه های : فعالیت جسمانی ، شیوه کنترل استرس ، تغذیه ، مراقبت از خود و حمایت های بین فردی بود ، استفاده شد. کل این پرسشنامه دارای ۴۹ مورد بود به این صورت که ۹ مورد برای فعالیت جسمانی ، ۹ مورد برای تغذیه ، ۱۵ مورد برای مراقبت از خود ، ۷ مورد برای کنترل استرس و ۹ مورد برای حمایت های بین فردی در نظر گرفته شد. برای پاسخ گویی به این پرسشنامه از ابزار چهار قسمتی لیکرت (هرگز=۱ ، بعضی اوقات=۲ ، اغلب اوقات=۳ ، همیشه=۴) استفاده شد. به علاوه سوالات مربوط به ویژگی های فردی-اجتماعی نیز اضافه شد. کسب نمره بیشتر از یک انحراف معیار بعلاوه میانگین ، وضعیت خوب و کسب نمره کمتر از یک انحراف معیار منهای میانگین ، وضعیت ضعیف و کسب نمره بین این دو نمره ، وضعیت متوسط در نظر گرفته شد. جهت روایی محتوای این پرسشنامه از سه متخصص در زمینه پرستاری بهداشت مادر و کودک از دانشکده ی پرستاری اردن استفاده شد و جهت پایایی از آلفا کرونباخ ( ۷۹/۰=α) استفاده شد. داده ها پس از جمع آوری با نرم افزار SPSS و از طریق آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و برای مقایسه تفاوت سبک زندگی بین اولین بارداری با چندمین بارداری از آزمون تی مستقل^[۲۹] استفاده شد. سطح معنی داری آزمون های مورد استفاده ۰۵/۰ در نظر گرفته شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که سن زنان در محدوده ۱۷ تا ۴۳ سال ، با میانگین ۸/۲۷ سال (۶۵/۵=SD) و اکثرأ (۹۰%) زیر ۳۶ سال بودند. میانگین تعداد افراد خانواده ۴ نفر بودند ، و ۷۲درصد از زنان در خانواده هسته ای^[۳۰] زندگی می کردند. بیش از۵۰ درصد شرکت کنندگان تحصیلات دیپلم داشتند و میانگین درآمد ماهیانه آنان۳۰۰ دلار بود. تنها ۵درصد نمونه ها خارج از منزل کار می کردند. اکثریت (۷۶%) زنان بیش از یک فرزند داشتند. سطح هموگلوبین خون ۸۹ درصد از واحدهای مورد پژوهش کنترل شده بود و ۵۹ درصد به مطب متخصص زنان علاوه بر مرکز بهداشت ، مراجعه کرده بودند. نتایج آمار توصیفی نشان داد که سبک زندگی زنان اردنی متوسط (۷۸/۲M=) است. و زنان اردنی در حیطه مراقبت از خود (۶۶/۰=SD و ۳۹/۳=M) رفتارهای بهداشتی بالا و در بقیه حیطه ها (حمایت بین فردی (۵۴/۰=SD و ۷۷/۲=M) ، تغذیه (۵۴/۰=SD و ۶۹/۲=M) ، کنترل استرس (۵۴/۰=SD و ۵۸/۲=M) ، فعالیت جسمانی (۴۷/۰=SD و ۵۶/۲=M)) رفتاربهداشتی متوسط ، داشتند و کمترین نمره کسب شده مربوط به فعالیت جسمانی گزارش شد. همچنین تفاوت معنی داری بین اولین بارداری و چندمین بارداری فقط در حیطه مراقبت از خود مشاهده شد (۰۰۴/۰>P ).
از آنجائیکه تحقیق بر روی زنان باردار مسلمان ساکن اردن انجام شده ، پژوهشگر می نویسد در حیطه نحوه مقابله با استرس ، بایستی خواندن نماز و قرآن مقدس را جهت رسیدن به آرامش درنظر می گرفت ، بعلاوه در این تحقیق انجام تحقیقات کیفی برای بررسی آگاهی و نگرش مادران ، موانع انجام ورزش ، همچنین راه های کنترل استرس زنان باردار به منظور ارتقاء سطح سلامت خود و کودکان آنان ، پیشنهاد شده است (۱۰).
در زمینه ی سبک زندگی مادر باردار مطالعه دیگری توسط صحتی و همکاران (۲۰۰۷) تحت عنوان “بررسی سبک زندگی و ارتباط آن با پیامدهای حاملگی در زنان حامله ی مراجعه کننده به بیمارستان های آموزشی تبریز” انجام شد. این مطالعه یک مطالعه ی توصیفی- مقطعی از نوع مقایسه ای بود و نمونه ها زنان حامله ای بودند که بعد از ۲۰ هفته ی حاملگی جهت زایمان به بیمارستان های آموزشی الزهرا و طالقانی مراجعه کرده و مشخصات ورود به پژوهش را دارا بودند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه ای دو قسمتی در ارتباط با سبک زندگی (فعالیت های جسمی ، تغذیه ، مراقبت از خود ، مصرف دارو و ارتباطات اجتماعی ) و پیامد حاملگی (سن داخل رحمی^[۳۱] ، نوع زایمان ، مرده زایی ، ناهنجاری مادرزادی ، آپگار دقیقه اول و پنجم و وزن زمان تولد) استفاده شده است. برای سنجش روایی پرسشنامه از ده نفر پرستار و ماما که عضو هیئت علمی بودند نظرخواهی شده است . برای جمع آوری داده ها محقق پس از کسب رضایت و بیان اهداف برای واحدهای مورد پژوهش ، پرسشنامه را به شیوه ی مصاحبه پرکرده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و تست های آماری آنوا^[۳۲]، اسپیرمن یا پیرسون^[۳۳] و تی مستقل استفاده شد.
نتایج این تحقیق نشان داد که ۴/۸۴ درصد واحدهای مورد پژوهش در سن ۳۵- ۱۸ سال و خانه دار بودند ، ۹/۶۲ درصد ساکن شهر بودند و ۴/۸۴ درصد زنان ، رابطه فامیلی با همسران شان نداشتند و همسران واحدهای مورد پژوهش ۷/۳۷ درصد ، تحصیلات ابتدایی و ۴/۶۴ درصد شغل آزاد داشتند. ۶/۶۲ درصد از زنان ، بارداری اول آنان بود و ۶/۶۳ درصد یک کودک داشتند و در ۱/۷۶ درصد از آنها ، حامگی با برنامه ریزی صورت گرفته بود ، وزن نوزادان در ۶/۸۳ درصد موارد بین ۴۰۰۰- ۲۵۰۰ گرم بود ، ۷/۹۷ درصد از نوزادان زنده متولد شدند. در ۹/۸۳ درصد از موارد سن حاملگی ترم بود ، ۹/۷۶ درصد از زنان تحت مطالعه زایمان طبیعی داشتند و نمره آپگار در اولین و پنجمین دقیقه در اکثریت (۵/۹۲%) موارد طبیعی و تنها در ۲ مورد از نوزادان غیر طبیعی مشاهده شد. در ارتباط با اهداف ویژه تحقیق ، نتایج نشان داد که اکثریت زنان حامله از نظر تغذیه ( ۳/۷۴%) و مراقبت از خود در دوران بارداری ( ۳/۶۸% ) در شرایط خوب بودند و همه ی زنان حامله ی مورد مطالعه (۱۰۰%) ، از الکل و مواد مخدر استفاده نمی کردند. از نظر ارتباط اجتماعی در شرایط متوسط و تنها در زمینه فعالیت جسمانی ضعیف بودند. در مجموع ۳/۵۵ درصد از زنان حامله از نظر سبک زندگی در شرایط خوب و ۷/۴۴ درصد در شرایط متوسط بودند. آمارهای مشاهده شده در این مطالعه نشان داد که بین سبک زندگی ووزن زمان تولد (۱۴/۰=r و ۰۰۶/۰ >p) ، بین فعالیت فیزیکی و سن داخل رحمی (۱/۰ = r و ۰۴۶/۰ =p) و بین تغذیه با وزن زمان تولد و سن داخل رحمی (۱۴/۰ =r و ۰۰۵/۰ =p - 1/0 = r و ۰۳۳/۰=p) ارتباط معنی دار وجود دارد. اما بین فعالیت جسمانی ، مراقبت از خود در دوران بارداری ، مصرف الکل و دارو در دوران بارداری و روابط اجتماعی با وزن زمان تولد نوزاد ارتباطی پیدا نشد (۹).
عواملی از قبیل سن ، شاخص توده بدنی، عوامل اقتصادی –اجتماعی ، طبی ، وضعیت نا بسامان در دوران بارداری و … از جمله مواردی هستند که قسمتی از سبک زندگی مادر را در دوران بارداری تشکیل می دهند و نتایج برخی از مطالعات اذعان دارند که ممکن است این عوامل بر تولد نوزاد کم وزن موثر باشند. در این زمینه مطالعه ای توسط وین گساخون و همکاران در سال ۲۰۱۰ تحت عنوان ” عوامل موثر بر تولد نوزاد کم وزن ” انجام شد. این پژوهش که یک مطالعه مورد- شاهدی بود با هدف تعیین عوامل موثر بر تولد نوزاد کم وزن در چهار بیمارستان مرکزی در وینتیان^[۳۴] ، مرکز کشور لائوس^[۳۵] انجام شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه و اطلاعات موجود از مادرانی که نوزادان آنان در چهار بیمارستان مرکزی در وینتیان از مارس تا ژوئن^[۳۶] ۲۰۰۸ متولد شده بودند ، استفاده شد. وزن تولد نوزادان تازه متولد شده ، همچنین قد و وزن مادران به وسیله پرسنل آموزش دیده اندازه گیری شد. کل زنانی که در این دوره زایمان کردند ۲۳۹۸ نفر بودند ، که شامل ۲۸۰ مادر با نوزاد کم وزن بود. به علاوه ، از مادران نوزاد با وزن طبیعی که قبلا سابقه تولد نوزاد کم وزن داشتند نیز نمونه گیری شد. داده ها از طریق مصاحبه ی رودررو با بهره گرفتن از پرسشنامه ی محقق ساخته ، انجام شد قبل از پر کردن پرسشنامه اهداف ، فواید انجام پژوهش ، بی نام بودن پرسشنامه و محرمانه ماندن اطلاعات به واحدهای پژوهش توضیح داده شد. مادرانی که زایمان چند قلویی یا نوزاد مبتلا به ناهنجاری داشتند و یا اطلاعات آنان ناکامل بود از پژوهش خارج شدند و در نهایت ۲۳۵ مادر با نوزاد کم وزن و ۲۶۵ مادر با نوزاد دارای وزن طبیعی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. پرسشنامه مورد استفاده دارای پنج قسمت بود: قسمت اول پرسشنامه سوالات مربوط به اطلاعات دموگرافیک بود. قسمت دوم مربوط به بررسی دانش مادران در مورد حاملگی سالم ، نوع تغذیه در دوران بارداری ، داشتن بیماری مزمن و … بود که در تولد نوزاد کم وزن موثر بودند. قسمت سوم پرسشنامه مربوط به بررسی سلامت مادر بود که شامل سوالاتی درباره عوارض ناشی از بارداری ، از قبیل اکلامپسی ، هیپرتانسیون و سقط بود. قسمت چهارم روی اعمال مربوط به سلامت ، از قبیل تغذیه ( سابقه مصرف گوشت ، نوشیدن الکل ، سیگار کشیدن ، … ) ، اطلاعات مربوط به ارتقاء سلامت ( مراقبت های دوران بارداری ، به دست آوردن اطلاعات مربوط به تغذیه در دوران بارداری و … ) متمرکز می شد. قسمت پنجم و نهایی پرسشنامه مربوط به عوامل خانوادگی از قبیل تاثیر والدین و همسر به عنوان مشارکت در حفظ بارداری و نوزاد سالم بود. همچنین در این پژوهش سطح آگاهی و عملکرد مادران در مورد مباحث مختلف از قبیل ، نوزاد کم وزن و عوامل مربوطه و نقش تغذیه در دوران بارداری با بهره گرفتن از مجموعه ای از سوالات تعیین شد ، که نمرات ۷۵ درصد و بیشتر به عنوان داشتن آگاهی کامل و نمرات کمتر از ۷۵ درصد ، به عنوان ، آگاهی ناکامل در نظر گرفته شد. از آمار توصیفی برای ویژگی های فردی-اجتماعی واحدهای مورد پژوهش و برای متغیرهای پیوسته از میانگین و انحراف معیار^[۳۷] استفاده شد ، و طبقه بندی داده ها بر اساس فراوانی و درصد بیان شد. برای بررسی عوامل تعیین کننده ی کم وزنی ، مادران نوزادان کم وزن و مادران نوزادان با وزن طبیعی از نظر عوامل مرتبط با هم مقایسه شدند. به علاوه مدل لجستیک برای تخمین نسبت شانس^[۳۸] به کار برده شد و فاصله اطمینان^[۳۹] ۹۵% به عنوان میزان ارتباط بین نوزاد کم وزن و عوامل مرتبط استفاده شد. ۰۵/۰>p برای معنی داری در نظر گرفته شد و داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار spss با نسخه ۱۷ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج بیان گر آن بود که اکثر مادران نوزادان کم وزن (۷/۸۴%) و مادران دارای نوزاد با وزن طبیعی (۷/۹۷%) در محدوده سنی ۳۵-۱۸ سال بودند. مادران در گروه با درآمد پایین ( درآمد کمتر از یک میلیون کیپس^[۴۰] ماهانه ) ۹/۶۸ درصد در گروه نوزادان کم وزن و ۱/۱۵ درصد در گروه با نوزادان دارای وزن طبیعی را تشکیل می دادند. تقریبا ۹۶ درصد مادران نژاد لائولوم^[۴۱] و بودایی بودند. اکثر (۹/۸۸%) نوزادن کم وزن از مادرانی متولد شدند که کار سخت جسمانی داشتند ، اکثر (۹/۶۰%) نوزادان کم وزن ، فرزند اول خانواده بودند. در میان مادرانی که سابقه خانوادگی ، نوزاد کم وزن داشتند ، شیوع تولد نوزاد کم وزن ۸/۶ درصد بود. همچنین نتایج نشان داد که از میان مادران نوزادان کم وزن فقط ۲/۲۷ درصد دارای آگاهی کافی و ۹/۴۸ درصد دارای عملکرد مناسب بودند در حالی که ۴/۸۹ درصد از مادران نوزاد دارای وزن طبیعی دارای عملکرد مناسب در دوران بارداری بودند. در واقع ، تعداد کمی از مادران نوزادان کم وزن (۸/۶۹%) در مقایسه با مادران نوزادان با وزن طبیعی (۷/۸۸%) بهداشت مناسب داشتند. در مورد عوامل موثر بر تولد نوزاد کم وزن موارد زیر پیدا شد : مادران با سن کمتر از ۱۸ سال هشت برابر بیشتر مستعد زایمان نوزاد کم وزن بودند (۶/۸ =OR و ۰۰۱/۰=p). مادرانی که در کارهای جسمانی سخت درگیر می شدند در خطر بالای تولد نوزاد کم وزن بودند (۵=OR و ۰۰۱/۰ >p). نتایج نشان داد که فقدان آگاهی نقش مهمی ، در زایمان نوزاد کم وزن دارد (۱/۱۰=OR و ۰۰۱/۰ >p). به همین ترتیب ، مادران با بهداشت ضعیف سه برابر در معرض خطر داشتن نوزاد کم وزن بودند (۴/۳ =OR و ۰۰۱/۰ >p). درآمد خانوادگی مادر یکی از موثرترین شاخص ها ، بر کم وزنی نوزادان بود ، که این حقیقت را منعکس می کرد که مادران در گروه درآمد پایین ۹/۱۳ برابر بیشتر در معرض داشتن نوزاد کم وزن بودند (۹/۱۳ =OR و ۰۰۱/۰ >p). همچنین وزن بالای ۷۰ کیلو (۹/۱۳ =OR و ۰۰۱/۰>p) ، تغذیه ناکافی (۹/۸=OR و ۰۰۱/۰ >p) ، سطح تحصیلات پایین مادر (۵/۲=OR و ۰۰۱/۰ >p) و فرزند اول خانواده بودن (۲/۲ =OR و ۰۰۱/۰ >p) از دیگر عوامل موثر بر تولد نوزاد کم وزن بود. اما بین وجود سابقه تولد نوزاد کم وزن در مادر ، قد مادر، نژاد ، مذهب و شغل مادر با به دنیا آوردن نوزاد کم وزن در زایمان اخیر ارتباط معنی داری پیدا نشد (۱۹).
در زمینه ی ارتباط عوامل مادری و کم وزنی نوزادان مطالعه ای دیگر توسط سینگ^[۴۲] ، در سال ۲۰۰۹ در یک بیمارستان نظامی تحت عنوان ” بررسی عوامل مادری موثر بر تولد نوزادان کم وزن ” انجام شد. این مطالعه گذشته نگر با هدف تعیین عوامل مادری موثر بر تولد نوزادان کم وزن انجام شد. این مطالعه روی همه نوزادانی که بین جولای ۲۰۰۵ تا جولای ۲۰۰۶ به دنیا آمده بودند انجام شد ، در طی این دوره ۶۵۰ زایمان اتفاق افتاده بود که ۴۰ حاملگی منجر به تولد نوزاد کم وزن شد. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد که عوامل مادری مثل سن ، وضعیت تاهل ، شاخص توده بدنی قبل از حاملگی ، سطح هموگلوبین ، سابقه ناخوشایند بارداری (سابقه مرده زایی یا مرگ نوزاد در حاملگی های قبلی ، سابقه سه سقط خودبه خودی متوالی یا بیشتر ) ، پره اکلامپسی ، دیسترس جنینی و نوع زایمان مورد مطالعه قرار گرفت. موارد حاملگی های چند قلویی و تولد نوزاد مرده از پژوهش خارج شدند. تجزیه وتحلیل آماری با بهره گرفتن از تست دقیق فیشر^[۴۳] انجام شد.
نتایج این مطالعه نشان داد که شیوع کم وزنی در این مطالعه ۱۶/۶ درصد بود. میانگین سن مادران در گروه نوزادان کم وزن ۶۸/۲۴ سال و در گروه کنترل ۱۵/۲۵ سال بود. اختلاف معنی دار آماری بین سن مادر و وضعیت تاهل او بین گروه کنترل و گروه نوزادان کم وزن مشاهده نشد. پیامدهای جنینی از قبیل زایمان زودرس ، وضعیت بد تولد ، زایمان سزارین ، توبرکلوزیس ، آنمی (Hb<11gr/dl) ، پاره شدن زودرس کیسه آب^[۴۴] و استرس جنینی ( برادی کارد شدن جنین و کند شدن حرکات جنین ) در گروه نوزادان کم وزن دیده شد ، اما هیچ یک از آنها به طور آماری معنی دار نبودند. اما شاخص توده بدنی مادر قبل از بارداری (۶/۲=OR و ۰۰۹/۰=p برای BMI< 20 - 081/0=OR و ۰۰۰/۰ =p برای BMI>25) ، مراجعات کمتر از ۳ بار برای مراقبت های دوران بارداری (۰۰۰/۷ =OR و ۰۰۵/۰ =p) ، پره اکلامپسی (۵۴۶/۸ =OR و ۰۰۰/۰ =p) و سوابق بد بارداری (سابقه سقط ، مرده زایی ، مرگ جنین در سه ماه آخر بارداری) (۰۹۱/۵=OR و ۰۰۳/۰=p) از عوامل مادری بودند که منجر به تولد نوزاد کم وزن در بیشتر موارد شدند (۸).
مطالعه دیگری توسط میرسلیمی و صادقی در سال ۸۴-۸۳ تحت عنوان ” برخی عوامل مادری موثر بر تولد نوزادان کم وزن ” به منظور شناخت برخی عوامل مادری مرتبط با تولد نوزادان کم وزن در مراکز آموزشی و درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شد. این مطالعه به صورت مقطعی با نمونه ای با حجم ۸۱۳ نوزاد در مراکز آموزشی- درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده است. در این پژوهش نمونه گیری چند مرحله ای بود. بدین صورت که ابتدا از بین چهار مرکز آموزشی و درمانی ، بر اساس منطقه جغرافیایی به دو گروه تقسیم و به صورت تصادفی دو مرکز انتخاب گردید و سپس حجم نمونه به نسبت مراجعین به این مرکز تقسیم شد (تخصیص متناسب) و نمونه گیری به روش مستمر تا رسیدن به حجم نمونه برآورد شده ، ادامه پیدا کرد. بدین ترتیب به نسبت مراجعین از بیمارستان اول ۵۰۰ نمونه و از بیمارستان دوم ۳۱۳ نمونه انتخاب شدند. جمعیت مورد پژوهش کلیه زنان بارداری بودند که طی دیماه ۸۳ لغایت اردیبهشت ماه ۸۴ برای زایمان به مراکز آموزشی و درمانی شهید اکبرآبادی و حضرت رسول (ص) مراجعه کرده بودند. جهت جمع آوری اطلاعات مربوط به مادر از پرسشنامه ای که از طریق مصاحبه با مادر در اولین فرصت پس از زایمان تکمیل می شد استفاده گردید و جهت جمع آوری اطلاعات مربوط به نوزاد از اطلاعات ثبت شده در پرونده های زایمانی و نوزادی استفاده گردید. داده ها با کمک نرم افزار spss و با بهره گرفتن از آزمون t مستقل ، کای دو ، آزمون دقیق فیشر و رگرسیون لوجستیک آنالیز گردید.
در این پژوهش ۹/۵۰ درصد نوزادان پسر و ۱/۴۹ درصد دختر بودند. وزن ۷/۱۷ درصد از نوزادان ، زیر ۲۵۰۰ گرم بود. بیشترین تعداد مادران (۸۷/۵۳%) نخست زا بوده و همچنین بیشترین درصد کم وزنی نوزادان (۷/۱۸%) به همین گروه اختصاص داشت. اگر چه بیشترین درصد نوزادان کم وزن به ترتیب به مادران کمتر از ۲۰ سال و بین ۳۹-۳۵ سال اختصاص داشت (۳/۲۰% و ۹/۲۰%) اما از لحاظ آماری اختلاف معنی داری بین میانگین سنی در دو گروه مادران با نوزادان کم وزن و طبیعی نشان داده نشد. همچنین متغیرهایی مثل فاصله حاملگی قبلی با حاملگی اخیر ، تماس با دود سیگار ، میزان وزن گیری در دوران بارداری ، تعداد مراجعات ، جهت مراقبت های دوران بارداری ، کم خونی و سطح تحصیلات مادر با کم وزنی نوزاد ارتباط معنی دار نداشتند. اما نتایج این پژوهش نشان داد که پره اکلامسی (۲۱۵/۴ =OR و ۰۰۰۱/۰ =p) ، نخست زایی (۶۸۲/۱ =OR و۰۰۶/۰ =p) ، شاخص توده بدنی پایین (۶۷۷/۱ =OR و۰۴۴/۰ =p) و قدکوتاهی (۹۵۶/۰=OR و۰۱۷/۰=p) ، از جمله عوامل مادری هستند که با کم وزنی زمان تولد ارتباط معنی دار دارد (۱).
در شهر رشت نیز مطالعه ای توسط عدل شعار و همکاران در سال ۱۳۸۴ با هدف ” تعیین عوامل مادری پیش بینی کننده ی کم وزنی نوزادان مراجعه کننده به بیمارستان های شهر رشت ” انجام شد. این مطالعه از نوع توصیفی- همبستگی بوده و کلیه نوزادانی که از اول دی تا اول خرداد (به مدت ۵ ماه) در دو بیمارستان الزهرا (ع) و حضرت رسول اکرم (ٌص) شهر رشت متولد شدند و دارای مشخصات واحدهای مورد پژوهش بودند ، نمونه این پژوهش (۲۵۰۰=n) را تشکیل دادند. نوزادان در دو گروه با وزن طبیعی و با وزن ۲۵۰۰ گرم و کمتر دسته بندی شدند. همه نوزادان دارای سن جنینی ۳۸ هفته و بالاتر و فاقد ناهنجاری های مادرزادی خاص بودند که از این میان ۱۳۰ نوزاد کم وزن بودند.. داده های پژوهش به روش مصاحبه ی سازمان یافته با مادران واحدهای مورد پژوهش و مشاهده ی اطلاعات مندرج در پرونده جمع آوری و در پرسشنامه ثبت شد. پرسشنامه مشتمل بر دو بخش : اطلاعات مرتبط با نوزاد و عوامل مادری ( عوامل دموگرافیکی ، اقتصادی - اجتماعی و طبی ) موثر بر کم وزنی نوزاد بود. در این پژوهش برای کسب روایی ابزار از روایی محتوا و جهت تعیین پایایی ابزار از روش آزمون مجدد استفاده شد. تجزیه و تحلیل آماری با تعیین تفاوت بین مشخصات عوامل مادری نوزادان با وزن ۲۵۰۰ گرم و پایین تر ، با نوزادان دارای وزن طبیعی انجام شد.
شیوع کم وزنی در این تحقیق ۲/۵ درصد بود. یافته ها نشان می دهند که سن شروع حاملگی ۸/۴۳ درصد از مادران نوزادان کم وزن در مقایسه با ۹/۱۷ درصد از نوزادان با وزن طبیعی ، در محدوده زیر ۲۰ سال و یا بالای ۳۵ سال بوده است. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که ۸/۱۱ درصد از مادران نوزادان کم وزن در مقایسه با ۵ درصد از مادران نوزادان با وزن طبیعی ، اضافه وزن زیر ۷ کیلوگرم در دوران بارداری داشته اند. و ۵/۱ درصد از مادران نوزادان با وزن طبیعی در مقایسه با ۸/۱۰ درصد از مادران نوزادان کم وزن ، در شروع بارداری لاغر یعنی دارای BMI کمتر از ۸/۱۹ کیلوگرم بر متر مربع بوده اند. همچنین ۶/۰ درصد از مادران نوزادان با وزن طبیعی در مقایسه با ۴/۵ درصد از مادران نوزادان کم وزن ، تعداد حاملگی بیشتر از ۴ بار را داشته اند. و ۱/۶۰درصد از مادران نوزادان با وزن طبیعی و ۳/۴۲درصد از مادران نوزادان کم وزن خانه شخصی داشته اند. همچنین یافته ها نشان دادند که ۴/۳۵درصد از مادران نوزادان کم وزن در مقایسه با ۸/۱۴ درصد از مادران نوزادان با وزن طبیعی تعداد افراد خانواده بیشتر از ۴ نفر داشته اند. و ۹/۵درصد از خانواده های نوزادان با وزن طبیعی در مقایسه با ۱/۲۳درصد از خانواده های نوزادان کم وزن ، درآمد ماهیانه زیر ۱۰۰هزار تومان داشتند. داده ها نشان دادند که ۳/۱درصد از مادران نوزادان با وزن طبیعی در مقایسه با ۶/۴درصد از مادران کم وزن ، در زمان بارداری به شغل کارگری اشتغال داشته اند. و ۵/۱ درصد از پدران نوزادان با وزن طبیعی در مقایسه با ۱/۳درصد از پدران نوزادان کم وزن ، در دوران بارداری همسر ، بیکار بوده اند. و تعداد دفعات مراقبت دوران بارداری مادران نوزادان کم وزن نسبت به مادران نوزادان با وزن طبیعی کمتر از ۴ بار بوده است که ارتباط معنی داری بین این عوامل با تولد نوزاد کم وزن وجود داشت (۰۵/۰>P). همچنین نتایج پژوهش نشان داد که بین تغذیه مادر در دوران بارداری با کم وزنی زمان تولد نوزاد ارتباط وجود دارد (۰۵/۰>P). اما یافته های پژوهش ارتباطی را بین عوامل طبی (میزان هموگلوبین در دوران بارداری و ابتلاء به بیماری های مادر در طول دوران بارداری) نشان نداد. درحالی که نتایج حاصل از رگرسیون لوجستیک نشان داد که سن کمتر از ۲۰ سال و بالای ۳۵ سال مادر (۴۹/۱۶=OR و ۰۰۰۱/۰>p) از عوامل دموگرافیکی ، و مصرف کم میوه (۱۹/۱۸۹=OR و ۰۰۰۱/۰>p) ، مصرف مایعات در حد ضعیف (۷۸/۴=OR و ۰۰۳/۰>p) ، بیکاری پدر (۹۸/۲۸=OR و ۰۰۲/۰>p) و درآمد ماهیانه ۲۰۰-۱۰۰ هزار تومان (۱۶/۲۰=OR و ۰۰۰۱/۰>p) از گروه عوامل اقتصادی- اجتماعی مادران مهمترین عوامل پیش بینی کننده ی مادری در کم وزنی زمان تولد نوزاد هستند(۲).
نوع تغذیه از جمله مواردی است که در سبک زندگی افراد به خصوص در سبک زندگی زنان باردار تاثیر زیادی دارد در این رابطه رامون و همکاران^[۴۵] (۲۰۰۹) مطالعه ای کوهورت^[۴۶] با عنوان ” ارتباط مصرف میوه و سبزیجات در دوران بارداری با اندازه های بدن نوزاد” با هدف بررسی نقش رژیم غذایی و عوامل محیطی در تکامل و سلامت جنین و نوزاد در والنسیای^[۴۷] اسپانیا^[۴۸] انجام دادند. جهت انجام این پژوهش از مادرانی که در سه ماهه اول بارداری به بیمارستان جهت غربالگری ناهنجاری جنین مراجعه می کردند و تمایل به شرکت در مطالعه را داشته و همچنین معیارهای ورود به پژوهش را داشتند ، ثبت نام به عمل آمد. از معیارهای ورود به پژوهش داشتن سن حداقل ۱۶ سال ، حاملگی تک قلویی ، داشتن سن حاملگی ۱۳-۱۰هفته در زمان مراجعه ، نداشتن سؤء مصرف مواد مخدر ، نداشتن هیپرتانسیون مزمن ، تمایل به زایمان در بیمارستان تعیین شده و نداشتن مشکلی در سلامت بود. از فبریه^[۴۹] ۲۰۰۴ تا جوءن^[۵۰] ۲۰۰۵ ، از ۱۵۶۳ مادر بارداری که ثبت نام کرده بودند ۸۴۰ نفر ، بعد از امضای رضایت نامه مورد مطالعه قرار گرفتند. ۱۵ نفر از زنان که در بررسی مقدماتی مورد پژوهش قرار گرفته بودند نیز در تجزیه و تحلیل آماری وارد شدند. زنانی که سقط و مرده زایی داشته و یا برای مراقبت و پیگیری مراجعه نمی کردند از پژوهش خارج شدند و در پایان ۷۸۷ نمونه مورد بررسی قرار گرفتند. برای ارزیابی مصرف میوه و سبزیجات در دوران بارداری از پرسشنامه ^[۵۱]FFQ استفاده شد که یک بار این پرسشنامه در سه ماهه اول (۱۳-۱۰ هفته حاملگی) و یک بار در سه ماهه سوم (۳۲-۲۸ هفته حاملگی) برای مادران مورد پژوهش از طریق مصاحبه تکمیل گردید. وزن و قد زمان تولد نوزادان به وسیله ماما و پرستار در زمان تولد اندازه گیری می شد و سن حاملگی از روی LMP که خود مادر گزارش می کرد ، تعیین می شد و اگر سن حاملگی در ظاهر و معاینه با LMP گزارش شده توسط مادر بیشتر از ۷ روز اختلاف داشت از سونوگرافی برای تعیین سن حاملگی استفاده می شد. مشخصات فردی و اجتماعی مادران در سه ماهه سوم همراه با پرسشنامه FFQ پرسیده می شد. برای آنالیز داده ها از آمار توصیفی درصد یا میانگین و انحراف معیار ، و از آمار استنباطی تی مستقل و آنوا برای مقایسه میانگین ها و از کای دو برای متغیرهای طبقه بندی شده استفاده گردید. از اسپیرمن برای ارتباط بین مصرف میوه و سبزیجات در سه ماهه اول و سوم بارداری استفاده شد و از رگرسیون چندگانه برای ارتباطات به دست آمده با پیامدهای تولد نوزاد استفاده شد. برای بیان معنی داری این ارتباطات ۰۵/۰>P در نظر گرفته شد. که این تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله ی نرم افزار SPSS با نسخه ۱۵ و رگرسیون لوجستیک با نرم افزار STATA با نسخه ۹ انجام شد.
نتایج بیان گر آن بود که میانگین سن مادران ۳۰ سال و در محدوده سنی ۱۶ تا ۴۳ سال بودند. ۵۵ درصد مادران ، حاملگی اول آنان بود. اکثریت (۶۱%) شاخص توده بدنی بین ۲۶- ۸/۱۹ داشتند و ۲۴ درصد مادران اضافه وزن داشته یا چاق بودند. وزن زمان تولد نوزادان ۵۲۷   ۳۲۲۷ گرم و قد آنان ۵/۲   ۱/۵۰ سانتی متر بود. وزن زمان تولد نوزاد با سن مادر ، وزن مادر قبل از بارداری ، وزن گیری مادر در دوران بارداری ، تعداد زایمان ، سیگار کشیدن در دوران بارداری ، جنسیت نوزاد ، طبقه اجتماعی- اقتصادی ، محل زندگی و قد پدر و مادر ارتباط معنی داری را نشان داد (۰۵/۰>P) به طوری که در مادران با سن کمتر از ۲۵ سال ، وزن کمتر از ۵۰ کیلوگرم قبل از بارداری ، زایمان اول ، جنسیت نوزاد دختر و طبقه اجتماعی- اقتصادی پایین ، وزن زمان تولد نوزاد پایین تر مشاهده شد. ولی بین مصرف الکل و کافئین در سه ماهه ی اول بارداری با وزن زمان تولد نوزاد ارتباط آماری معنی داری وجود نداشت. در ارتباط با عوامل مرتبط با قد نوزاد ، وزن مادر قبل از بارداری ، وزن گیری مادر در دوران بارداری ، زایمان اول ، سیگار کشیدن مادر ، جنسیت دختر و قد پدر و مادر با قد نوزاد در ابتدای تولد ارتباط معنی داری مشاهده شد (۰۵/۰>P) ولی سن مادر ، طبقه اجتماعی- اقتصادی ، محل زندگی ، مصرف الکل و کافئین در سه ماهه اول بارداری با قد نوزاد ارتباط آماری معنی داری ندارد. آنالیز واریانس دوطرفه بین مصرف میوه (۰۱/۰>P) و سبزیجات (۰۰۱/۰>P) در دوران بارداری با وزن زمان تولد نوزاد ارتباط آماری معنی داری را نشان داد. مصرف سبزیجات با قد نوزاد نیز ارتباط دارد (۰۲/۰>P) ولی مصرف میوه با قد نوزاد ارتباطی را نشان نداد. رگرسیون لوجستیک نیز نشان داد که مادرانی که در سه ماهه ی اول (۵/۵۵- =   و ۰۴/۰>P) بارداری سبزیجات کم مصرف می کنند وزن زمان تولد نوزادان آنان کاهش می یابد. ولی بین مصرف سبزیجات در سه ماهه ی سوم بارداری و مصرف میوه جات در سه ماهه ی اول و سوم بارداری با وزن زمان تولد نوزاد ارتباط آماری معنی داری را پیدا نکردند اگرچه مصرف کم این مواد کاهش وزن زمان تولد نوزاد را نشان می دهد. همچنین استفاده از رگرسیون لوجستیک نشان داد که مصرف کم سبزیجات در سه ماهه اول (۱/۰- =   و ۰۵/۰>P) و سوم (۳/۰- =   و ۰۵/۰>P) بارداری قد نوزاد را کاهش می دهد ولی مصرف کم میوه ارتباطی با قد نوزاد ندارد. پس مصرف میوه و سبزیجات در دوران بارداری برای تکامل و رشد وزن و قد جنین می تواند مفید باشد و مطالعات بیشتر برای تأثیر این مواد قبل از بارداری نیز لازم است )ّ۴۰).
در رابطه با فعالیت و استراحت در دوران بارداری فلتین وهمکاران^[۵۲] (۲۰۱۰) پژوهشی با عنوان “ارتباط انجام ورزش در دوران بارداری با شاخص توده بدنی مادر باردار و وزن زمان تولد نوزاد” انجام دادند. این پژوهش که یک مطالعه کوهورت می باشد از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۸ به طول انجامید. مادران باردار نروژی^[۵۳] ، که در هفته ۱۸-۱۷ بارداری ، جهت انجام سونوگرافی مراجعه می کردند ، در صورت داشتن معیارهای ورود به پژوهش و تمایل به شرکت در پژوهش ، مورد مطالعه قرار می گرفتند. از معیارهای ورود به پژوهش ، داشتن بارداری تک قلویی بود و مادرانی که زایمان زودرس (قبل از ۳۷ هفته بارداری) و مرده زایی^[۵۴] داشتند از پژوهش خارج شدند. که در کل ۴۳۷۰۵ زن حامله مورد مطالعه قرار گرفتند. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه ای در ارتباط با موارد مرتبط با حاملگی ، وضعیت اجتماعی- اقتصادی ، وضعیت سلامتی و عوامل مؤثر در سبک زندگی استفاده شد. این پرسشنامه یک بار در حدود هفته ۱۷ بارداری و یک بار در حدود هفته ۳۰ حاملگی از طریق مصاحبه با مادر باردار تکمیل گردید.از دفتر ثبت اسناد مربوط به موالید نروژ^[۵۵] ، وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش ثبت گردید. برای به دست آوردن BMI مادران ، وزن قبل از بارداری از آنان پرسیده شد و قد آنان با متر اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله نرم افزار SPSS با نسخه ۱۴ و STATA با نسخه ۹ و با بهره گرفتن از آمارهای توصیفی ، استنباطی و مدل رگرسیون خطی^[۵۶] انجام شد.
نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میانگین BMI مادرانkg/   ۲۴ ، میانگین تعداد دفعات انجام ورزش ۶ بار در ماه در هفته ۱۷ بارداری و ۴ بار در ماه در هفته ۳۰ بارداری و میانگین وزن زمان تولد تولد نوزادان ۳۶۷۷ گرم بود. با افزایش BMI مادر ، وزن زمان تولد نوزاد نیز افزایش می یابد در حالی که ورزش کردن سه بار در هفته یا بیشتر با تولد نوزاد کم وزن ارتباط آماری معنی داری داشت (۰۰۱/۰>P). نتایج حاصل از رگرسیون خطی نشان داد که به ازای هر دفعه انجام ورزش در ماه در دوران بارداری ، ۹/۳ گرم ، وزن زمان تولد نوزاد کاهش می یابد (۰۰۱/۰>P ، ۹/۳- =   ). با در نظر گرفتن عوامل مؤثر دموگرافیک در وزن زمان تولد ، به ازای هر دفعه انجام ورزش در ماه ، در دوران بارداری ، ۹/۲ بار وزن زمان تولد کاهش می یابد (۰۰۱/۰>P ، ۹/۲- =   ) همچنین با در نظر گرفتن تأثیر BMI مادر روی وزن زمان تولد ، به ازای هر دفعه انجام ورزش در ماه ، در دوران بارداری ، ۱/۲ بار وزن زمان تولد کاهش می یابد (۰۰۱/۰>P ، ۹/۳- =   ). به طور کلی نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که انجام ورزش در دوران بارداری تأثیر کمی روی وزن زمان تولد دارد در حالی که BMI مادر ، تأثیر زیادی روی وزن زمان تولد نوزاد دارد. بنابراین پیشنهاد می شود که مراقبت های بهداشتی باید روی پیشگیری و درمان افزایش وزن و چاقی در زنان در سنین باروری متمرکز شوند (۴۱).

شکل۶-۶- ناحیه گسیختگی اطراف تونل کامل در محیط هوک- براون
همانطور که مشخص است الگوی گسیختگی در هر ۲ شکل بسیار نزدیک هم است. گرچه ممکن است در بعضی نقاط محدود اختلاف­هایی با هم داشته باشند اما در کل همانطور که مشخص است دو نمودار تطلبق نسبتا خوبی با هم دارند.
۶-۱-۲- مثال ۲:
ترسیم ناحیه گسیختگی برای تونل دایروی بر طبق روابط تحلیلی الاستیک کرش و انجام همان مدل با برنامه تحت معیار بنیاوسکی، هدف ما در این مثال می­باشد.در این قسمت تمامی مشخصات سازه، محیط، بارگذاری و … مشابه حالت ۱ می­باشد با این تفاوت که ترسیم ناحیه گسیختگی در اطراف سازه­ زیرزمینی بر طبق معیار بنیاوسکی می­باشد. نکته قابل توجه این می­باشد که در این حالت از ضرایب معادل و متناظر با ضرایب هوک- براون نمونه سنگی که استفاده شده است. این مراحل در فصل سه بطور کامل معرفی گردید و نتایج آن در بخش ۳-۵ نمایش داده شده است. در شکل ۶-۷ ناحیه گسیختگی ترسیم شده توسط نرم افزار و در شکل ۶-۸ ناحیه گسیختگی مطابق روابط کرش نمایش داده شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل۶-۷-ناحیه گسیختگی اطراف ربع تونل در محیط بنیاوسکی توسط نرم افزار

شکل۶-۸-ناحیه گسیختگی اطراف ربع تونل در محیط بنیاوسکی
در شکل ۶-۹ و ۱۰-۶نواحی گسیختگی مدل مورد نظر توسط نرم افزار با روش اجزای محدود و توسط روش تحلیلی کرش نمایش داده شده است.

شکل۶-۹- ناحیه گسیختگی اطراف تونل کامل در محیط هوک- براون توسط نرم افزار

شکل۶-۱۰- ناحیه گسیختگی اطراف تونل کامل در محیط بنیاوسکی
در معیار بنیاوسکی نتایج تحلیلی و نتایج عددی ناشی از برنامه، نسبت به معیار هوک- براون، از مطابقت کمتری برخوردار است.اما در کل الگوی گسیختگی در هر دو معیار نسبت به حالت تحلیلی بسیار نزدیک است.
۶-۱-۳-مثال ۳:
خطوط تنش در کمک به درک درستی نتایج و توزیع تنش در اطراف فضاهای زیر زمینی نقش به سزایی دارد.با داشتن تنش­های اصلی ماکزیمم یا مینیمم ویا تنش­های برشی در نقاطی داخل محدوده تحلیل می­توانیم خطوط تراز و یا کانتور­های تنش را رسم کنیم. این خوط تراز به خوبی می­تواندالگوی توزیع تنش،سرعت میزان کاهش و حتی شکل ناحیه گسیختگی را به ما بدهد.
در بسیاری از مسائل با در دست داشتن خطوط تنش در این مثال خطوط تنش­های اصلی ماکزیمم و مینیمم مربوط به سازه­ی زیر زمینی ذکر شده در مثال­های ۱ و ۲ را رسم می­کنیم و به تفسیر نتایج می­پردازیم. تمام مشخصات هندسی و مقاومتی سازه زیرزمینی در مثال ۱و ۲ ذکر شده است.

شکل۶-۱۱- خطوط تنش اصلی ماکزیمم ربع دایره
همانطور که در شکل ۶-۱۱ نشان داده شده و از نواحی گسیختگی اطراف تونل نیز پیداست تنش­های اصلی ماکزیمم در نواحی نزدیک به سقف تونل بیشتر از نواحی نزدیک به دیواره تونل می­باشد و در کل نواحی نزدیک به تونل دارای تنش­ماکزیمم بیشتری نسبت به نواحی دورتر تونل می­باشد.
شکل۶-۱۲- خطوط تنش اصلی مینیمم ربع دایره
در مورد تنش اصلی مینیمم در نواحی نزدیک به مرزهای تونل تنش اصلی حداقل باید بسیار ناچیز باشد و هر چه از مرزها فاصله­ی بیشتری بگیریم این مقادیر بیشتر می­ شود، که در خطوط تراز این مساله به خوبی نشان داده شده است.
۶-۱-۴- مثال ۴:
گرچه برنامه نوشت شده برای محیط تحت تنش­های اصلی همگرایی خوبی با نتایج تحلیلی کرش داشت اما برای اطمینان بیشتر تونلی را تحت بار­های افقی، قائم و برشی آنالیز می­کنیم.نظر به اینکه راه حل تحلیلی مشخصی همانند روابط کرش برای تونل دایروی تحت بار­های برشی ارائه نگردیده است بنابراین نتایج تحلیل را با نرم افزار ADINA مقایسه می­کنیم.

شکل۶-۱۳- سطح گسیختگی اطراف تونل تحت بار برشی توسط نرم­افزار

شکل۶-۱۴- سطوح کانتور ماکزیمم اطراف تونل تحت بار برشی توسط برنامهADINA
همانند تحلیل تحت تنش­های اصلی که همگرایی خوبی با نتایج تحلیلی دارد، نتایج آنالیز مدل تحت بار­های برشی نیز همگرایی خوبی با نتایج نرم افزار ADINA دارد.

۶-۱-۵- مثال ۵:
ترسیم ناحیه گسیختگی برای تونل دایروی تحت بار برشی در محیط سنگی الاستیک، هدف ما در این قسمت می­باشد همانطور که در اهداف مقدمه اشاره شده است یکی از مهمترین اهداف ما پیش ­بینی تاثیر بار گیختگی بر ناحیه گسیختگی اطراف تونل می­باشد. در بسیاری از شرایط اجرایی نظر به تنوع لایه­بندی سنگ و زاویه دار بودن لایه ­ها، تنش­های اصلی گرچه همچنان بر هم عمودند، اما با سطوح افقی و قائم زاویه دار می­شوند، و چون برای تحلیل مدل نیازمند تنش­های افقی و قائم می­باشیم، در نتیجه با توجه به دایره موهر تنش برشی وارد محاسبات می­گردد.

شکل۶-۱۵-تصویری از شرایط تنش­های اصلی زاویه­دار
در این مثال چون دسترسی به چنین داده ­های واقعی نداریم در نتیجه در این مثال ابتدا با فرض اینکه تنش­های در جا در محل با سطح افق زاویه ۳۰ درجه می­سازند آنها را به تنش­های افقی و برشی تبدیل می­کنیم و سپس تحلیل را انجام می­دهیم.
۶-۱-۵-۱-مشخصات سازه زیر زمینی:
تمام مشخصات سازه و محیط سنگی اطراف آن مانند مراحل قبل می­باشد وتنها تفاوت آن در زاویه ۳۰ درجهت مولفه­های تنش درجا با سطح افق می­باشد البته میزان k نیز به مقدار ۱.۳ کاهش بیدا کرده است. این زاویه را پادساعتگرد در نظر می­گیریم. میزان تنش­ها را نیز مطابق معادله ۶-۱ تغییر می­دهیم. مطلب قابل ذکر این می­باشد که در این حالات دیگر نمی­توانیم یک چهارم مدل را آنالیز کنیم به دلیل اینکه به دلیل حضور بار­های برشی شرایط مرزی هر ربع تونل با دیگری متفاوت است و دیگر ربع تونل­ها شرایط یکسانی ندارند. ناچاریم مدل کامل را تحلیل کنیم. در این شرایط شرایط تکیه­گاهی نیز بسیار مهم است. بهترین و درست­ترین شرایط مرزی هنگامی است که سه درجه نامعینی داشته باشیم.

شکل۶-۱۶-دایره موهر- کلمب برای اسخراج تنش­های اصلی
در حالت کلی اگر مولفه­های تنش در محل مربوط به جفت محور­های x وzیعنی  را داشته باشیم و بخواهیم مولفه­های تنش مربوط به محورهایl وm را که نسبت به محور­های x وzزاویه  دارند را محاسبه کنیم می­توانیم از روابط زیر استفاده کنیم.
۶-۱  ۶- ۱
در اینجا lوm محورهایی موازی سطح افق و قائم می­باشند پس داریم

۶-۲
در نتیجه

۶-۱-۵-۲- مثال ۶:
حال مدل خود را با حفظ شرایط قبل و فقط با تغییر شرایط بارگذاری مطابق معادله ۶-۱ و تحت معیار هوک- براون آنالیز ­می­کنیم و با حالتی که مدل تحت تنش نرمال خالص می­باشد مقایسه می­کنیم.

شکل۶-۱۷-ناحیه گسیختگی تحت تنش­های اصلی با زاویه ۳۰ درجه نسبت به افق
همانطور که مشاهده می­ شود ناحیه گسیختگی اطراف تونل گردش خواهد کرد.ولی شکل ناحیه گسیختگی ثابت می­ماند یعنی تاپیر با برشی در چرخش ناحیه گسیختگی می­باشد نه در تغییر وسعت آن.
برای اطمینان بیشتر از نتیجه حاصله همین تونل با شرایط یکسان را برای زاویه ۶۰ درجه پاد ساعتگرد و همان شرایط بارگذاری و فیزیکی محیط سنگی، مدل می­کنیم.

۱-۱۶

یکپارچگی محیط شبیه­سازی با محیط مدل­سازی

۳-۲-۲- قابلیت شبیه­سازی فرایند:
شبیه­سازی نوعی مدل­سازی کامپیوتری از یک وضعیت فرضی است که می ­تواند برای استقرار آن مدل در سیستم مورد تجزیه­وتحلیل قرار گیرد]۴۵[. برای کمک به صاحبان فرایند کسب­وکار و تحلیل­گران کسب­وکار در طراحی فرایند،BPMS قابلیت شبیه­سازی فرایند و توانایی مدل­سازی را فراهم می­ کند. شبیه­سازی، شامل توزیع احتمالی زمان برای هر فعالیت در فرایند شبیه­سازی شده می­باشد. بدیهی است که آماده ­سازی مدل هنگامی صورت می­گیرد که الگوریتم شبیه­سازی مورد استفاده و مدل­های توزیع احتمال متناسب با هر یک از فعالیت­ها در فرایند کسب­وکار تعیین گردد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پس از این که داده ­ها جمع­آوری شدند؛ شبیه­ساز فرایند، گلوگاه­ها و نقاط ضعف در طراحی فرایند را شناسایی می­ کند و بر اساس نتایج حاصل از شبیه­سازی، طراحی فرایند اولیه می ­تواند باعث بهبود در چرخه­ی مدیریت فرایند کسب­وکار شود. در واقع، صاحبان فرایند می­توانند شبیه­سازی داده ­ها را به­منظور افزایش کارایی فرایند­هایی که به طور مداوم درحال پیشرفت هستند استفاده نمایند. شبیه­سازی همچنین عاملی است که می ­تواند شکاف چشم­گیر بین وضع مطلوب و فرایند مستقر در سازمان را کاهش دهد]۱۵،۴۲[.
پس از این­که یک فرایند طراحی شد، می­توان با بهره گرفتن از قابلیت شبیه­سازی، رفتار­های مختلف فرایند طراحی شده را بررسی نمود که به دلیل سرعت بالای شبیه­سازی فرایند می­باشد. شبیه­سازی فرآیندها، هنگامی که تغییراتی در ویژگی­های یک فرایند مانند منابع مورد نیاز، هزینه، مدت زمان و ویژگی­های صف­بندی ایجاد می­ شود، ازطریق سناریوهای What-If اجرا می­گردد. با تجزیه­وتحلیل What-If، می­توان عملکرد فرآیندهای شبیه­سازی شده را قبل از پیاده­سازی تحلیل کرد. آزمایش­ها با بهره گرفتن از المان­های مختلف مانند مسیرهای گوناگون، سطح منابع، قوانین و … به دنبال پاسخی بهینه می­گردد.
نتایج شبیه­سازی به­ صورت گرافیکی همراه با اطلاعات مربوط به تکمیل مراحل کار، طول صف، اسناد دریافتی، مسیریابی سند در میان فرایند، شروع، توقف و … ارائه می­ شود. قابلیت دیگر شبیه­سازی، توانایی گزارش­دهی می­باشد. در­ واقع تحلیل­گران با گزارشات گرافیکی که از نتایج شبیه­سازی به­دست می­آورند می­توانند اقدامات اصلاحی را در جهت بهبود فرایند انجام دهند. گزارشات شبیه­سازی جزئیات بیشتری از فرایند، از جمله داده ­های شبیه­سازی، تجزیه­وتحلیل آن­ها و نمودارها را ارائه می­ دهند]۴۵[.
تحلیل­گر می ­تواند با شبیه­سازی فرآیندها زمان انجام فرآیندها را مشخص نماید. باید توجه داشت که شبیه­سازی مدل انتزاعی، نیاز به اجرای واقعی کار و جایگزین کردن جزئیات توسط توزیع­های تصادفی دارد. بعضی از شرکت­های عرضه کننده، یک ابزار شبیه­سازی مستقل (مانند Arena, Extend ) ارائه می­ دهند. در حالی­که برخی این ابزار را در یک سیستم مدیریت گردش کار (FileNet، COSA) یا در یک ابزار مدل­سازی فرایند کسب­وکار (PROTOS، ARIS) قرار می­ دهند]۳۸،۳۹[.
۳-۲-۲-۱- مزایای شبیه سازی ]۴۲[:
تعیین تنگناها، گلوگاه­ها و نقاط ضعف فرآیندها
تعیین وابستگی فرآیندها و منابع سازمان
مقایسه فرآیندها و سناریوهای مختلف بر اساس کارایی و سرعت
بررسی مشکلات فرایند کنونی از طریق شبیه­سازی
دست یابی به نتایج بهتر
هزینه­ کمتر
یک شبیه­ساز فرایند تعداد زیادی از نمونه­های فرضی یک فرایند را تولید می­ کند، نمونه ها را گام به گام اجرا می­ کند و سوابق هر مرحله­ اجرا را ثبت می­نماید. خروجی یک شبیه­ساز به طور معمول شامل اطلاعات ثبت شده در شبیه­سازی و همچنین آمار مربوط به چرخه­ی زمان، متوسط ​​زمان انتظار و بهره ­برداری از منابع سازمان می­باشد. شبیه­سازها، از الگوریتم­های خاص و هوشمندی برای تکمیل فرایند شبیه­سازی با سرعت بالا استفاده می­ کنند. شبیه­سازی فرایند کسب­وکار، می ­تواند حجم بالایی از فرایند­ها و فعالیت­ها را در چند ثانیه به­ طور مؤثری شبیه­سازی نماید. برای هر یک از آیتم­های کاری ایجاد شده در طی شبیه­سازی، ابزار شبیه­ساز موارد زیر را در نظر می­گیرد:

• زمانی که فرایند آماده­ی اجرا است،
  • زمانی که فرایند آغاز می­ شود،
  • زمانی که فرایند تکمیل می­ شود.

با بهره گرفتن از اطلاعات جمع آوری شده، ابزار شبیه­سازی می ­تواند زمان انتظار متوسط برای هر وظیفه را محاسبه نماید، چرا که در شناسایی تنگناها و گلوگاه­های فرایند مثمر ثمر می­باشد.. در واقع، اگر ​​زمان انتظار فرآیندی بسیار بالا بود، به این معنی است که گلوگاهی در سطح این کار وجود دارد و تحلیل­گر پس از تشخیص آن تنگنا می ­تواند اقدامات اصلاحی در جهت بهبود وضعیت موجود انجام دهد ]۱۴[.
بنابراین قابلیت شبیه­سازی در سیستم­های مدیریت فرایند کسب­وکار، شامل شاخص­ هایی از جمله: جنبه­ های بصری، کارایی، تست­پذیری، امکانات آزمایش و امکانات آماری است. جدول ۳-۲ شاخص­ های شبیه­سازی فرایند کسب­وکار را نشان ­می­دهد:
جدول ۳-۲- شاخص­ های شبیه­سازی فرایند کسب­وکار

۲

قابلیت شبیه­سازی فرایند

۲-۱

جنبه­ های بصری

۲-۱-۱

انیمیشن