منابع کارشناسی ارشد با موضوع طراحی مدل ریاضی ... |
کمی مرجح یا کمی مهمتر یا کمی مطلوبتر۳ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت برابر۱ترجیحات بین فواصل قوی۲و۴و۶و۸
ب) مرحله بیاندازهسازی: شاید اندازه اندازه گیری شاخص های کمی با همدیگه متفاوت باشن (مانند هزینه به ریال در مقابل وزن به کیلوگرم). از این رو لازمه تا قبل از انجام عملیات اصلی ریاضی، شاخص های مورد نظر بیاندازه شن (اصغرپور، ۱۳۷۷:۴۹).
بدینترتیب عناصر شاخص های تبدیلشده (nij) بدون بعد اندازه گیری میشن. جهت بیاندازهسازی ماتریس تصمیم D به تناسب نوع فنون، از نرمهای مختلفی مثل خطی، نرم اقلیدسی و نرم ساعتی استفاده میشه که اینجا فقط به معرفی نرم ساعتی اشاره می شه.
در نرم ساعتی، بیاندازهسازی معنی واقعی خود رو پیدا میکنه. نرم ساعتی به صورت رابطه زیره:
J=1,2,…n nij=
قدم پنجم: تعیین ضرایب اهمیت نسبی واسه شاخص ها Wj: در خیلی از مسائل MADM و به خصوص در فنون MCDM، نیاز به دونستن اهمیت نسبی شاخص ها هستش، بطوریکه مجموعه این اوزان برابر با واحد بوده و این اهمیت نسبی، درجه ارجحیت هر شاخص رو نسبت به بقیه شاخص ها واسه تصمیم گیری مورد نظر سبک سنگین کنه (همون منبع، ۱۳۷۷:۵۲).
کلا واسه محاسبه بردار اهمیت نسبی شاخص ها (w) روشهای مختلفی هست که از اون جمله میتوان به مواردی چون نظرسنجی از خبرگان با اجرای روش دلفی (آذر، ۱۳۸۱ص۷۶)، آنتروپی شانون، روش LINMAP، روش دست کم مربعات، روش دست کم مربعات لگاریتمی، فوت وفن بردار خاص و روشهای تقریبی اشاره کرد (اصغرپور، ۱۳۷۷).
۲-۶ مدل روند تحلیل شبکه ای(ANP)[24]
روشهای آزمایش چندمعیاره کاربرد بزرگی در همه علوم از جمله علوم مدیریتی پیدا کردهان. از بین این روشها، روند تحلیل سلسلهمراتبی(AHP) یکی از راه های آزمایش چندمعیارهه که بیشتر روش زوم شده.
روند تحلیل سلسله مراتبی اول مسئله یا موضوع مورد نظر رو به یه ساختار سلسله مراتبی تبدیل میکنه که در اون عناصر تشکیل دهنده این ساختار که اجزا تصمیم هم تلقی میشن، جداگونه از همدیگه فرض شدهان. پس ، یکی از محدودیتهای جدی AHP اینه که وابستگی دوطرفه بین عناصر تصمیم، یعنی وابستگی معیارها ، زیرمعیارها و گزینه ها رو در نظر نمیگیرد و رابطه بین عناصر تصمیم رو سلسله مراتبی ویکطرفه فرض میکنه."این فرض” ممکنه در بعضی موارد صادق نباشه و در اینجور شرایطی نتیجه روش AHP ممکنه موجب برعکس شدن رتبهها شه. یعنی با حذف گزینهای ممکنه نتیجه رتبه بندی گزینه ها عوض شه(زبردست،۱۳۸۰:۱۹).
از طرفی خیلی از مسائل تصمیم گیری نمیتونن به شکل سلسله مراتبی ساختار پیدا کنن ، چون اونها تعامل و وابستگی عناصر سطح بالاتر روی عناصر سطح پایینتر رو در بر میگیرند. نه فقط همونجوریکه تو یه سلسله مراتب اهمیت ملاکها اهمیت گزینه ها رو مشخص میکنه ولی اهمیت خود گزینه ها هم اهمیت ملاکها رو تعیین میکنه (ساعتی و وارگاس،۲۰۰۶:۷ ).
پس باید در به کار گیری راه AHP کمی با احتیاط بود، چون کلیه مسائل و مشکلات برنامه ریزی حتماً دارای ساختار سلسله مراتبی نیستن. این محدودیت کلی AHP باعث شد تا ایجادکننده اون، توماس ساعتی روش روند تحلیل شبکه ای(ANP) رو ارائه و معرفی کنه که درآن رابطه پیچیده بین ومیان عناصر تصمیم،از راه جایگزینی ساختار سلسله مراتبی با ساختار شبکه ای، در نظر گرفته میشه. روند تحلیل شبکه ای حالت عمومی AHP و شکل گسترده اون حساب میشه(ساعتی ،۱۹۹۹) که درآن موضوعات با وابستگی دوطرفه و بازخورد رو هم میتوان در نظر گرفت. به خاطر همین در سالهای گذشته به کار گیری ANP به جای AHP در همه زمینهها زیاد شده(نیمیرا و ساعتی،۲۰۰۴،:۵۷۵).
روند تحلیل شبکه ای چون حالت عمومی AHP و شکل گسترده اون هستش، پس همه ویژگیهای مثبت اون از جمله سادگی، انعطاف پذیری، به کار گیری معیارهای کمی و کیفی به طور همزمان، و توانایی بررسی سازگاری در قضاوتها رو دارا بوده و مضافاً میتونه ارتباطات پیچیده(وابستگیهای دوطرفه و بازخورد) بین و میان عناصر تصمیم رو با استفاده ساختار شبکه ای بجای ساختار سلسله مراتبی در نظر بگیره. فرق بین یه “ساختار سلسله مراتبی” و “ساختار شبکه ای” در نموراد ۱ ارائه شده. واسه تحلیل شبکه ای (ANP) هر موضوع و مسئلهای رو مثل شبکه ای از معیارها ، زیرمعیارها و گزینه ها (همه اینا عناصرنامیده میشن) در نظر میگیرد. همه عناصر تو یه شبکه میتونن، به هر شکل، دارای رابطه با همدیگه باشن. یعنی، تو یه شبکه، بازخورد و رابطه دوطرفه بین و میان خوشه ها امکانپذیره (ساعتی ،۲۰۰۴:۱۲۹). پس ANP رو میتوان تشکیل شده از دو قسمت دونست: سلسله مراتب کنترلی و رابطه شبکه ای. سلسله مراتب کنترلی رابطه بین هدف، معیارها، و زیرمعیاره رو شامل شده و بر رابطه داخلی سیستم تاًثیرگذاره و رابطه شبکه ای وابستگی بین عناصر و خوشه ها رو شامل میشه(ساعتی ،۱۹۹۹،:۱).
این توانایی ANP امکان در نظر گرفتن وابستگیهای دوطرفه بین عناصر رو جفت و جور کرده و در نتیجه نگاه دقیقی به مسایل پیچیده ارائه میکنه. تاًثیر عناصر بر عناصر دیگه تو یه شبکه به وسیله یه سوپر ماتریس در نظر گرفته میشه.
شکل۲-۲: فرق ساختاری بین یه” سلسله مراتب” و “شبکه”
امتیازات ANP
ANP یه فوت وفن جامعه که امکان در نظرگرفتن تموم معیارها (محسوس و غیر محسوس) که بعضی از اونها به روند تصمیم گیری در رابطه میشن رو میدهد (ساعتی، ۱۹۹۹).
AHP یه قالب تصمیم گیری به همراه سلسله مراتبی یه جهته میان سطوح تصمیم رو ارائه میدهد، در حالیکه ANP امکان وجود روابط پیچیده بیشتری میان سطوح تصمیم به گونه ای که نیاز به ساختار سلسله مراتبی اکید نباشه، رو میدهد.
در خیلی از مسائل تصمیم گیری مطلوب اون هستش که مثل دنیای واقعی بشه روابطی دوطرفه میان معیارها متصور شد. از اونجاییکه متدلوژی ANP این امکان رو در اختیار تصمیمگیرندگان قرار میدهد یه وسیله تصمیم گیری چندمعیاره جذابه. این ویژگی اونو نسبت به AHP برتری میبخشه.
۲-۷ دیمتل
فوت وفن DEMATEL مخفف عبارت Decision Making Trial And Evaluationه. فوت وفن دیمتل به وسیله Fonetla و Gabus به سال ۱۹۷۱ ارائه شد. فوت وفن دیمتل که از شکلای جور واجور روشهای تصمیمگیری براساس مقایسههای زوجیه، با بهرهمندی از قضاوت خبرگان در استخراج عوامل یه سیستم و ساختاردهی نظاممند به اونا با استفاده اصول نظریه گرافها، ساختاری سلسلهمراتبی از عوامل موجود در سیستم همراه با روابط تاثیر و تاثر دوطرفه ارائه میدهد، بگونهای که شدت اثر روابط نامبرده رو به صورت امتیاز عددی مشخص میکنه. روش دیمتل جهت شناسایی و بررسی رابطه دوطرفه بین معیارها و ساختن نگاشت روابط شبکه استفاده کرده میشه. از اونجا که گرافهای جهت دار روابط عناصر یه سیستم رو بهتر می تونن نشون بدن، پس فوت وفن دیمتل براساس نمودارهاییه که می تونه عوامل درگیر رو به دو گروه دلیل و معلول تقسیم کنه و رابطه بین اونا رو به صورت یه مدل ساختاری شناسایی کنه. فوت وفن دیمتل عموماً واسه بررسی مسائل بسیار پیچیده جهانی بهوجود اومد. دیمتل هم واسه ساختاردهی به یه دنباله از اطلاعات مفروض کاربرد داره. بهطوریکه شدت ارتباطات رو بهصورت امتیازدهی مورد بررسی قرار داده، بازخورها توأم مهم اونا رو جستجو کرده و روابط انتقال ناپذیر رو میپذیرد.
۱- در نظرگرفتن ارتباطات دوطرفه؛ مزیت این روش نسبت به فوت وفن تحلیل شبکه ای، روشنی و شفافیت اون در درخشش ارتباطات دوطرفه میان کل هی بزرگی از اجزاءه. طوری که کارشناسان می تونن با تسلط بیشتری به بیان نظرات خود در مورد اثرات (جهت و شدت اثرات) میان عوامل بپردازند. اینم بگیم که ماتریس حاصله از فوت وفن دی متل (ماتریس ارتباطات داخلی)، در واقع تشکیل دهنده بخشی از سوپرماتریسه. یعنی، فوت وفن دی متل به طور جداگونه عمل نمی کنه بلکه به عنوان زیر سیستمی از سیستم بزرگتری چون ANPه.
۲- ساختاردهی به عوامل پیچیده به شکل گرو ههای دلیل و معلولی. این مورد یکی از مهمترین کارکردها و یکی از مهم ترین دلایل کاربرد فراوون اون در فرایندهای حل مسئله س. بدین صورت که با تقسیم بندی مجموعه بزرگی از عوامل پیچیده به شکل گروه های دلیل معلولی، تصمیم گیرنده رو در شرایط مناسب تری از درک روابط قرار میده. این موضوع دلیل شناخت بیشتری از جایگاه عوامل و نقشی که در جریان تاثیرگذاری دوطرفه دارن، میشه.
۲-۸ اراده کردن چندهدفه
در خیلی از وضعیتا و مسائل واقعی تصمیم گیرندگان واسه اراده کردن بیشتر از یه هدف رو مورد توجه قرار میدن. برنامه ریزی خطی فرض می کرد که تصمیم گیرنده(گان) تنها یه هدف دارن. درنظر گرفتن تنها یه هدف ممکنه باعث بروز مشکلاتی شه، مثلا اگه یه شرکت در اراده کردن اش در مورد اندازه تولید تنها سود رو مهم بدونه و از اهداف دیگری مثل رضایت مشتری، رضایت کارکنان، تنوع تولید، سهم بازار، و … غافل شه ممکنه در بلندمدت نتونه به باقی موندن خود ادامه بده. پس لازمه از مدلای چندهدفه استفاده شه(مومنی، ۱۳۸۹، ص۹۱).
۲-۸-۱ شکل ریاضی مدلای چندهدفه
اون طور که گفته شد در “مدلای چندهدفه"، بر خلاف برنامه ریزی خطی (که تنها یه هدف داره)، با چند هدف مواجه هستیم. کلا، یه مدل چندهدفه با kهدف جور واجور f1، f2،…. و fn رو به صورت زیر نشون می دیم(مومنی، ۱۳۸۹، ص۹۲):
Max (min) f1(xj)
Max (min) f2(xj)
. .
. .
. .
Max (min) fk(xj)
St:
(محدودیتای عملیاتی) m،….،۱،۲ gi(xj) ≤ bi , i =
(محدودیتای غیرمنفی) n،….،۱،۲ xj ≥ ۰ , j =
فرم در حال بارگذاری ...
[چهارشنبه 1400-09-24] [ 11:04:00 ب.ظ ]
|