۳-۴-۱- پرسشنامه هراس اجتماعی (SPIN)
این پرسشنامه توسط کانور و همکاران (۲۰۰۰) با هدف سنجش هراس اجتماعی تدوین شده است. پرسشنامه یک مقیاس خودسنجی ۱۷ ماده‌ای است که ۳ خرده مقیاس فرعی ترس (۶ ماده)، اجتناب (۷ ماده) و ناراحتی فیزیولوژیک (۴ ماده) را شامل می‌شود. هر ماده بر اساس مقیاس ۵ درجه‌ای لیکرت (از ۰= ابداً تا ۴= بی‌نهایت) درجه‌بندی می‌گردد. نقطه برش ۱۹ با کارایی و دقت تشخیصی ۷۹/۰، افراد با اختلال اضطراب اجتماعی و بدون اختلال را از هم متمایز می‌سازد.
پرسشنامه مزیت‌های کوتاه بودن، سادگی و سهولت نمره‌گذاری را داراست و می‌تواند به عنوان یک ابزار معتبر برای سنجش علائم اختلال اضطراب اجتماعی به کار برده شود و با توجه به اینکه نسبت به کاهش علائم در طی زمان حساس است، می‌تواند به عنوان ابزار غربالگری و نیز برای آزمون پاسخ به درمان در اختلال اضطراب اجتماعی و یا تمییز دادن درمان‌های با کارآیی متفاوت به کار گرفته شود (کانور و همکاران، ۲۰۰۰).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

کانور و همکاران (۲۰۰۰) پایایی مقیاس را به روش بازآزمایی در گروه‌های با تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی برابر با ۷۸/۰ تا ۸۹/۰ گزارش نموده‌اند. همچنین ضریب آلفا برای کل مقیاس برابر ۹۴/۰ و برای مقیاس‌های فرعی ترس ۸۹/۰، اجتناب ۹۱/۰ و ناراحتی فیزیولوژیک ۸۰/۰ به دست آمده است. روایی همگرا برای کل مقیاس در مقایسه با نمرات هراس اجتماعی فرم کوتاه (BSPS) با ضرایب همبستگی ۵۷/۰ تا ۸۰/۰ گزارش شده است. عبدی (۲۰۰۴؛ به نقل از طالع‌پسند و نوکانی، ۲۰۱۰) همسانی درونی کل مقیاس را به روش آلفای کرونباخ برابر ۸۶/۰ و پایایی به روش بازآزمایی را ۸۳/۰ گزارش نموده است. وی اعتبار محتوایی مقیاس را نیز با توجه به نظر سه تن از اساتید روانشناسی تایید نمود.
۳-۴-۲- پرسشنامه اضطراب اجتماعی لیبوویتز (LSAS)
لیبوویتز (۱۹۸۷؛ به نقل از خورشیدزاده، برجعلی، سهرابی و دلاور، ۱۳۹۰) با هدف ارزیابی شدت اختلال اضطراب اجتماعی و اجتناب این پرسشنامه را تدوین نمود. پرسشنامه ۲۴ ماده دارد که ۱۳ گویه آن مربوط به اضطراب عملکرد و ۱۱ گویه دیگر مربوط به اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی است و آزمودنی می‌باید به هر گویه برحسب اضطراب و اجتناب خود پاسخ دهد.
بر اساس هنجارهای صورت گرفته، نمرات بین ۶۵-۵۵ اضطراب اجتماعی متوسط، ۸۰-۶۵ اضطراب اجتماعی قابل ملاحظه و ۹۵-۸۰ اضطراب اجتماعی شدید را مطرح می‌کند و بالاتر از این میزان نشان دهنده اضطراب اجتماعی بسیار شدید است (لیبوویتز، ۱۹۸۷؛ به نقل از خورشیدزاده، برجعلی، سهرابی و دلاور، ۱۳۹۰).
در تحلیل عامل مقیاس، چهار عامل تعامل اجتماعی، صحبت کردن در جمع، ترس از مورد مشاهده قرار گرفتن، خوردن و نوشیدن در جمع استخراج شده است (هیمبرگ و همکاران، ۱۹۹۹). پایایی مقیاس به روش بازآزمایی بعد از ۱۲ هفته ۸۳/۰ و معنادار در سطح ۰۱/۰ و همسانی درونی آن ۹۵/۰ گزارش شده است.
۳-۴-۳- فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی (FNES-B)
فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی دارای ۱۲ ماده پنج گزینه‌ای است که به روش لیکرت (۱= هرگز صدق نمی‌کند تا ۵= تقریباً همیشه صدق می‌کند) میزان اضطراب تجربه شده افراد در برابر ارزیابی منفی را می‌سنجد (لری، ۱۹۸۳). بررسی‌ها همبستگی بالای این ابزار (۹۶/.) با فرم اصلی را نشان داده‌اند؛ همسانی درونی کل مقیاس نیز ۸۹/۰ گزارش شده است. همچنین تحلیل واریانس یک سویه تفاوت معنادار گروه بیماران با اختلال اضطراب اجتماعی و آزمودنی‌های غیر مضطرب گروه گواه را نشان داد.
داداش‌زاده، یزدان دوست، غرایی و اصغرنژاد فرید (۱۳۹۱) فرم کوتاه پرسشنامه ترس از ارزیابی منفی (FNES-B) را به فارسی ترجمه و اعتبار محتوایی آن را توسط سه نفر از اساتید روان‌شناسی بالینی و روان‌پزشکی مورد تایید قرار داده‌اند. پایایی این آزمون به روش بازآزمایی و با فاصله زمانی دو هفته برابر با ۹۸/۰ و همسانی درونی آن به روش آلفای کرونباخ ۸۳/۰ به دست آمد.
۳-۴-۴- پرسشنامه افسردگی بک (BDI)
این پرسشنامه توسط بک در سال ۱۹۶۱ تدوین شد و در سال ۱۹۷۴ مورد تجدید نظر قرار گرفت. از آنجا که بررسی‌های گسترده‌ای در مورد ویژگی‌های روان‌سنجی و کاربرد مناسب پرسشنامه انجام گرفته است، از پرکاربردترین ابزارهای اندازه‌گیری برای افسردگی است (بک، استیر^[۲۲۷] و گاربین^[۲۲۸]، ۱۹۸۸؛ به نقل از یعقوبی نصرآبادی، عاطف وحید و احمدزاده، ۱۳۸۲). بامبری^[۲۲۹]، الیور^[۲۳۰] و مک‌لیور^[۲۳۱] (۱۹۷۶؛ به نقل از یعقوبی نصرآبادی، عاطف وحید و احمدزاده، ۱۳۸۲) نشان دادند که نمرات مقیاس بک در جمعیت دانشجویی با درجه‌بندی مصاحبه روانپزشکی همبستگی دارد (۰۷/۰r=). در این بررسی پایایی آزمون به روش بازآزمایی حدود ۷۵/۰ و روایی آن به روش تنصیف، ۹۰/۰ به‌دست آمد. بک (۱۹۷۲؛ به نقل از یعقوبی نصرآبادی، عاطف وحید و احمدزاده، ۱۳۸۲) در بررسی‌های گوناگون ضریب همبستگی نمرات هر ماده با کل نمرات پرسشنامه را بین ۳۱/۰ تا ۶۸/۰ گزارش نمود. این آزمون از ثبات درونی بالایی در بیماران روانپزشکی و غیر روانپزشکی برخوردار است و نتیجه پایایی بازآزمایی آن بیش از ۶۰/۰ گزارش شده است. در یک بررسی هنجاریابی، یزدان‌دوست (۱۹۸۸؛ به نقل از یعقوبی نصرآبادی، عاطف وحید و احمدزاده، ۱۳۸۲) این پرسشنامه را بر روی ۳۷۵ نفر از افراد عادی جامعه اجرا نمود و پایایی این آزمون را با روش بازآزمایی چهار ماهه ۴۹/۰ گزارش کرد.
۳-۴-۵- آزمایه پروب دات
آزمایه پروب دات به عنوان ابزار سنجش و تعدیل سوگیری توجه به کار می‌رود. محرک‌ها، تصاویر چهره هستند که ابراز هیجانی خنثی و تهدیدکننده را نشان می‌دهند. از آنجا تصاویر چهره مورد استفاده قرار گرفت که نسبت به لغات محرک‌های اختصاصی‌تری هستند (کولز و هیمبرگ، ۲۰۰۵؛ به نقل از عسگری، ۱۳۹۰) و اطلاعات بالقوه بیشتری در خصوص معنا و مفهوم موقعیت منتقل می‌کنند. از طرفی ارزیابی‌های اجتماعی اغلب به صورت غیرکلامی ابراز می‌شوند؛ بنابراین تصاویر چهره موقعیت‌های واقعی را بیشتر بازنمایی می‌کنند. تصاویر با ابراز هیجانی تنفر^[۲۳۲] به عنوان محرک تهدیدکننده در نظر گرفته شد چرا که مبین بیزاری و طرد به عنوان نگرانی اصلی افراد با اضطراب اجتماعی به حساب می‌آید (پیشیار، هریس و منزس، ۲۰۰۴).
در سنجش سوگیری توجه، کوشش‌های آزمایه به این ترتیب اجرا می‌شود که نقطه تثبیت (+) به مدت ۵۰۰ هزارم ثانیه در مرکز صفحه مانیتور ارائه می‌شود تا محل توجه آزمودنی ثابت شود. پس از آن به تصادف یک جفت تصویر چهره (یکی از نظر هیجانی خنثی و دیگری تهدیدآمیز) برای ۵۰۰ هزارم ثانیه سمت چپ و راست نقطه تثبیت می‌آید. سپس، یک پروب (فلش رو به بالا و رو به پایین) به جای یکی از دو محرک ظاهر می‌شود. پروب با احتمال ۵۰% جانشین یکی از این دو محرک می‌شود. این که چه محرک‌هایی ظاهر شوند، هر کدام در سمت چپ یا راست صفحه نمایش قرار گیرند و این که پروب جانشین کدام محرک شود به تصادف تعیین می‌شوند. از آزمودنی خواسته می‌شود که با حداکثر سرعت و دقت بسته به جهت بالا یا پایین فلش، کلید بالا یا پایین کیبورد را فشار دهد. پروب تا پاسخدهی وی در صفحه باقی می‌ماند. کوشش بعدی بلافاصله پس از پاسخدهی شروع می‌شود.
اگر هنگامی که پروب جانشین تصویر چهره تهدیدآمیز می‌شود زمان واکنش آزمودنی کمتر از حالت جانشینی پروب به جای تصویر چهره خنثی باشد، آزمودنی سوگیری توجه نسبت به محرک‌های منفی مرتبط با تهدید نشان می‌دهد. اگر برعکس آن اتفاق بیفتد یعنی هنگامی که پروب جانشین تصویر چهره خنثی می‌شود زمان واکنش آزمودنی کمتر از حالت جانشینی پروب به جای تصویر چهره تهدیدآمیز باشد، اجتناب توجه نسبت به تصویر چهره منفی مطرح می‌شود.
در شرایط اصلاح سوگیری توجه، منطق و ترتیب برنامه به همین صورت است با این تفاوت که پروب همواره جانشین تصویر چهره خنثی می‌شود و بدین ترتیب با عطف توجه مداوم آزمودنی به سمت تصویر خنثی، عمل اصلاح سوگیری توجه صورت می‌گیرد.
در نهایت در شرایط کنترل، پروب با فراوانی یکسان، جایگزین تصاویر خنثی و تهدیدآمیز می‌شود؛ به طوری که هیچ یک از تصاویر مکان پروب را پیش‌بینی نمی‌کنند.
در اجرای پروب دات، ۱۶۰ کوشش با ۸ جفت تصویر چهره (۴ زن و ۴ مرد) ارائه شد. تصاویر چهره با بهره گرفتن از نمونه ایرانی به دست آمده (فاتحی، ۱۳۹۰) و اعتبار آن در ابراز هیجان مدنظر در پژوهش اولیه فاتحی (۱۳۹۰) و طرح پایلوت این پژوهش تایید شده است.
۳-۴-۶- پارادایم ارتباط کلمه-جمله (WSAP)
سوگیری تفسیر براساس پارادایم WSAP ارزیابی می‌شود. در هر کوشش WSAP نخست نقطه تثبیتی به مدت ۵۰۰ هزارم ثانیه بر صفحه مانیتور ظاهر می‌شود. نقطه تثبیت، توجه آزمودنی را به وسط صفحه مانیتور معطوف می‌سازد و این آگاهی را می‌دهد که تکلیف شروع خواهد شد. در گام بعد، یک کلمه تهدیدآمیز (مانند انتقاد) یا خنثی و بی‌خطر (مانند تحسین) در وسط صفحه به مدت ۵۰۰ هزارم ثانیه ارائه می‌شود. در مرحله سوم، یک جمله مبهم (مانند اینکه رئیستان می‌خواهد شما را ببیند) می‌آید. در این مرحله آزمودنی می‌باید تصمیم بگیرد که کلمه با جمله مرتبط است یا خیر؛ در صورتی که کلمه و جمله را مرتبط می‌داند کلید “م” و در صورتی که نامرتبط می‌داند کلید “ی” را فشار دهد. کوشش بعدی بلافاصله پس از پاسخ آغاز خواهد شد.
این نسخه از دو جهت با نسخه اولیه که در پژوهش برد و امیر (۲۰۰۸) معرفی شده است، متفاوت است. نخست اینکه بر خلاف نسخه اولیه که جمله بر روی صفحه باقی می‌ماند تا آزمودنی کلیدی را به نشانه پایان خواندن فشار دهد، برای هر جمله محدودیت زمانی در نظر گرفته شد. از آن جهت که در ارائه جمله بدون محدودیت زمانی با فعال شدن مرحله راهبردی پردازش اطلاعات، آزمودنی تلاش می‌کند تا تصویر مطلوبی از خود نشان دهد و این برخلاف هدف پژوهش خواهد بود. تفاوت دیگر تغییر کلید پاسخگویی است. در نسخه اولیه کلید “۱” و “۳” به عنوان کلید پاسخ معرفی شده‌اند که با توجه به نزدیک بودن فاصله این دو کلید و راحت نبودن جایگاه دست برای حفظ سرعت پاسخدهی به کلید “م” و “ی” تغییر یافت.
شرایط تعدیل سوگیری تفسیر مشابه فرایند سنجش است با این تفاوت که به آزمودنی درباره پاسخش در خصوص مرتبط بودن یا مرتبط نبودن کلمه و جمله بازخورد داده می‌شود. در صورتی که آزمودنی ارتباط کلمه و جمله را در کوشش‌های تفسیر خنثی، مرتبط و در کوشش‌های تفسیر تهدیدآمیز نامرتبط بداند، بازخورد مثبت “درست است” دریافت می‌کند؛ بنابراین، وقتی تفسیرهای خنثی را تصدیق می‌کند یا تفسیرهای تهدیدآمیز را درباره جملات مبهم رد می‌کند، بازخورد مثبت دریافت می‌کند. در مقابل، وقتی آزمودنی ارتباط کلمه و جمله را در کوشش‌های تفسیر تهدیدآمیز مرتبط و در کوشش‌های تفسیر خنثی نامرتبط ارزیابی می‌کند، بازخورد منفی “نادرست است” می‌گیرد. بنابراین، وقتی تفسیرهای تهدیدآمیز را تصدیق می‌کند یا تفسیرهای خنثی را رد می‌کند، بازخورد منفی دریافت می‌کند. انتظار می‌رود این همخوانی بازخوردها سوگیری تفسیر خنثی را تقویت کند و سوگیری تفسیر تهدیدآمیز را خاموش سازد.
شرایط گروه کنترل بر همین مبنا ارائه می‌شود. تنها تفاوت در مفهوم و بافت جملات است که درخصوص موقعیت‌های غیراجتماعی یا عملکردی هستند.
در هر یک از سه شرایط سنجش، تعدیل و کنترل، ۱۲۹ کوشش اجرا شد. کلمات و جملات در مرکز صفحه مانیتور با پس زمینه سفید، قلم مشکی، فونت ۷۲ و ۳۶ ارائه شدند.
۳-۵- روش اجرا
با اعلام فراخوان و مراجعه افراد با علائم اضطراب اجتماعی داوطلب، پرسشنامه هراس اجتماعی کانور (۲۰۰۰) به عنوان ابزار غربال اجرا شد. از افرادی که نمرات بالاتر از خط برش و مبین اضطراب اجتماعی را کسب کرده و شرایط کنترل را برآورده ساختند، برای شرکت در پژوهش دعوت شد. با اخذ موافقت شرکت‌کنندگان برای ادامه کار، پرسشنامه اضطراب اجتماعی لیبوویتز (۱۹۸۷) و ترس از ارزیابی منفی (۱۹۸۳) اجرا شد و سوگیری توجه و سوگیری تفسیر بوسیله آزمایه پروب دات و پارادایم ارتباط کلمه-جمله مورد ارزیابی قرار گرفت. از آنجا که برای پژوهش حاضر دو شرایط آزمایشی و در هر شرایط گروه آزمایش و کنترل تعریف شد، فرد به تصادف، در یکی از گروه‌های چار گانه پژوهش قرار داده شد؛ این گروه‌ها عبارت بودند از:
۱) اجرای برنامه تعدیل سوگیری تفسیر ۲) کنترل برنامه تعدیل سوگیری تفسیر ۳) اجرای برنامه اصلاح سوگیری توجه ۴) کنترل برنامه اصلاح سوگیری توجه. در هر کدام از این گروه‌ها، به تصادف ۲۰ نفر برنامه‌های مدنظر را تکمیل نمودند. پس از چهار جلسه اجرای برنامه، سوگیری توجه و سوگیری تفسیر مجدداً ارزیابی شد و پرسشنامه‌ها نیز بار دیگر ارائه شد.
در خصوص شرایط سخت‌افزاری و نرم‌افزاری اجرای پژوهش لازم به ذکر است که تکمیل مقیاس‌ها و آزمایه‌ها به صورت انفرادی صورت گرفت. آزمایه‌های پروب دات و ارتباط کلمه-جمله به صورت کامپیوتری، با بهره گرفتن از لپ‌تاپ ASUS با صفحه نمایش ۱۴ اینچ اجرا شد. دستگاه بر روی میز با فاصله ۵±۴۵ سانتیمتر در جلو شرکت‌کننده قرار می‌گرفت. اجرا با خواندن دستورالعمل توسط شرکت‌کننده و در صورت نیاز ارائه شفاهی توضیحات، شروع شده و پس از ۱۰ کوشش تمرینی در ابتدای هر یک از آزمایه‌ها، کوشش‌های اصلی ارائه می‌شد.
۳-۶- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
داده‌های به دست آمده با روش‌های آمار توصیفی و آمار استنباطی و با بهره گرفتن از نرم‌افزار آماری ۲۰ SPSS مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی فرضیات و سوالات، نخست با آزمون t مستقل همسانی واریانس‌ها تایید شد و سپس طرح تحلیل کوواریانس یک راهه (ANCOVA) اجرا شد.
فصل چهارم
یافته‌های پژوهش
در این فصل، ابتدا اطلاعات توصیفی متغیرهای پژوهش در هر یک از گروه‌های آزمایش و کنترل ارائه می‌شود. سپس با توجه به فرضیات و سوالات، اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.
۴-۱- آماره‌های توصیفی
۴-۱-۱- آماره‌های توصیفی متغیر سن
جدول ۴-۱- میانگین و انحراف معیار متغیر سن